Świerzb - przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Czym jest świerzb?

Świerzb to powszechnie występująca choroba, wywoływana przez pasożyta zwanego świerzbowcem ludzkim. Jest chorobą zakaźną występującą u ludzi i u zwierząt. Dostrzeżenie pasożyta na powierzchni skóry gołym okiem jest niemożliwe. Objawy choroby pojawiają się w momencie, gdy roztocz wgryza się w górną warstwę skóry, aby tam pasożytować. W wyniku reakcji na obecność świerzbowca na skórze pojawia się bardzo mocno swędząca wysypka.

Pasożyt wywołujący chorobę może wędrować z jednej osoby na drugą. U większości ludzi do zarażenia świerzbem dochodzi w momencie bezpośredniego kontaktu skóry ze skórą osoby chorej. Rzadziej zarażenie ma miejsce w wyniku kontaktu z przedmiotami, na których bytują pasożyty (pościel, ubrania i meble). Świerzbowiec ludzki może przeżyć od 48 do 72 godzin bez kontaktu z człowiekiem. Każdego roku na całym świecie odnotowuje się miliony przypadków zachorowania na świerzb.

Świerzb to choroba, której objawy mogą pojawić się w każdym wieku. Wysoki status społeczny czy wzorowa dbałość o higienę i czystość nie zapewnia ochrony przed chorobą. Świerzb bardzo łatwo rozprzestrzenia się w przedszkolach i innych instytucjach opiekuńczych. Chorobę zazwyczaj łatwo się diagnozuje i równie szybko leczy.

Świerzb – przyczyny

Zarażenie świerzbowcem ludzkim następuje:

• poprzez kontakt bezpośredni,
• używanie tych samych przedmiotów, np. pościeli, ręczników, ubrań (rzadziej).

Zazachorowanie na świerzb odpowiada pasożyt o nazwie świerzbowiec ludzki, który może się przedostać na człowieka podczas bezpośredniego kontaktu ze skórą osoby chorej lub z zakażonymi przedmiotami (ręcznik, pościel lub tapicerka). Nie można zarazić się od zwierzęcia. Ten rodzaj roztocza pasożytuje tylko i wyłącznie na ludziach. U większości osób do zachorowania dochodzi w momencie podania sobie dłoni lub w trakcie uścisku. Co ważne, kontakt skóry ze skórą musi trwać dłużej, aby umożliwić pasożytom przedostanie się z jednej osoby na drugą. Świerzbem można się również zarazić w trakcie stosunku seksualnego.

Ze względu na fakt, że bezpośredni kontakt skóry ze skórą chorego to najczęstszy sposób zachorowania na świerzb, najwyższe ryzyko rozwoju tej choroby występuje u dzieci, matek małych dzieci, dorosłych prowadzących aktywne życie seksualne, dzieci uczęszczających do przedszkola, a także mieszkańców domów opieki społecznej i placówek opiekuńczych. Świerzb jest bardzo zaraźliwą chorobą. Jeśli w jednym gospodarstwie domowym funkcjonuje osoba ze świerzbem, prawdopodobieństwo, że inni domownicy również zachorują na tę chorobę, jest bardzo wysokie. Co ważne, świerzb przenoszony jest również przez osoby, u których nie występują żadne objawy choroby.

Osoby szczególnie narażone na zachorowanie to:

• chorzy z osłabionym układem odpornościowym,
• w przebiegu chorób, którym towarzyszy zmniejszona odporność, np. chłoniak, białaczka, AIDS,
• poddawani leczeniu immunosupresyjnemu,
• osoby starsze.

Najbardziej niebezpieczny i zaraźliwy jest świerzb norweski, kiedy dochodzi do odpadnięcia strupa od powierzchni skóry. Taki strup stanowi źródło pożywienia i ochronę dla pasożytów, które mogą w nim przetrwać nawet przez tydzień bez kontaktu z ludzkim organizmem.

Za zachorowanie na świerzb odpowiada pasożyt o nazwie świerzbowiec ludzki, który może się przedostać na człowieka podczas bezpośredniego kontaktu ze skórą osoby chorej lub z zakażonymi przedmiotami (ręcznik, pościel lub tapicerka). Nie można zarazić się od zwierzęcia. Ten rodzaj roztocza pasożytuje tylko i wyłącznie na ludziach.

U większości osób do zachorowania dochodzi w momencie podania sobie dłoni lub w trakcie uścisku. Co ważne, kontakt skóry ze skórą musi trwać dłużej, aby umożliwić pasożytom przedostanie się z jednej osoby na drugą. Świerzbem można się również zarazić w trakcie stosunku seksualnego.

Świerzb – objawy

Od momentu wniknięcia roztocza w głąb struktur skóry zazwyczaj mija trochę czasu, zanim pojawią się pierwsze objawy choroby. W przypadku osób, które miały już wcześniej do czynienia ze świerzbem, swędzenie zazwyczaj pojawia się w ciągu 1 do 4 dni. Jeśli jest to pierwszy przypadek zachorowania, organizm potrzebuje trochę więcej czasu, aby zareagować na obecność pasożyta, dlatego pierwsze objawy pojawiają się po około 2 do 6 tygodni.

Najczęstszymi objawami świerzbu są:

• swędzenie, szczególnie w nocy, które może być tak silne i intensywne, że nie pozwala zasnąć,
• wysypka, która rozwija się u wielu chorych i powoduje powstanie niewielkich grudek, które najczęściej układają się w jednej linii (tor w jakim świerzbowiec przemieszcza się pod skórą). Zmiany te mogą przypominać wyglądem pokrzywkę, niewielkie ugryzienia owada lub krosty. U niektórych osób dochodzi do pojawienia się na skórze łuszczących się plam, podobnych do wykwitów,
• owrzodzenia, które najczęściej są wynikiem drapania swędzącej wysypki. Owrzodzenia zwiększają ryzyko rozwoju infekcji.

Na powierzchni skóry mogą pojawić się także zmiany przypominające strupy. Powstają w sytuacji, gdy u pacjenta rozwija się jedna z poważniejszych postaci świerzbu, czyli świerzb norweski. W strupach znajdować się mogą setki, a nawet tysiące pasożytów i ich jaja. Taka ilość roztoczy atakujących powierzchnię skóry powoduje bardzo silne objawy, wysypkę i intensywne swędzenie, które z kolei prowadzi do ciągłego drapania. W ten sposób często dochodzi do infekcji, a w wyjątkowych sytuacjach także do posocznicy, która jest niebezpieczna dla życia pacjenta.

Świerzb może rozwinąć się na każdym obszarze skóry, jednak świerzbowiec ludzki preferuje konkretne miejsca ludzkiego ciała:

• dłonie – roztocza lubią zagłębiać się w skórę między palcami oraz wokół paznokci,
• ręce i ramiona – pasożyty preferują także łokcie i nadgarstki,
• skóra przykryta ubraniami lub biżuterią – pośladki, linia paska, penis oraz skóra wokół sutków to miejsca, gdzie świerzbowiec ludzki lubi pasożytować. Roztocza preferują także miejsca na skórze przykryte bransoletką, zegarkiem lub pierścionkiem.

Świerzb u dzieci

U niektórych dzieci czasami dochodzi do rozwoju choroby, w której wysypka pokrywa praktycznie całą powierzchnię ciała. Roztocza mogą pasożytować nawet na wierzchniej stronie dłoni, podeszwach stóp, a także skórze głowy. U niemowląt wysypka często występuje na dłoniach i podeszwach stóp. Niemowlaki, które chorują na świerzb, są nadmiernie pobudliwe i zazwyczaj nie chcą jeść ani spać. Podobnie reagują starsze dzieci, które z trudem znoszą występujące dolegliwości.

Świerzb norweski

Świerzb norweski to bardzo poważna postać świerzbu. U osób chorujących na tę przypadłość na skórze występują setki, a nawet tysiące pasożytów. Dla porównania większość osób, które zmagają się ze świerzbem, ma od 15 do 20 roztoczy na powierzchni skóry.

Świerzb norweski rozwija się u osób z osłabionym układem odpornościowym w wyniku innej choroby, a także u osób starszych i żyjących w placówkach opiekuńczych. Ta odmiana choroby rozwija się w sytuacji, gdy organizm nie jest w stanie w żaden sposób przeciwstawić się pasożytowi. Bez jakiejkolwiek formy obrony roztocza szybko się namnażają.

Powszechnym objawem świerzbu norweskiego jest tworzenie się strupów na powierzchni skóry. Są one zazwyczaj grube, łatwo się kruszą po dotknięciu i mają szarawy odcień. Czasami zmiany występują w jednym lub kilku miejscach. Najczęściej obserwuje się je na skórze głowy, plecach i stopach.

Świerzb – diagnozowanie i leczenie

Dermatolog jest w stanie przeprowadzić diagnozę świerzbu poprzez wizualne zbadanie skóry pacjenta od głowy aż po palce u stóp. Aby potwierdzić wstępne rozpoznanie, lekarz może pobrać niewielki wycinek skóry do dalszego badania pod mikroskopem. Czynność ta jest bezbolesna. Jeśli badanie w powiększeniu potwierdzi obecność pasożytów lub ich jaj, możliwe jest potwierdzenie świerzbu.

Aby pozbyć się choroby, należy poddać się leczeniu. Skuteczne leki na świerzb są dostępne tylko na receptę.

U większości osób leczenie polega na stosowaniu leku na skórze. Co ważne, należy go stosować na całej powierzchni ciała, od szyi w dół. U niemowląt i małych dzieci leczenie często obejmuje także skórę głowy i twarzy. W trakcie terapii należy bezwzględnie postępować zgodnie z zaleceniami lekarza. Stosowanie leku częściej, niż określił lekarz, może jedynie pogorszyć wysypkę i sprawić, że swędzenie będzie jeszcze silniejsze.

Obejrzyj wypowiedź dermatolog Agnieszki Żebrowskiej

[VIDEO=1233]