Ketony w moczu i ketonuria – przyczyny, norma, objawy, leczenie

Czym są ciałka ketonowe?

Ketony to związki, które powstają na drodze przemian biochemicznych z tłuszczów. Ciała ketonowe powstają w wątrobie, skąd następnie przedostają się do krwi. U osoby zdrowej norma ciał ketonowych we krwi nie powinna przekraczać 0,2 mmol/l.

Podstawowym materiałem energetycznym dla komórek jest glukoza, jednak w okresie jej niedoboru energia czerpana jest z tłuszczów. W moczu i krwi człowieka są obecne 3 ciała ketonowe: kwas B-hydroksymasłowy, kwas acetooctowy, aceton.

Ketony w moczu – przyczyny

Skąd bierze się aceton w moczu?

Stan, w którym ciała ketonowe obecne są w moczu, określa się terminem ketonurii. Jeśli ciałka ketonowe wykrywane są w moczu, oznacza to, iż organizm do uzyskania energii wykorzystuje tłuszcze ("tłuszcz w moczu"). Może być wiele przyczyn, które spowodują rozwinięcie się ketonurii wraz z towarzyszącymi objawami mogącymi budzić niepokój.

Zobacz też: Jak zbudowany jest ludzki mózg?

Przyczyny pojawienia się ketonów w moczu

Objawy pojawiają się, gdy organizm nie jest w stanie wykorzystać węglowodanów. Dzieje się tak w przypadku pacjentów z cukrzycą , wówczas węglowodany nie są metabolizowane właściwie, w wyniku czego następuje spalanie tłuszczów i dochodzi do produkcji ciał ketonowych. U pacjentów niechorujących na cukrzycę, przyczyną ciałek ketonowych w moczu, a zatem przyczyną ketonurii może być niewystarczająca podaż węglowodanów. Najważniejsze jest jak najszybsze określenie przyczyny obecności acetonu w moczu i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia. Każdy dzień zwłoki ma tutaj znaczenie.

Zobacz też: Kolor moczu a choroby

Objawy mogące wskazywać na ketonurię

Jeśli występują ketony w moczu, objawy, które mogą być związane z obecnością ciał ketonowych w moczu, należy niezwłocznie zgłosić lekarzowi. Symptomy pojawiają się na zaawansowanym etapie ketonurii.

Objawy, które mogą wskazywać na obecność ciałek ketonowych w moczu:

• charakterystyczny – owocowy zapach z ust – odpowiada za to aceton, który jest obecny w wydychanym powietrzu – jest to najbardziej charakterystyczny objaw ketonurii;
• wysokie stężenie glukozy we krwi , przekraczające 300mg/dl;
• zmienione zabarwienie skóry, zaczerwienienie, bądź przeciwnie – blady kolor;
• objawy żołądkowo-jelitowe – biegunki, wymioty, ból brzucha;
• częste infekcje;
• przewlekłe zmęczenie;
• suchość w ustach i zwiększone pragnienie;
• wielomocz, czyli częste oddawanie moczu.

Badanie ciał ketonowych w moczu

Badanie ketonów w moczu w domu – testy paskowe

Obecność ketonów w moczu można wykryć za pomocą testów paskowych. Badanie takie można wykonać samodzielnie w domu. Należy jednak pamiętać, że jest to bardzo proste badanie i jeśli wykaże nieprawidłowość, należy je powtórzyć w laboratorium. Badanie należy powtórzyć również w przypadku, gdy pasek ketonowy nie wykaże acetonu w moczu, a niepokojące objawy będą się utrzymywały.

Sprawdź również: Czy da się wyleczyć z HIV?

Testy paskowe do wykrywania ketonów w moczu – przebieg badania

Zaletą takiego sposobu badania ketonów w moczu jest to, że jest tani i nie trzeba długo czekać na wynik. Testy paskowe do badania moczu na obecność ciałek ketonowych można kupić w aptece. Pacjent musi uzyskać próbkę porannego moczu ze środkowego strumienia. Pierwszą porcję moczu oddaje do toalety, środkową do specjalnie przygotowanego, jałowego pojemnika, natomiast następną ponownie do toalety. Próbkę moczu należy pobrać przez zanurzenie paska w próbce moczu i oczekiwanie na wynik. Do każdego zestawu z paskami dołączona jest instrukcja, wedle której należy postępować dokładnie krok po kroku.

Ketony w moczu – badanie laboratoryjne

W celu wykonania badania ogólnego moczu na ketony w laboratorium również pobieramy próbkę porannego moczu ze środkowego strumienia do specjalnego, jałowego pojemnika i zanosimy do laboratorium. Przed pobieraniem moczu należy pamiętać o toalecie miejsc intymnych. W okresie poprzedzającym badanie ogólne moczu nie należy zmieniać diety oraz wykonywać nadmiernego wysiłku fizycznego.

Prawidłowy wynik badania na aceton w moczu to wynik ujemny. Gdy ciałka ketonowe zostaną wykryte w moczu, należy bezwzględnie zgłosić się do lekarza i natychmiast rozpocząć leczenie.

Przyczyny obecności ciałek ketonowych w moczu

Najczęstsza przyczyna ketonów w moczu – cukrzyca

Najczęstszą przyczyną obecności ciałek ketonowych w moczu jest cukrzyca, zwykle cukrzyca typu 1 . Organizm cukrzyka nie może sobie poradzić ze spalaniem węglowodanów. Przyczyną takiego stanu jest niedobór insuliny . W celu pozyskania energii uruchamiane zostają rezerwy tłuszczowe. W wyniku tych przemian powstają ciała ketonowe. Nadmiar ketonów gromadzi się we krwi i stan taki nazywany jest ketonemią. Organizm chorującego na cukrzycę, chcąc pozbyć się nadmiaru ketonów, wydala je wraz z moczem (ketony w moczu), a także w wydychanym powietrzem. Najczęściej ciałom ketonowym w moczu towarzyszy wtedy hiperglikemia , czyli wysoki poziom glukozy we krwi, a także obecność glukozy w moczu (glukozuria). Nadmiar ciał ketonowych w organizmie prowadzi do rozwoju kwasicy ketonowej . Jest to stan zagrożenia życia.

Czynniki, które predysponują do wystąpienia kwasicy ketonowej, to:

• niewłaściwe stosowanie insuliny,
• nagłe przerwanie terapii insuliną,
• przewlekłe zakażenia,
• udar mózgu,
• zawał serca,
• zapalenie trzustki.

Trzy ostatnie czynniki to stany zagrożenia życia pacjenta.

Przeczytaj też: Jak umówić osobę z Ukrainy do lekarza?

Inne możliwe przyczyny pojawienia się ciałek ketonowych w moczu:

• dieta z niską podażą węglowodanów;
• długotrwałe głodówki (tutaj ciałka ketonowe powstają w przebiegu procesu nadmiernej B-oksydacji tłuszczów);
• przewlekły alkoholizm;
• inne przyczyny – przejściowo w przypadku obfitych wymiotów, przewlekłej gorączki, nadmiernego wysiłku fizycznego.

Po ustaleniu przyczyny obecności ciał ketonowych w moczu lekarz wdroży odpowiednie leczenie.

Ketony w moczu – norma acetonu w moczu i interpretacja wyniku

Norma ketonów w moczu to brak obecności ciał ketonowych. Jakikolwiek wynik dodatni (ketony w moczu dodatnie) oznacza wynik nieprawidłowy i wymaga dalszej diagnostyki.

Sprawdź również : Apteczka taktyczna – co to jest?

Ślad ketonów w moczu

Ślad ketonów w moczu lub niewielkie ich stężenia, np. ketony w moczu 5 czy ketony w moczu 15 mg/ dl mogą wskazywać na:

• intensywny wysiłek fizyczny,
• zbyt mało kalorii w diecie,
• wymioty,
• gorączkę,
• oparzenia,
• spożywanie alkoholu.

Najczęściej taka umiarkowana ketonuria przebiega bez objawów mogących wskazywać na cukrzycę czy kwasicę ketonową.

Wysoki poziom ketonów w moczu

Bardzo wysoki wynik ciałek ketonowych w moczu, czyli wynik badania wskazujący na ketony w moczu 50 mg/ dl i więcej, może wskazywać na poważniejsze zaburzenia zdrowotne, takie jak choroby o ciężkim, wyniszczającym przebiegu, choroby tarczycy czy glikozurię nerkową. Wysoki aceton w moczu towarzyszy także niewyrównanej lub niezdiagnozowanej i nieleczonej cukrzycy.

Ketony w moczu u dziecka – przyczyny

Ketony w moczu u dzieci (aceton w moczu u dziecka) najczęściej towarzyszą wymiotom czy gorączce. Niekiedy taki wynik badania ketonów w moczu u dzieci jest objawem niedożywienia lub niewydolności kory nadnerczy – wtedy wysoki poziom ciałek ketonowych u dzieci w moczu towarzyszy hipoglikemii, czyli niskiemu poziomowi glukozy we krwi. Natomiast aceton w moczu u dzieci i niska glukoza z powiększeniem wątroby może wskazywać na obecność glikogenoz.

Ciała ketonowe i glukoza w moczu u dziecka mogą wskazywać na cukrzycę; najczęściej w młodym wieku spotykana jest cukrzyca typu 1. W najcięższych przypadkach może dojść do rozwinięcia cukrzycowej kwasicy ketonowej także u dzieci. Stwierdzenie obecności ketonów w moczu u dziecka wymaga w pierwszej kolejności oznaczenia poziomu glukozy we krwi na czczo. Od wyniku glikemii zależna jest dalsza diagnostyka.

O czym świadczą ketony w moczu w ciąży?

Ketony w moczu w ciąży nie należą do rzadkości. U kobiet, które dotknięte są częstymi wymiotami w pierwszym trymestrze ciąży, aceton w moczu diagnozowany jest bardzo często. Także brak łaknienia w ciąży lub pominięcie wieczornego posiłku w dniu poprzedzającym badanie moczu może prowadzić do wzrostu ciał ketonowych w moczu i krwi.

Oczywiście wysoki poziom ketonów w moczu w ciąży może wskazywać na cukrzycę ciężarnych i zawsze wymaga dalszej diagnostyki. Może wskazywać na nią stan, kiedy poza ketonami w moczu w ciąży u pacjentki obserwuje się również glukozę w moczu, a w dodatku występują objawy kwasicy ketonowej.

Aceton w moczu – leczenie

Ketonuria nie jest chorobą, a jedynie objawem choroby, zatem nie można jej wyleczyć. Aby przywrócić poziom ketonów w moczu do normy, konieczne jest wyeliminowanie lub wyleczenie choroby podstawowej. Ważne będzie wyrównanie zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej, a także wodno-elektrolitowej. Szczególnego znaczenia nabiera to w przypadku cukrzycy, której powikłaniem może być śpiączka ketonowa.

Ketony w moczu – metody postępowania

Żeby pozbyć się acetonu z moczu w przypadku cukrzycy, konieczne jest unormalizowanie poziomu glukozy i insuliny we krwi.

W przypadku ketonurii spowodowanej niedożywieniem konieczna jest modyfikacja diety na wysokokaloryczną i zapewnienie odpowiedniego bilansu kalorycznego.

W przypadku pojawienia się ketonów w moczu w przebiegu wymiotów można podawać leki przeciwwymiotne.