Kwasica ketonowa – czym jest?
Kwasica ketonowa to zaburzenie przemian metabolicznych związane z patologicznie wysokim stężeniem ciał ketonowych w moczu i w surowicy oraz z zaburzeniem równowagi kwasowo-zasadowej. Dochodzi do niej w warunkach zbyt wysokiego poziomu cukru we krwi przy jednoczesnym niedoborze insuliny. W takiej sytuacji glukoza niezbędna do produkcji energii w komórkach nie może zostać do tego wykorzystana. Organizm, aby dostarczyć niezbędną do prawidłowego funkcjonowania energię, doprowadza do rozkładu tłuszczów. Właśnie w tym procesie zostaje stwierdzona obecność ciał ketonowych oraz dochodzi do spadku pH krwi, czyli kwasicy.
Kwasica ketonowa – przyczyny
Kwasica ketonowa może mieć różnoraką etiologię. Jedną z najczęstszych przyczyn jest cukrzyca – jednostkę chorobową określa się wtedy jako: cukrzycowa kwasica ketonowa. W sytuacji opóźnionego rozpoznania cukrzycy typu 1, obecności czynników fizjologicznego stresu lub gdy miało miejsce nieprawidłowe stosowane insuliny, może dojść do względnego niedoboru insuliny i rozwoju kwasicy ketonowej.
Bodźcami, które wiążą się ze stresem dla naszego organizmu i w związku z tym ze zwiększeniem zapotrzebowania na insulinę, są:
zakażenia (szczególnie bakteryjne i wirusowe),
ostre stany sercowo-naczyniowe (np. zawał serca),
zapalenie trzustki,
urazy,
operacje.
Również wspominana wyżej prawidłowa insulinoterapia jest bardzo ważna, ponieważ jej przerwanie tak samo doprowadzi do zaburzenia dostępności glukozy wykorzystywanej przez komórki.
Pacjenci nadużywający alkoholu również mogą się znaleźć w sytuacji, kiedy rozwinie się u nich kwasica ketonowa. Najczęściej dochodzi do tego przy nagłym odstawieniu alkoholu po długim okresie jego nieustannego spożywania.
Kwas octowy – produkt metabolizmu alkoholu etylowego – także jest substratem do powstania ciał ketonowych. W warunkach niedoboru insuliny dojdzie do zaburzenia równowagi w organizmie i rozwoju kwasicy.
Głodowa kwasica ketonowa to kolejna przyczyna powstania tego zaburzenia metabolizmu. W warunkach długiego niespożywania pokarmów – czy to związanego z chorobą, czy ze zbyt restrykcyjną dietą organizm zacznie reagować na przedłużającą się hipoglikemię, czyli na zbyt niskie stężenie glukozy we krwi. Przekieruje szlaki metabolizmu w stronę rozkładu tłuszczów, aby zapewnić komórkom źródło paliwa – w efekcie czego powstaną ciała ketonowe. Taka sytuacja rozpoczyna się już po 2–3 dniach postu. Dodatkowo po kilku dniach głodówki organizm zaczyna „trawić” własne białka zlokalizowane między innymi w mięśniach, aby uzyskać energię. Ten proces prowadzi do wyniszczenia i kacheksji obserwowanych podczas głodowania.
Przeczytaj również:
Kwasica mleczanowa – przyczyny, objawy, leczenie
Objawy kwasicy ketonowej
Kwasica ketonowa to stan, który swoimi objawami z pewnością zmusi nawet najwytrwalszego pacjenta do szukania pomocy medycznej. Zespół ten może się objawiać:
polidypsją, czyli nadmiernym pragnieniem;
suchością w jamie ustnej;
poliurią, czyli wielomoczem;
osłabieniem, zmęczeniem i sennością;
zawrotami i bólem głowy;
nudnościami i wymiotami;
bólem brzucha i zwiększonym napięciem powłok brzusznych;
bólem w klatce piersiowej;
zaburzeniami świadomości, a nawet śpiączką (tzw. śpiączka ketonowa);
obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi;
zaburzeniami oddychania w postaci przyśpieszonego i pogłębionego oddechu, który z czasem trwania objawów ulega spłyceniu;
odwodnieniem objawiającym się zmniejszeniem masy ciała i spadkiem napięcia skóry;
charakterystycznym zapachem acetonu z ust;
zaczerwienieniem twarzy.
Wystąpienie powyższych objawów powinno nas zaniepokoić, szczególnie jeżeli chorujemy na cukrzycę. Należy niezwłocznie udać się do najbliższego szpitala lub wezwać zespół ratownictwa medycznego, który potwierdzi wystąpienie kwasicy ketonowej (lub określi inną przyczynę objawów).
Przeczytaj również:
Ketony w moczu i ketonuria – przyczyny, norma, objawy, leczenie
Co boli przy zakwaszeniu organizmu?
Kwasica może objawiać się szeregiem różnych dolegliwości. Warto wiedzieć, że nie wszystkie objawy muszą dotyczyć każdego przypadku zachorowania. Wśród dolegliwości bólowych najczęściej występują: ból głowy często z zawrotami, silny ból brzucha z nudnościami lub wymiotami oraz ból w klatce piersiowej.
Ile trwa kwasica ketonowa?
Czas trwania kwasicy ketonowej zależy od tego, jak szybko pacjent zgłosi się do szpitala oraz jak szybko zostanie rozpoczęte odpowiednie leczenie. Wyrównywanie zaburzeń wodno-elektrolitowych oraz kwasowo-zasadowych w zależności od ich nasilenia może trwać do 48 godzin. Jednak jeżeli dojdzie do uszkodzenia narządów, okres rekonwalescencji może się znacznie wydłużyć.
Czego nie należy jeść przy kwasicy?
Jak zostało wspomniane powyżej, dieta w znikomy sposób wpływa na równowagę kwasowo-zasadową. Nasz organizm ma mechanizmy kompensacyjne, które zapobiegają małym wahaniom pH krwi powodowanym przez rodzaj spożywanych przez nas pokarmów. Dieta o wysokiej zawartości białka może zwiększyć stężenie kwaśnych metabolitów, ale nadal nie będzie to taka ilość, z którą nie poradziłby sobie nasz organizm. Jednak warto wiedzieć, że taka dieta może negatywnie wpływać na pracę niektórych narządów, np. nerek i wątroby. Szeroko aktualnie promowana w mediach idea diety zmniejszającej zakwaszenie organizmu nie ma jak na razie żadnego potwierdzenia w badaniach naukowych. Można jednak korzystać z niektórych jej założeń, ponieważ zwiększenie spożycia warzyw i owoców, a także spożywanie białka w rozsądnych ilościach na pewno będzie miało pozytywny wpływ na nasz organizm, jednak nie wpłynie ona praktycznie na zmiany pH krwi.
Przeczytaj również:
Ozempic – zamienniki leku
Czy kwasicę ketonową można leczyć domowymi sposobami?
Kwasica ketonowa to stan zaburzenia metabolizmu, który wymaga natychmiastowego leczenia szpitalnego. Stosowanie domowych sposobów, które mogłyby opóźnić kontakt pacjenta z pracownikami ochrony zdrowia, jest szczególnie niewskazane, ponieważ każda godzina zwlekania z leczeniem może doprowadzić do poważnych konsekwencji. Śmiertelność tego zaburzenia jest szacowana nawet na 2% i jest uzależniona od czasu trwania oraz nasilenia zaburzeń.
Leczenie kwasicy ketonowej w szpitalu polega na: nawodnieniu pacjenta, insulinoterapii dożylnej, wyrównaniu zaburzeń elektrolitowych (głównie zaburzeń stężenia potasu we krwi) oraz profilaktyce przeciwzakrzepowej. Tylko tam jest również możliwe leczenie przyczyny wystąpienia kwasicy oraz odpowiednie monitorowanie parametrów życiowych pacjenta po wyrównaniu jego stanu.
Przeczytaj również:
Cukrzyca typu 2 – przyczyny, objawy, badania i leczenie
Ketoza a kwasica ketonowa
Ketoza i kwasica ketonowa to stany powiązane ze sobą, jednak nie należy ich ze sobą mylić. Ketoza to naturalna odpowiedź organizmu na krótkotrwałe głodzenie lub dietę o wysokiej zawartości tłuszczu (zwaną dietą ketogeniczną). Nasze ciało w tych sytuacjach przestaje czerpać energię z glukozy, dostosowuje się do zaistniałych warunków i zaczyna metabolizować tłuszcze, aby uzyskać z nich energię. W związku z tym dochodzi do powstania ciał ketonowych, ale nie prowadzi to do zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej i kwasicy.
