Niewydolność nerek – czym jest, rodzaje, objawy, jak leczyć, rokowania

Przewlekła choroba nerek – czym jest?

Przewlekła choroba nerek (PChN) jest to nieprawidłowość budowy lub funkcjonowania nerek, która utrzymuje się dłużej niż trzy miesiące i ma wpływ na zdrowie dotkniętej nią osoby.

Choroba wynika ze zmniejszenia liczby nefronów, czyli jednostek funkcjonalno-strukturalnych nerek spowodowanego toczącym się w ich obrębie stanem zapalnym.

Niewydolność nerek rozwija się stopniowo. Początkowo uszkodzenie nerek ma utajony przebieg i nie powoduje żadnych charakterystycznych objawów, dlatego ważne jest wykonywanie regularnych badań profilaktycznych w celu monitorowania czynności nerek.

Przewlekła niewydolność nerek – stadia choroby

Przewlekłą chorobę nerek można podzielić na pięć stopni zaawansowania. Podziału dokonuje się na podstawie wydolności wydalniczej nerek (eGFR) oraz funkcji kłębuszków nerkowych, która oceniana jest na podstawie nasilenia albuminurii.

Wyróżniamy następujące stopnie zaawansowania przewlekłej choroby nerek w zależności od funkcji filtracyjnej nerek:

• stadium G1 – czynność nerek normalna lub zwiększona;
• stadium G2 – czynność nerek lekko zmniejszona;
• stadium G3 – zostało podzielone na:
  • stadium G3a – czynność nerek lekko do umiarkowanie zmniejszona;
  • stadium G3b – czynność nerek umiarkowanie do poważnie zmniejszona;
• stadium G4 – czynność nerek poważnie zmniejszona;
• stadium G5 – niewydolność nerek.

W zależności od nasilenia albuminurii wyróżniamy:

• stadium A1 – poziom normalny lub niewielka albuminuria;
• stadium A2 – umiarkowana albuminuria;
• stadium A3 – ciężka albuminuria.

Przewlekła choroba nerek – jakie są czynniki ryzyka?

Przewlekła niewydolność nerek najczęściej rozwija się jako powikłanie innych chorób, takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca i otyłość.

Schyłkowa niewydolność nerek rozwija się najczęściej jako powikłanie cukrzycy. Cukrzycowa choroba nerek jest przyczyną ponad 40% przypadków tej choroby.

Do upośledzenia czynności nerek przyczynia się również zaawansowany wiek. Przewlekła niewydolność nerek pojawia się częściej u pacjentów powyżej 75. roku życia.

Do zaawansowanej niewydolności nerek mogą doprowadzić również inne choroby tego narządu, a także całego układu moczowego, takie jak nawrotowe infekcje dróg moczowych, kamica nerkowa, śródmiąższowe choroby nerek, wielotorbielowate zwyrodnienie nerek, wady strukturalne nerek oraz przeszkody w odpływie moczu.

Do modyfikowalnych czynników ryzyka choroby nerek zaliczamy:

• hiperglikemię;
• hiperlipidemię;
• nadciśnienie tętnicze;
• niedokrwistość;
• palenie tytoniu;
• otyłość.

Przewlekła choroba nerek – objawy

Objawy niewydolności nerek są różne w zależności od stopnia zaawansowania choroby nerek.

Początkowe stadia przewlekłej choroby nerek najczęściej są bezobjawowe. W drugim stadium choroby zwiększa się ryzyko odwodnienia. Na tym etapie mogą również pojawić powikłania choroby nerek, takie jak niedokrwistość czy wtórna nadczynność przytarczyc. W kolejnym etapie powikłania te nasilają się, a ponadto pojawia się częstomocz oraz nykturia , czyli potrzeba oddawania moczu podczas nocy.

W zaawansowanych etapach choroby nerek dominują objawy ze strony układu krążenia, takie jak nadciśnienie tętnicze, lewokomorowa niewydolność serca. Pojawiają się także objawy mocznicy.

Przewlekłej chorobie nerek mogą towarzyszyć również inne objawy, takie jak:

• ogólne osłabienie, męczliwość i utrata apetytu;
• utrata masy ciała;
• obniżona odporność;
• bladość i suchość skóry;
• skłonność do podbiegnięć krwawych na skórze;
• skłonność do tworzenia się zmian miażdżycowych i zwapnień w obrębie tętnic;
• mocznicowe zapalenie wsierdzia;
• mocznicowy zapach z ust;
• ostre zapalenie trzustki;
• upośledzenie koncentracji i pamięci;
• zaburzenia elektrolitowe;
• zaburzenia neurologiczne;
• sarkopenia, czyli zmniejszenie masy i siły mięśniowej.

Przewlekła choroba nerek – jak przebiega diagnostyka?

Diagnostyka przewlekłej choroby nerek opiera się na kilku rodzajach badań – zarówno z krwi, moczu jak i badań obrazowych. Do najistotniejszych z nich należą:

• badanie ogólne moczu;
• oznaczenie stężenia kreatyniny we krwi;
• oznaczenie wskaźnika filtracji kłębuszkowej;
• oznaczenie wartości albumin wydalanych z moczem;
• badanie USG jamy brzusznej.

Poniżej przedstawiono charakterystykę poszczególnych badań i wartości, które mogą świadczyć o uszkodzeniu nerek, jednak należy podkreślić, że interpretacji wykonanych badań powinien dokonać lekarz, który na ich podstawie zaplanuje dalsze kroki diagnostyczno-terapeutyczne.

Badanie ogólne moczu

Badanie moczu z oceną osadu jest powszechnie wykonywanym badaniem, które może dostarczyć wskazówek diagnostycznych w kierunku niewydolność nerek.

Do nieprawidłowości mogących sugerować upośledzenie czynności nerek należą:

• krwinkomocz z obecnością erytrocytów dysmorficznych;
• wałeczki erytrocytarne, leukocytarne, tłuszczowe i ziarniste;
• białkomocz.

Kreatynina i wskaźnik filtracji kłębuszkowej

Oznaczenie stężenia kreatyniny we krwi jest bardzo wartościowym badaniem informującym o czynności nerek. Jest ono często wykonywane w pierwszej kolejności w przypadku podejrzenia upośledzenia funkcji nerek. Jego podwyższenie może świadczyć o uszkodzeniu nerek.

Na podstawie stężenia kreatyniny we krwi oznacza się również szacowany wskaźnik filtracji kłębuszkowej (eGFR). Jest on obliczany na podstawie specjalnych wzorów matematycznych. Wartość eGFR niższa niż 60 ml/min/1,73m2 w dwóch odrębnych pomiarach w odstępie przynajmniej 3 miesięcy jest wartością graniczną dla rozpoznania przewlekłej niewydolności nerek.

Albuminuria

Albuminuria jest wczesnym wskaźnikiem uszkodzenia nerek. Ma szczególne znaczenie w pierwszym stadium choroby nerek, ponieważ jest najwcześniej pojawiającym się wskaźnikiem uszkodzenia nerek.

Można ją oznaczać za pomocą specjalistycznych testów paskowych oraz w odniesieniu do poziomu kreatyniny w moczu jako wskaźnik ACR.

Pacjenci, u których wykryto albuminurię należą do grupy podwyższonego ryzyka rozwoju przewlekłej choroby nerek w przyszłości.

Utrata albuminy z moczem wynosząca powyżej 30 mg/dobę lub wartość wskaźnika ACR powyżej 30mg/g stwierdzone podczas dwóch badań w odstępie co najmniej 3 miesięcy może upoważniać do rozpoznania przewlekłej choroby nerek.

Badanie USG jamy brzusznej

Zwykle stanowi uzupełnienie diagnostyki. Podczas badania określa się między innymi wielkość nerek oraz ich nieprawidłowości strukturalne.

Zaobserwowanie w tym badaniu nieprawidłowości takie jak wielotorbielowate zwyrodnienie nerek, dysplazja, guzy, choroby naciekowe czy wodonercze mogą być istotne w diagnostyce przewlekłej niewydolności nerek.

Przewlekła choroba nerek – jak ją leczyć?

Leczenie przewlekłej niewydolności nerek musi być dostosowane do stadium zaawansowania choroby, a także do innych chorób współistniejących pacjenta. Obejmuje zarówno leczenie przyczynowe jak i hamujące postęp choroby.

Niezależnie od stopnia zaawansowania choroby nerek bardzo pomocne jest wprowadzenie zmian stylu życia, takich jak:

• zdrowa, zbilansowana dieta;
• ograniczenie spożycia soli;
• zaprzestanie palenia wyrobów tytoniowych;
• regularna aktywność fizyczna;
• unormowanie masy ciała.

W początkowych stadiach choroby terapia polega głównie na normalizacji nadciśnienia tętniczego oraz kontroli glikemii poprzez odpowiednio dobrane leczenie farmakologiczne. W kolejnych etapach choroby następuje intensyfikacja leczenia oraz odpowiednie przygotowanie do leczenia nerkozastępczego.

Leczenie nerkozastępcze to oczyszczanie krwi z gromadzących się toksyn. Może być prowadzone za pomocą tradycyjnych hemodializ lub dializy otrzewnowej.

W przypadku schyłkowej niewydolności nerek może być konieczny nawet przeszczep nerki .

U pacjentów z przewlekłą chorobą nerek zalecane jest wykonanie szczepień ochronnych między innymi przeciwko pneumokokom, grypie oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.

Przewlekła niewydolność nerek – czy można jej zapobiec?

Wczesne wykrycie choroby nerek oraz włączenie odpowiedniego leczenia może zapobiec rozwojowi zaawansowanej niewydolności nerek. Profilaktyka ta polega na zastosowaniu zdrowej diety, aktywności fizycznej, a także na kontroli nadciśnienia tętniczego oraz cukrzycy.