Bilirubina całkowita – na czym polega badanie, jak interpretować wyniki, cena

Czym jest i za co odpowiada bilirubina we krwi?

Bilirubina to żółty barwnik, który powstaje w wyniku rozpadu erytrocytów, a właściwie znajdującego się w nich hemu – głównego składnika hemoglobiny. W wyniku licznych jego przemian zachodzących w organizmie powstaje bilirubina, która przedostaje się wraz z osoczem do wątroby, a następnie do pęcherzyka żółciowego.

Z niego wraz z żółcią trafia do jelit, gdzie jest poddawana dalszym przemianom w barwniki odpowiadające za charakterystyczny kolor moczu i stolca.

Bilirubina całkowita dzieli się na dwie frakcje:

• bilirubinę pośrednią (niesprzężoną) – powstającą w wyniku przekształcenia biliwerdyny do bilirubiny, nierozpuszczalną w wodzie, związaną z białkami transportowymi (głównie z albuminą), dzięki którym trafia do wątroby, by ulec dalszym przekształceniom;
• bilirubinę bezpośrednią (sprzężoną) – to bilirubina, która powstaje w wątrobie w wyniku związania z resztami kwasu glukuronowego, dzięki czemu doskonale rozpuszcza się w wodzie.

Bilirubina całkowita – wskazania do badania

Z uwagi na fakt, iż bilirubina całkowita odgrywa istotną rolę m.in. w procesach trawiennych, jej oznaczenie jest cennym wskaźnikiem w diagnostyce chorób wątroby czy dróg żółciowych.

Kiedy wykonać oznaczenie poziomu bilirubiny całkowitej we krwi? Przede wszystkim w przypadku:

• występowania objawów świadczących o chorobach wątroby, trzustki czy dróg żółciowych, takich jak zażółcenie powłok skórnych;
• określenia przyczyn występowania żółtaczki i jej rodzaju;
• podejrzenia kamieni żółciowych oraz innych schorzeń, jak np. marskość wątroby;
• zatrucia alkoholem, lekami czy grzybami, które może wywoływać toksyczne uszkodzenie wątroby;
• oceny funkcji wątroby;
• podejrzenia anemii hemolitycznej (obserwujemy w niej wzmożony rozpad krwinek czerwonych);
• podejrzenia wirusowego zapalenia wątroby;
• podejrzenia rodzinnej hiperbilirubinemii.

Bilirubina całkowita to nie jedyny parametr, który oznacza się w powyższych przypadkach. W diagnostyce chorób wątroby, trzustki czy dróg żółciowych, warto dodatkowo oznaczyć:

• stężenie bilirubiny sprzężonej i niesprzężonej;
• aminotransferazy wątrobowe (ALT i AST) oraz GGTP;
• fosfatazę alkaliczną (ALP).

Pomocne jest też wykonanie USG jamy brzusznej, które pozwoli wykluczyć złogi w drogach żółciowych lub inne ciała obce, prowadzące do ucisku i powodujące wzrost stężenia bilirubiny całkowitej.

Jak przygotować się do badania bilirubiny całkowitej?

Badanie stężenia bilirubiny całkowitej należy wykonywać na czczo, minimum 8-12 godzin od ostatniego posiłku. Z tego względu zaleca się wizytę w punkcie pobrań w godzinach porannych. Na kilka dni przed planowanym badaniem warto zrezygnować z tłustych potraw i słodyczy, które mogą nadmiernie obciążać wątrobę.

Kawa a bilirubina, czyli co wpływa na wynik badania?

Stężenie bilirubiny całkowitej zależy od wielu czynników, jednak na wynik oznaczenia negatywny wpływ mają zwłaszcza substancje obciążające wątrobę, takie jak alkohol, napoje energetyczne, a nawet mocna kawa pita w dużych ilościach. Oznaczenie stężenia bilirubiny może różnić się ponadto z uwagi na stosowane przez pacjenta leki.

Jaki poziom bilirubiny całkowitej we krwi jest bezpieczny?

Jeżeli chodzi o parametr, jakim jest bilirubina całkowita, normy różnią się w zależności od wieku pacjenta. W przypadku noworodków, ze względu na masywny rozpad krwinek czerwonych po porodzie, za wartości fizjologiczne uznaje się:

• w 1. dobie życia – do 4 mg/dl;
• w 3. dobie życia – do 10 mg/dl;
• do końca 1. miesiąca życia – 1 mg/dl.

Z kolei u starszych dzieci jak i osób dorosłych stężenie bilirubiny całkowitej powinno mieścić się w granicach 0,2-1,1 mg/dl. Normy te mogą się nieznacznie różnić między laboratoriami, w zależności od wykorzystywanej metody oznaczeń.

Warto tu również wskazać wartości referencyjne dla poszczególnych frakcji bilirubiny. Dla osób dorosłych są to odpowiednio:

• bilirubina pośrednia - 0,2-0,7 mg/dl;
• bilirubina bezpośrednia - 0,1-0,3 mg/dl.

Co oznacza podwyższony poziom bilirubiny całkowitej?

Od podanych wyżej norm występują pewne odchylenia, które nadal pozostają stanami fizjologicznymi, niebudzącymi niepokoju. Mowa tu przede wszystkim o ciąży, w trakcie której u kobiety można zaobserwować nieznacznie podwyższony poziom bilirubiny, określany mianem cholestazy ciążowej. Wywołany jest on niczym innym jak zmianami hormonalnymi zachodzącymi w organizmie kobiety i ma charakter przemijający. Wymaga jednak okresowego monitorowania stężenia bilirubiny.

Nieznacznie podwyższony poziom bilirubiny całkowitej we krwi to także skutek stosowania niektórych leków czy długotrwałego stresu. Negatywny wpływ na jej poziom może mieć ponadto ciężkostrawna dieta. W takim przypadku ważna jest zmiana nawyków i prowadzonego trybu życia oraz powtórzenie badania bilirubiny po kilku tygodniach.

W większości przypadków podwyższona bilirubina całkowita (hiperbilirubinemia) wskazuje na różnego rodzaju choroby. Wśród najważniejszych wymienia się:

• choroby wątroby:
  • zapalenie wątroby,
  • marskość wątroby,
  • wirusowe zapalenie wątroby,
  • toksyczne uszkodzenie wątroby,
  • nowotwór wątroby;
  • choroby autoimmunologiczne wątroby;
• choroby dróg żółciowych:
  • zapalenie dróg żółciowych,
  • niedrożność dróg żółciowych (kamica dróg żółciowych),
  • zapalenie woreczka żółciowego,
• choroby trzustki;
• niewydolność mięśnia sercowego;
• niedokrwistości hemolityczne, w tym również te spowodowane przyjmowanymi lekami;
• nieprawidłowy metabolizm bilirubiny (zespół Gilberta);
• choroby metaboliczne (choroba Wilsona, mukowiscydoza, galaktozemia itp.).

Pamiętajmy, że badanie bilirubiny całkowitej we krwi nie zawsze jest wystarczające do postawienia diagnozy, nawet jeżeli na wyniku podane są od razu stężenia poszczególnych frakcji, czyli bilirubiny pośredniej i bezpośredniej.

Szczególnie groźny dla naszego zdrowia jest wzrost stężenia bilirubiny pośredniej, niezwiązanej z albuminami. Dlaczego? Bilirubina pośrednia może bowiem przenikać przez barierę krew – mózg i prowadzić do trwałego uszkodzenia komórek nerwowych.

Bilirubina całkowita – ile kosztuje badanie?

Badanie bilirubiny całkowitej to jedno z podstawowych badań z zakresu biochemii klinicznej, wykonywane już od ponad 150 lat. Ze względu na stosunkową prostotę oznaczenia, jest badaniem tanim, którego koszt w większości laboratoriów wynosi maksymalnie kilkanaście złotych.