Usunięcie jądra (orchidektomia) – wskazania, powikłania po operacji

Co to jest orchidektomia?

Orchidektomia jest zabiegiem chirurgicznym, który polega na usunięciu guza obecnego w jądrze, jądra lub jądra wraz z przylegającymi do niego strukturami. Usunięcie jednego jądra nie oznacza niepłodności, gdyż wystarczy drugie w pełni sprawne jądro. Wyróżnia się kilka metod zabiegowych w zależności od ich rozległości:

• orchidektomia prosta – usunięcie jądra wraz z najądrzami, nasieniowodami i osłonką białawą; w mosznie pozostawia się drugie jądro wraz przylegającymi strukturami;
• orchidektomia podtorebkowa – amputacja jądra z pozostawieniem w mosznie najądrzy, nasieniowodów i osłonki białawej oraz drugiego jądra i jego struktur;
• resekcja guza poprzez wyłuszczenie – wycięcie samego guza z pozostawieniem jądra, najądrzy, nasieniowodów i osłonki białawej;
• orchidektomia radykalna – całkowite usunięcie jądra wraz z najądrzem i powrózkiem nasiennym poprzez dostęp z kanału pachwinowego, czyli przez jamę brzuszną.

Operację wykonuje się w znieczuleniu regionalnym podpajęczynówkowym. W przypadku orchidektomii prostej lub radykalnej można wstawić w miejsce amputowanego jądra jego protezę, co na pewno poprawi komfort psychiczny pacjenta.

Fragmenty usuniętej tkanki wysyła się do badania histopatologicznego, w celu zdiagnozowania rodzaju i oszacowania złośliwości guza. Ocenie poddaje się również okoliczne węzły chłonne i naczynia krwionośne oraz limfatyczne. Otrzymane po ok.1 do 2 tygodni wyniki, pozwalają na podjęcie decyzji o zaprzestaniu bądź dalszej terapii przeciwnowotworowej.

Czasami konieczne jest wykonanie amputacji obu jąder (kastracja), jednakże wtedy również w pustej loży umieszcza się dwie protezy jądrowe.

Wskazania do orchidektomii

Pierwszym i podstawowym wskazaniem do orchidektomii jest nowotwór jądra. Zalecenia amputacji jądra objętego chorobą dotyczą każdego rodzaju nowotworu we wszystkich stopniach zaawansowania. Jest to więc pierwszorzutowa metoda terapeutyczna w ogólnie pojętym nowotworze jądra.

Kolejną przyczyną, dla której podejmuje się decyzję o usunięciu męskich gonad jest nowotwór gruczołu krokowego. W tym przypadku wykonuje się obustronną orchidektomię podtorebkową, mającą na celu zmniejszenie produkcji testosteronu.

W dobie szeroko stosowanej terapii hormonalnej orchidektomia w leczeniu raka stercza jest obecnie przeprowadzana w zaawansowanym stadium choroby.

Bardzo rzadko rozwijający się u mężczyzn rak sutka, pod wpływem męskich hormonów płciowych proliferuje i zaczyna przerzutować, podobnie jak rak prostaty. Z tego względu tu również wskazana jest orchidektomia podtorebkowa.

Urazy jądra, stany zapalne, skręt jąder, które prowadzą do nieodwracalnych zaburzeń funkcji gonad stanowią wskazania do amputacji prostej. Obustronną radykalną orchidektomię przeprowadza się u pacjentów poddających się operacji zmiany płci.

Czasami również wykonuje się orchidektomię profilaktyczną. Głównie zaleca się ją w przypadku wnętrostwa. Wnętrostwo jest wrodzoną wadą jąder, powstałą w okresie życia płodowego. Polega na niezstąpieniu jądra do worka mosznowego i umiejscowieniu go w jamie brzusznej bądź kanale pachwinowym. Takie położenie jąder sprzyja ich przegrzewaniu, co predysponuje do rozwoju nowotworów, a także braku produkcji plemników – najważniejszej przyczyny męskiej niepłodności. Przed podjęciem decyzji o amputacji jądra, powinno się podjąć próbę jego sprowadzenia do moszny drogą operacyjną. Gdy zabieg nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, wówczas zaleca się profilaktyczną orchidektomię.

Objawy nowotworów jąder i czynniki ryzyka ich rozwoju

Nowotwory męskich gonad nie dają specyficznych objawów. Dosyć długo mogą pozostawać całkowicie bezobjawowe, co oczywiście stanowi zagrożenie dla ich zbyt późnego wykrycia. Mimo, że guzy jąder występują rzadko, to należą do najlepiej rokujących nowotworów. Wyjątkiem jest tu nabłoniak kosmówkowy należący do nienasieniaków (guzy o mieszanej budowie histologicznej), który szybko daje przerzuty droga naczyń krwionośnych. Bardzo ważne jest przeprowadzanie przez mężczyzn regularnego samobadania jąder i reagowania w przypadku wykrycia nieprawidłowości. Do najczęstszych objawów nowotworu jądra w różnym stopniu zaawansowania należą:

• wyczuwalna twarda zmiana(zwykle niebolesna) w obrębie jądra,
• powiększenie jądra,
• ból moszny,
• uczucie ciężkości i rozpychania w mosznie, podbrzuszu lub kanale pachwinowym,
• obrzęk moszny,
• czasem napięta, zaczerwieniona skóra worka mosznowego,
• nadmierne ucieplenie moszny,
• powiększenie pachwinowych węzłów chłonnych,
• niepłodność.

Wśród czynników predysponujących do rozwoju nowotworu jądra należy wymienić:

• wiek między 20 a 35 r.ż.,
• wnętrostwo,
• urazy jąder,
• operacje powrózka nasiennego,
• „wędrujące” jądro,
• przegrzewanie jąder,
• częste zmiany zapalne w obrębie moszny,
• zaburzenia hormonalne,
• czynniki genetyczne.

Profilaktyka raka jądra

Konkludując pragnę podkreślić znaczenie profilaktyki raka jądra w postaci regularnego samobadania i wizyt kontrolnych u urologa, aby nie dopuścić do rozwoju nowotworu. Szczególnie dotyczy to młodych mężczyzn przed 40 rokiem życia, gdyż ta grupa wiekowa jest wyjątkowo podatna na nowotwory jądra. Rak prostaty dotyczy starszych mężczyzn, podobnie zresztą jak rak sutka.

Jakie są powikłania orchideoktomii?

Mimo, że orchidektomia w przypadku raka jądra jest bardzo skuteczną metodą leczenia, stosowaną w pierwszej kolejności, to jak każda operacja, niesie za sobą ryzyko powikłań.

Mogą pojawić się krwiaki w loży po usuniętym jądrze, kanale pachwinowym czy przestrzeni zaotrzewnowej. Przy operacji oszczędzającej jadro, polegającej na wyłuszczeniu guza, czasami dochodzi do wznowy.

Niektórzy pacjenci skarżą się na zaburzenia czucia i bóle fantomowe w miejscu operowanym.

Z reguły istnieje konieczność amputacji jednostronnej, co pozwala zachować całkowicie sprawny drugi gruczoł. Dzięki temu młody mężczyzna nie traci płodności, a także ma w pełni zachowane funkcje seksualne.

Ze wskazań kosmetycznych można umiejscowić protezę w worku mosznowym, która doskonale imituje prawdziwe jądro i bez badania palpacyjnego jest praktycznie niemożliwa do odróżnienia.