Rak prostaty – objawy nowotworu prostaty

Rak prostaty – co to za choroba gruczołu krokowego?

Rak prostaty (stercza, gruczołu krokowego) to jeden z najczęstszych nowotworów u mężczyzn. Rozwija się zwykle w starszym wieku i ma powolny (długo bezobjawowy) przebieg. Po raku płuca zajmuje drugie miejsce pod względem częstości zachorowań.

Rak stercza w zaawansowanym stadium daje objawy zbliżone do tych, z jakimi mamy do czynienia w przypadku rozrostu prostaty – są to głownie zaburzenia i problemy z oddawaniem moczu. Badaniem pozwalającym potwierdzić raka gruczołu krokowego jest biopsja prostaty z badaniem histopatologicznym.

Leczenie raka prostaty obejmuje: radioterapię, chemoterapię, hormonoterapię i zabieg operacyjny. Czasami lekarz nie podejmuje terapii – zaleca jedynie z regularne kontrole i ścisły nadzór.

Nowotwór prostaty – jakie są przyczyny?

Rak prostaty rozwija się zwykle u starszych mężczyzn. Większość pacjentów z objawami nowotworu stercza jest powyżej 50. roku życia. Średni wiek w chwili rozpoznania wynosi z kolei 75 lat.

Nowotwór prostaty rozwija się powoli, długo nie daje objawów – może minąć nawet kilkanaście lat – dlatego czasem pacjent nie wie, że ma raka stercza i umiera z innej przyczyny niż nowotwór. Szacuje się, że większość mężczyzn po 80. roku życia ma nowotwór gruczołu krokowego.

Prostata zbudowana jest z części obwodowej i centralnej. W części centralnej przebiega odcinek cewki moczowej – to w niej właśnie dochodzi zwykle do rozrostu prostaty. Natomiast w części obwodowej zwykle rozwija się rak.

Jakie są czynniki ryzyka i przyczyny raka prostaty? Należy tu wymienić:

• wiek – im starszy mężczyzna, tym występuje większe ryzyko zachorowania;
• otyłość, siedzący tryb życia, dieta z dużą zawartością czerwonego mięsa, z mała ilością surowych warzyw i owoców, mała zawartość witaminy D₃ w organizmie;
• czynniki genetyczne – jeśli w najbliższej rodzinie wystąpiły przypadki raka stercza ryzyko zachorowania jest dwukrotnie wyższe niż u ogółu mężczyzn; oprócz tego zwiększone ryzyko zachorowania notuje się w przypadku mutacji genetycznych – głownie genów BRCA₁ i BRCA₂ – u kobiet powodują one raka piersi i jajnika, natomiast u mężczyzn – nowotwór gruczołu krokowego;
• czarną rasę – w tym przypadku rak prostaty rozwija się wcześniej oraz ma gorsze rokowanie niż u mężczyzn innych ras.

Wśród przyczyn mogących prowadzić do chorób prostaty i nowotworu narządu należy wymienić także czynniki hormonalne – rak gruczołu krokowego „wzrasta” w wyniku działania testosteronu. Fakt ten wykorzystywany jest w leczeniu – stosuje się leki blokujące działanie tego hormonu.

Rak prostaty – objawy nowotworu i chorej prostaty

Objawy raka prostaty przypominają te, jakie daje powiększona prostata w wyniku łagodnego rozrostu narządu. Jednak nowotwór rozwija się w części obwodowej gruczołu, w przeciwieństwie do łagodnego rozrostu, dlatego dosyć późno daje objawy i ma długi okres bezobjawowy.

Ponadto objawy prostaty występują powszechnie wśród wielu mężczyzn w starszym wieku i zwykle są związane z łagodnym rozrostem tego gruczołu.

Do objawów raka prostaty należą trudności w oddawaniu moczu, są one związane z uciskiem na cewkę moczową, jaki wywołuje powiększona prostata.

Chora prostata objawia się jako problemy z oddawaniem moczu, takie jak:

• częste oddawanie moczu (częstomocz), konieczność wstawania do toalety kilkakrotnie w nocy (nykturia); pomimo odczuwania parcia na pęcherz mocz wypływa w małej ilości i osłabionym strumieniem;
• nagle pojawiające się uczucie parcia na mocz – pojawia się gwałtownie, nawet w krótkim czasie po opróżnieniu pęcherza i zmusza pacjenta do szybkiej wizyty w toalecie;
• nietrzymanie moczu – chory nie może powstrzymać jego wypływu; często dochodzi do mimowolnego jego oddawania w trakcie wysiłku lub kaszlu; pacjenci mogą skarżyć się także na samoistne wypływanie moczu kropelkami już po zakończeniu mikcji;
• trudność w rozpoczęciu oddawania moczu – mimo pełnego pęcherza pacjent musi skupiać się na czynności oddawania moczu i potrzebuje dużo czasu, aby zaczął on wypływać z cewki; pacjenci skarzą się także na problemy z zatrzymaniem już rozpoczętej mikcji.

W przypadku raka prostaty objawem jest również zwężony, słaby, przerywany strumień moczu.

Objawy raka prostaty w zaawansowanej chorobie stercza

W skrajnych przypadkach przebiegu choroby gruczołu krokowego dochodzi do zatrzymania moczu, np. gdy nastąpi zamknięcie światła cewki moczowej. Mocz gromadzi się wtedy w pęcherzu, który ulega przepełnieniu i boli, może dojść do niebezpiecznych powikłań.

W przypadku dużego zaawansowania raka prostaty pojawiają się objawy naciekania sąsiednich narządów oraz symptomy przerzutów. Do zaawansowanych objawów nowotworu gruczołu krokowego należą: krwiomocz, zaleganie moczu w pęcherzu, czego skutkiem mogą być nawracające infekcje dróg moczowych, i niewydolność nerek.

Pojawia się także: niedokrwistość, spadek masy ciała, patologiczne złamania kości w wyniku przerzutów do kręgosłupa lędźwiowego, kości udowej, bóle z tyłu pleców, przerzuty do węzłów chłonnych, problemy z erekcją, bolesna ejakulacja, obecność krwi w spermie, objawy naciekania odbytnicy, takie jak: bóle brzucha, krew w stolcu, biegunki.

Czytaj również: Gruczolakorak (adenocarcinoma) – co to jest, diagnostyka, dziedziczność, leczenie, rokowanie

Badania prostaty – jakie wykonać na raka stercza?

W przypadku pojawienia się niepokojących objawów dotyczących problemów i trudności z oddawaniem moczu, zwłaszcza u starszego mężczyzny, lekarz wykonuje kilka badań. Pierwszym badaniem jest badanie per rectum . Prostata przylega do ściany odbytnicy, dlatego już niekiedy za pomocą tego badania lekarz może wykryć obecność raka prostaty.

Ultrasonografia przezodbytnicza to z kolei badanie, które dokładnie obrazuje strukturę i budowę prostaty – umożliwia określenie jej wielkości, obecności nieprawidłowych struktur lub guzów gruczołu krokowego.

Pod kontrolą ultrasonografii przezodbytniczej wykonuje się biopsję gruczołu krokowego – badanie pozwalające w stu procentach rozpoznać nowotwór prostaty i dokładne określenie jego rodzaju. W trakcie biopsji lekarz pobiera kilka wycinków tkankowych z prostaty, które następnie są oglądane jest przez lekarza patomorfologa pod mikroskopem.

W diagnostyce chorób prostaty wykonuje się badanie krwi w celu określenia poziomu PSA. Jest to enzym uwalniany przez komórki stercza – jego stężenie może znacznie wzrastać w przypadku nowotworów. Jednak badanie PSA nie pozwala rozpoznać raka, gdyż stężenie enzymu może być podwyższone również przy zapaleniu prostaty lub w przypadku łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Ponadto może dawać wyniki fałszywie ujemne – przy obecności raka poziom PSA jest w normie.

Ocena stężenia PSA u zdrowych, młodych mężczyzn, bez objawów prostaty i czynników ryzyka rozwoju raka nie powinna być wykonywana. Wykorzystywanie tego badania jako badania przesiewowego w wykrywaniu nowotworu prostaty jest kontrowersyjne, naraża pacjenta na niepotrzebny stres i zabiegi, jak biopsja prostaty, które są bolesne, wiążą się z powikłaniami. Czasem wykonanie badania (testu) PSA prowadzi do rozpoznania niewielkiego raka, który nigdy nie dałby objawów i nie doprowadziłby do śmierci pacjenta.

W ocenie stopnia zaawansowana raka i naciekania sąsiednich narządów wykonuje się rezonans magnetyczny, który dokładnie uwidacznia tkankę gruczołu krokowego.

Prostata – leczenie raka gruczołu krokowego

Leczenie raka gruczołu krokowego wiąże się z poważnymi powikłaniami, które mogą znacząco wpływać na komfort życia. Należą do nich: zaburzenia potencji, problemy ze wzwodem, nietrzymanie moczu, zapalenie błony śluzowej odbytnicy.

Do metod leczenia raka prostaty należą:

• radioterapia – napromienianie gruczołu krokowego z zewnątrz lub poprzez radioizotop wprowadzony do stercza; radioterapię stosuje się u pacjentów z zaawansowaną chorobą, ale bez przerzutów;
• zabieg operacyjny (usuwanie prostaty) – metoda stosowana u młodszych mężczyzn, w dobrym stanie ogólnym, z rakiem ograniczonym tylko do gruczołu krokowego, bez przerzutów;
• hormonoterapia – metoda wykorzystywana w przypadku zaawansowanego raka stercza, gdy nie jest możliwe zastosowanie innych metod; polega na podawaniu leków, które hamują działanie testosteronu na komórki gruczołu krokowego, a tym samym hamują podziały komórek rakowych; efekt podobny do tego uzyskiwanego podczas stosowania hormonoterapii osiąga się poprzez obustronne usunięcie jąder (orchidektomia), które są głównym źródłem testosteronu.

Sposoby leczenia raka stercza są uzależnione od: stopnia zaawansowania nowotworu, od poziomu markera PSA, od wieku i stanu ogólnego chorego, chorób towarzyszących. Czasami lekarz odstępuje od terapii, gdy pacjent jest w starszym wieku, a zaawansowanie nowotworu jest niewielkie i nie rozwija się on szybko. Postępowanie ogranicza się wtedy do: systematycznych kontroli lekarskich, badań poziomu PSA i wykonywaniu okresowych badań obrazowych.

Rak gruczołu krokowego – wypowiedź eksperta