Podwyższone wyniki cholesterolu to przyczyna miażdżycy
Wysoki cholesterol we krwi jest niebezpieczny przede wszystkim ze względu na jego rolę w rozwoju miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego.
Czynnikiem zwiększającym rozwój miażdżycy jest głównie podwyższone stężenie cholesterolu LDL – tzw. złego cholesterolu, natomiast cholesterol HDL – tzw. dobry cholesterol, pełni działanie ochronne, zatem jego zawartość powinna być wyższa. Szczególnie groźna jest tzw. dyslipidemia aterogenna, w której współistnieje „triada lipidowa”, czyli wysoka wartość cholesterolu LDL, cholesterol HDL za niski oraz podwyższone stężenie trójglicerydów.
Blaszka miażdżycowa odkładająca się wewnątrz naczyń krwionośnych powoduje ich zwężenie, zmniejszając tym samym możliwość dostarczenia utlenowanej krwi do narządów. Skutkiem odkładania blaszek miażdżycowych są:
- choroba wieńcowa i zawał mięśnia sercowego;
- udar mózgu (niedokrwienny lub krwotoczy), a także przemijające napady niedokrwienia, tzw. TIA;
- miażdżyca zarostowa kończyn dolnych.
Ponadto cholesterol jest głównym składnikiem tzw. kamieni żółciowych, których odkładanie prowadzi do rozwoju kamicy pęcherzyka żółciowego bądź dróg żółciowych, mogących dawać groźne dla życia powikłania, np. ostre zapalenie trzustki.
Jeżeli chodzi o wyniki cholesterolu we krwi, to lekarz w ich ocenie powinnien wziąć pod uwagę czynniki, jak: normy wiekowe, ogólny stan zdrowia, waga ciała oraz aktywność fizyczna pacjenta.
Przeczytaj również:
Cholesterol a miażdżyca tętnic – jaki jest związek?
Dlaczego same wartości cholesterolu to za mało – znaczenie oceny ryzyka
Poziomy cholesterolu należy interpretować w kontekście całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowego. Dwa popularne narzędzia:
-
Dla Europy: SCORE / HeartScore – szacuje 10-letnie ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych.
-
Dla USA: Framingham Risk Score i inne algorytmy oparte na czynnikach (wiek, płeć, LDL, HDL, ciśnienie, palenie, cukrzyca).
Na przykład: osoba z LDL 130 mg/dL może być traktowana inaczej, jeśli ma niski profil ryzyka, niż ktoś z dodatkowymi czynnikami jak nadciśnienie, cukrzyca czy palenie.
Badanie cholesterolu (TC, LDL, HDL, TG) – lipidogram
Aby dowiedzieć się, jak wygląda gospodarka lipidowa w naszym organizmie, warto raz w roku wykonać badanie zwane lipidogramem. W czasie tego typu badania cholesterolu mamy do czynienia z pomiarem stężenia:
- cholesterolu całkowitego (TC);
- cholesterolu LDL – tzw. złego cholesterolu;
- cholesterolu HDL – tzw. dobrego cholesterolu;
- trójglicerydów (TG).
Jeżeli chodzi o cholesterol, badanie polega na pobraniu próbki krwi żylnej. Najbardziej wiarygodnywynikuzyskujemy, wykonując je na czczo, czyli po co najmniej 8–10 godzinach od ostatniego spożytego posiłku.
Przeczytaj również:
Cholesterol a alkohol
Zdaniem eksperta
W ramach profilu lipidowego bada się tzw. cholesterol nie-HDL. Badanie to odzwierciedla poziom wszystkich cząstek lipidów, które mogą inicjować proces miażdżycowy.
Czytaj więcej
LDL – norma złego cholesterolu w badaniu krwi
Cholesterol LDL – „zły cholesterol” – niższe wartości, to lepszy wynik:
- stężenie optymalne: < 100 mg/dl (< 2,6 mmol/l);
- stężenie prawie optymalne: 100–129 mg/dl (2,6–3,3 mmol/l);
- stężenie graniczne duże: 130-159 mg/dl (3,4-4,1 mmol/l),
- stężenie duże: 160-189 mg/dl (4,1-4,9 mmol/l),
- stężenie bardzo duże: >=190 mg/dl (>=4,9 mmol/l).
Z uwagi na to, że zły cholesterol ma wyraźny związek z rozwojem miażdżycy, jego normy docelowe zależą ściśle od ryzyka sercowo-naczyniowego u danej osoby, co oznacza, że ludzie cierpiący na chorobę wieńcową, po zawale, po udarze muszą przestrzegać znacznie bardziej restrykcyjnych wartości jego norm: ryzyko duże: chorzy na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, przewlekłą niewydolność nerek < 100mg/dl (< 2,5 mmol/l); ryzyko bardzo duże: rozpoznana na podstawie badań inwazyjnych choroba niedokrwienna serca, przebyty zawał serca, przebyta rewaskularyzacja mięśnia sercowego (stenty, by-passy), cukrzyca z uszkodzeniem nerek, siatkówki, ciężka niewydolność nerek < 70 mg/dl (1,8 mmol/l).
Przeczytaj również:
Cholesterol i hiperlipidemie
Cele terapeutyczne LDL w zależności od ryzyka sercowo-naczyniowego
Normy „ogólne” nie wystarczą – wytyczne ESC/EAS (oraz polskie rekomendacje) wskazują, że docelowa wartość LDL-C zależy od całkowitego ryzyka pacjenta.
Poniższa tabela przedstawia przykładowe cele LDL-C w zależności od grupy ryzyka:
| Grupa ryzyka | Docelowe LDL-C (mg/dL) | Uwagi |
|---|---|---|
| Bardzo wysoki | < 55 mg/dL | stosowane u osób po incydentach sercowo-naczyniowych lub z wieloma czynnikami ryzyka |
| Wysoki | < 70 mg/dL | u pacjentów z chorobą niedokrwienną, cukrzycą, CKD itp. |
| Umiarkowany | < 100 mg/dL | u osób bez dodatkowych czynników ryzyka |
| Niski / populacyjny | < 115 mg/dL (lub międzynarodowe normy) | dla ogólnej populacji, jeśli nie ma dodatkowych czynników ryzyka |
Ponadto, ważne jest, by dla pacjentów z bardzo wysoką wartością LDL-C rozważać także redukcję procentową (co najmniej 50 %) od wyjściowego poziomu, jako warunek osiągnięcia celu terapeutycznego (zalecenie „i i” w nowej wersji wytycznych).
Warto też monitorować inne parametry: non-HDL cholesterol, apoB i lipoproteina(a) (zwłaszcza u pacjentów o niejasnym ryzyku).
Cholesterol – normy – TC, HDL i trójglicerydów
TC – cholesterol całkowity:
- norma: do 190 mg/dl (do około 5,00 mmo/L.);
- poziom podwyższony: 190-229 mg/dl;
- poziom wysoki: >230 mg/dl.
HDL – tzw. dobry cholesterol – wyższe wartości, to lepszy wynik:
- norma dla mężczyzn: powyżej 40 mg/dl;
- norma dla kobiet: powyżej 50 mg/dl.
TG – trójglicerydy:
- poziom optymalny: <100 mg/d (<1,1 mmol/l);
- poziom prawidłowy: <150 mg/dl (<1,7 mmol/l);
- poziom graniczny: 150–199 mg/dl (1,69–2,25 mmol/l);
- poziom wysoki: 200–499 mg/dl (2,26–5,63 mmol/l);
- poziom bardzo wysoki: powyżej 500 mg/dl (5,64 mmol/l).
Wyniki cholesterolu – jak obniżyć?
Z uwagi na wysokie ryzyko, jakie niesie wysoki cholesterol, konieczne jest wielokierunkowe działanie mające na celu obniżenie jego stężenia. Z uwagi na obecność cholesterolu w składnikach pokarmowych, pierwszym, najważniejszym krokiem jest odpowiednia dieta wraz z modyfikacją stylu życia. Często takie działanie wystarcza, by obniżyć poziom lipidów do wartości docelowych. Dopiero przy nieskuteczności tych metod stosuje się leki na cholesterol.
W zmianie stylu życia należy pamiętać o: zwiększeniu codziennej aktywności fizycznej – powinno się na nią poświęcać co najmniej 30–60 minut, 2–3 razy w tygodniu (spacery na świeżym powietrzu, jazda na rowerze, pływanie); redukcji masy ciała przy współwystępowaniu otyłości bądź nadwagi; unikaniu palenia tytoniu oraz spożywania nadmiaru alkoholu.
Przeczytaj również:
Dieta na cholesterol – co jeść, by obniżyć wysoki cholesterol? Lista produktów
Dieta cholesterolowa – na wysoki cholesterol w wynikach badań
Jak obniżyć cholesterol LDL? Stosowanie się do zasad zdrowego żywienia w znacznym stopniu może przyczynić się do spadku poziomu złego cholesterolu.
Dieta w tym przypadku przewiduje następujące zasady:
- ograniczenie produktów pochodzenia zwierzęcego – zawierają one nasycone kwasy tłuszczowe sprzyjające produkcji cholesterolu LDL oraz trójglicerydów; także białko zwierzęce należy zastąpić roślinnym;
- spożywanie większej ilości warzyw, produktów zbożowych, produktów pełnoziarnistych – dostarczają one dużych ilości błonnika pokarmowego cennego w walce z za wysokim cholesterolem;
- spożywanie ryb morskich, orzechów bogatych w wielonienasycone kwasy tłuszczowe (omega-3, omega-6) odpowiedzialne za prawidłowy transport lipidów we krwi i zapobiegające ich odkładaniu w ścianach naczyń krwionośnych;
- dostarczanie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K), mających działanie przeciwutleniające;
- ograniczenie spożycia cukrów prostych, które sąobecne w słodzonych napojach, słodyczach;
- unikanie smażonych potraw (gotowanie na parze, pieczenie, duszenie);
W diecie na cholesterol nie należy zapominać o wypijaniu dużych ilości wody – około 2 litrów dziennie, a także o ograniczeniu spożycia alkoholu.
Najczęstsze pytania dotyczące cholesterolu
-
Jak często badać profil lipidowy?
Zalecenia mówią, że u dorosłych bez ryzyka – co 4–6 lat; u osób z czynnikami ryzyka (nadciśnienie, otyłość, cukrzyca) – częściej, np. co roku. -
Czy cholesterol poniżej 100 mg/dL (lub 2,6 mmol/L) może być szkodliwy?
U większości osób bardzo niskie wartości LDL nie są problematyczne, ale w pewnych kontekstach klinicznych (np. u osób ze schorzeniami wątroby) należy to ocenić indywidualnie. -
Czy sama dieta i ruch wystarczą, by obniżyć cholesterol?
U osób z łagodnie podwyższonym poziomem często tak, ale u pacjentów z wysokim ryzykiem lub już wysokimi wartościami – często potrzebna jest terapia farmakologiczna. -
Czy suplementy (np. sterole roślinne, omega-3) pomagają?
Mogą wspomagać, ale nie powinny zastępować leczenia, jeśli pacjent spełnia kryteria do terapii lekowej. -
Czy wynik cholesterolu po posiłku się liczy?
W niektórych wytycznych dopuszcza się pomiar po posiłku (non-fasting lipids), ale dla pełnego profilu (zwłaszcza trójglicerydy) nadal preferuje się pomiar na czczo.
współpraca: redakcja Wylecz.to
