Wyprysk atopowy – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny wyprysku atopowego

Przyczyna wyprysku atopowego nie jest do końca poznana. Uważa się, że atopowe zapalenie skóry jest skutkiem wrodzonej nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego. Polega ona na niewłaściwej odpowiedzi immunologicznej na antygeny, co w konsekwencji prowadzi do zwiększonego wytwarzanie przeciwciał IgE, które skierowane są przeciwko alergenom.

Pokarmowe lub wziewne alergeny pobudzają limfocyty i w ten sposób powodują uczulenie. Dodatkowo, komórki skóry produkują wiele substancji, nasilając proces zapalny. Ponowny kontakt z takim alergenem wywołuje zmiany skórne, m.in. zaczerwienienia i grudki, którym bardzo często towarzyszy świąd oraz suchość skóry.

W wyniku uszkodzenia ochronnych właściwości skóry, polegających na rozluźnieniu połączeń między komórkami oraz zaburzeniu jej nawodnienia, dochodzi do rozwoju wyprysku atopowego.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) występuje u 15-30 % dzieci i 2-10 % dorosłych. Częściej pojawia się u kobiet, a także u mieszkańców miast w krajach wysoko rozwiniętych. Zwykle rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie. Atopowe zmiany skórne u dzieci także występują, szczególnie u tych, których rodzice mają problemy z tym schorzeniem.

Atopia, czyli nieprawidłowa reakcja immunologiczna na kontakt z alergenem nieszkodliwym dla większości populacji, objawia się nadwrażliwością skóry w postaci wyprysku. Oprócz niego, istnieją jeszcze inne choroby atopowe, które mają taką samą przyczynę i mogą współwystępować. Zalicza się do nich: katar sienny, astmę oskrzelową, alergiczne zapalenie spojówek, pokrzywkę.

Przeczytaj również: Świerzb, objawy, przyczyny, leczenie

Czynniki ryzyka wyprysku atopowego

Czynniki genetyczne odgrywają kluczową role w rozwoju wyprysku, jednak oprócz nich udział w patogenezie atopowego zapalenia skóry biorą:

• alergeny pokarmowe i wziewne,
• czynniki drażniące,
• warunki klimatyczne,
• zanieczyszczenie środowiska,
• czynniki psychogenne.

Alergia pokarmowa występuje u około 5 % dzieci poniżej 3 roku życia. Może wystąpić u niemowląt karmionych naturalnie, sztucznie, a także po wprowadzeniu pokarmów uzupełniających do diety. Wyprysk atopowy jest jednym z najczęstszych objawów uczulenia na białka mleka krowiego. Poza nimi, alergenami wywołującymi zmiany skórne u dzieci są: ryby, soja, białka jaj, orzechy, orzeszki ziemne, pszenica, środki konserwujące, antyutleniacze, barwniki i polepszacze pokarmu.

Alergeny wziewne, biorące udział w patogenezie atopowego zapalenia skóry, to między innymi: roztocza, alergeny bakteryjne i grzybicze, pyłki roślin, alergeny zawarte w wydzielinach, sierści i naskórku zwierząt. Istnieje związek pomiędzy stężeniem wziewnych alergenów, a nasileniem choroby.

Egzema może ujawnić się także po kontakcie skóry z substancjami drażniącymi, jak rozpuszczalnik, czy mydło. Również zanieczyszczenie środowiska oraz dym papierosowy biorą udział w patogenezie tych zmian skórnych.

Objawy atopowego zapalenia skóry

Wyprysk atopowy objawia się zwykle zaczerwienieniem i suchością skóry. Jej zmiany mogą mieć wygląd grudek, pęcherzyków, a także sączących się ran. Z czasem, zwłaszcza u starszych dzieci i dorosłych, skóra staje się pogrubiała i ulega złuszczeniu. Objawem, który bardzo często towarzyszy AZS jest świąd.

Lokalizacja i charakter zmian skórnych w wyprysku atopowym zależy od wieku:

1. Atopowe zapalenie skóry u niemowląt i u dzieci poniżej 2. roku życia objawia się jako zmiany o charakterze grudek, pęcherzyków i strupków, lokalizują się one na policzkach, głowie i czole;
2. Atopowe zapalenie skóry u dzieci starszych (pomiędzy 2. a 12. rokiem życia), objawia się łuszczącymi się i suchymi grudkami na skórze kolan, łokci i nadgarstków;
3. U dorosłych morfologiczny wygląd zmian jest podobny do tych, jakie występują u starszych dzieci, a typowa lokalizacja to zgięcia łokciowe, kolanowe, szyja i twarz.

Zmiany skórne mogą również występować na innych częściach ciała, najrzadziej można występują na pośladkach i wewnątrz pach. Czasami zmiany zapalne skóry powiek i okolic oczu mogą pogorszyć ostrość widzenia.

Diagnostyka i leczenie wyprysku atopowego

Jeżeli u pacjenta występują wyżej wymienione objawy, powinien on udać się do lekarza, najlepiej alergologa lub dermatologa. Rozpoznanie atopowego zapalenia skóry stawiane jest zwykle w oparciu o obraz kliniczny – typowe zmiany skórne i ich lokalizacja, którym towarzyszy suchość skóry i świąd. Bardzo często okazuje się, że chory lub członkowie jego rodziny są alergikami.

W różnicowaniu wyprysku bierze się pod uwagę łuszczycę, wyprysk kontaktowy, łojotokowy i potnicowy, a u dzieci świerzb.

Leczenie atopowego zapalenia skóry jest procesem żmudnym i długotrwałym, dlatego w trakcie jego trwania należy uzbroić się w cierpliwość:

1. Proces leczniczy należy rozpocząć od walki z suchością skóry i przywrócenia jej gładkości i „szczelności”. Na rynku istnieje mnóstwo preparatów przeznaczonych do pielęgnacji skóry atopowej. Ich podstawową funkcją jest ochrona skóry przed utratą wody;
2. Nie należy nadmiernie moczyć skóry, gdyż sprzyja to jej odwodnieniu. Zalecane są jednak czasem kilkunastominutowe kąpiele w wodzie zawierającej substancje natłuszczające;
3. Lekami, które stanowią podstawę terapii wyprysku atopowego są glikokortykosteroidy. Stosuje się je miejscowo na skórę i mają one różną postać – krem, maść, płyn, żel. Dawkowanie tych leków należy ustalić z lekarzem, gdyż ich niewłaściwe aplikowanie może prowadzić do wielu działań niepożądanych. Gdy zmiany skórne są bardzo nasilone, można zastosować glikokortykosteroidy doustnie;
4. Jeżeli z egzemą współistnieje zakażenie bakteryjne, należy dodatkowo zastosować miejscowo antybiotyk. Zmiękczaniu skóry służy mocznik lub kwas salicylowy, a mentol łagodzi odczucie świądu;
5. Na okolice twarzy, dekoltu i fałdy ciała aplikuje się leki immunosupresyjne – takrolimus, pimekrolimus;
6. Hydroksyzyna i inne leki przeciwhistaminowe I generacji wykazują silne działanie przeciwświądowe i uspokajające. Często stosowane są na noc;
7. Chorzy, którzy nie reagują na podstawowe leczenie farmakologiczne, poddawani są fototerapii i fotochemioterapii (PUVA).

Jak można złagodzić objawy wyprysku atopowego?

Aby złagodzić objawy egzemy, oprócz stosowania środków farmakologicznych, warto przestrzegać kilku zasad:

1. Należy unikać pomieszczeń z klimatyzacją oraz miejsc, w których pali się papierosy;
2. Powinno się stosować kremy półtłuste i tłuste, bez konserwantów;
3. Dobrze jest zrezygnować z kąpieli w basenie z chlorowaną wodą;
4. Zamiast kąpieli brać prysznic;
5. Należy zrezygnować ze zwykłych płynów do kąpieli i mydeł, a zamiast nich stosować syngenty (syntetyczne detergenty wskazane w AZS);
6. Pościel i ubrania należy prać w proszkach hipoalergicznych.