Miażdżyca – co to za choroba?
Zapewne wielu z nas ma w rodzinie lub wśród znajomych osobę, która przebyła zawał serca czy udar mózgu. To właśnie miażdżyca (arterioskleroza) jest ich najczęstszą przyczyną. Odpowiada za ok. 50% wszystkich zgonów w krajach rozwiniętych. Jej częstość wzrasta wraz z wiekiem i zazwyczaj dotyczy osób powyżej 55. roku życia, ale może występować u osób znacznie młodszych.
U jej podłoża leży uszkodzenie wewnętrznej ścianki tętnicy, które wywołuje okoliczny stan zapalny, wskutek którego dochodzi do odkładania w ich wewnętrznej warstwie tzw. blaszek miażdżycowych, zbudowanych głównie z cząsteczek lipoprotein LDL (pot. „złego cholesterolu”).
To one zwężają naczynia, sprawiając, że do narządów dopływa mniej krwi.
Przeczytaj również:
Zawał serca – jak rozpoznać? Przebieg, rokowania
Jakie są przyczyny miażdżycy?
Miażdżyca jest jedną z chorób, na którą ogromny wpływ ma nasz styl życia. Wśród przyczyn wyróżniamy elementy, na które mamy wpływ oraz te, których nie jesteśmy w stanie modyfikować. Do tych modyfikowalnych zaliczamy:
Hipercholesterolemię – nieprawidłowe stężenia cholesterolu (wysokie LDL, niskie HDL lub wysokie trójglicerydy).
Nadciśnienie tętnicze.
Palenie papierosów.
Siedzący tryb życia.
Cukrzycę.
Dietę bogatą w kwasy tłuszczowe nasycone – zawarte głównie w tłuszczach zwierzęcych (np.: tłuste mięsa, masło, smalec).
Z kolei wśród niemodyfikowalnych czynników ryzyka znajdują się:
Wiek (powyżej 45 lat u mężczyzn i 55 lat w przypadku kobiet) – różnica wieku wynika z ochronnego wpływu na naczynia żeńskich hormonów płciowych – estrogenów. Po menopauzie efekt ten zanika.
Płeć męska.
Miażdżyca lub choroby sercowo-naczyniowe u bliskich krewnych.
Czynniki genetyczne.
Przeczytaj również:
Nadwaga – kiedy się kończy nadwaga, a zaczyna otyłość?
Objawy miażdżycy?
Miażdżyca jest bardzo podstępną chorobą, która może w ogóle nie nie dawać o sobie znać przez wiele lat, gdyż zmienione chorobowo naczynia krwionośne jako takie nie bolą. Narastanie blaszek miażdżycowych to proces długotrwały, przez co organizm jest w stanie stopniowo przyzwyczajać się do ograniczonego przepływu krwi przez naczynia. Często kliniczne objawy miażdżycy pojawiają się, gdy choroba jest bardzo zaawansowana. Jednak, gdy przepływ zmniejszy się poniżej pewnego poziomu, lub choroba pozostaje długo nieleczona, mogą pojawić się następujące objawy:
zmęczenie, duszność;
problemy z chodzeniem;
chłodne dłonie i stopy;
zmiany skórne na nogach i dłoniach;
zawroty głowy;
pogorszenie czynności nerek.
Czasem bywa tak, że pierwszym i jedynym objawem są właśnie: zawał serca, udar mózgu lub niedokrwienie jelit. Są to najgorsze scenariusze przebiegu miażdżycy, ale niestety wciąż często spotykane w społeczeństwie polskim.
Przeczytaj również:
Zimne stopy i dłonie – czy to objaw choroby?
Co boli przy miażdżycy?
W przebiegu miażdżycy najczęściej odczuwanym bólem jest:
Ból w klatce piersiowej (dławica piersiowa) –to objaw niedokrwienia mięśnia sercowego (gdy występuje miażdżyca tętnic wieńcowych). Pojawia się zazwyczaj podczas: wysiłku fizycznego, stresu, zimna i ustępuje po kilkuminutowym odpoczynku. Ma on charakterystyczne cechy. Choremu zazwyczaj ciężko wskazać konkretnie bolesne miejsce i odczuwa ból za mostkiem, w całej klatce piersiowej. Może on promieniować do lewego ramienia, ręki, szyi, a nawet żuchwy.
Ból łydek (chromanie przestankowe) – odczuwany podczas chodzenia, zmuszający do zatrzymania się i odpoczynku. To sygnał niedokrwienia mięśni kończyn dolnych. Dystans, po którym pojawia się ból, jest różny w zależności od nasilenia choroby.
Pamiętaj, że silny, nagły ból w klatce piersiowej lub nagłe objawy neurologiczne (np.: zaburzenia mowy o charakterze bełkotania, drętwienie jednej strony ciała, opadanie kącika ust) to sygnały alarmowe i wymagają natychmiastowego wezwania pogotowia, ponieważ mogą świadczyć o zawale serca lub udarze mózgu. Jeśli zaobserwujesz takie objawy u siebie, postaraj się jak najszybciej zawołać o pomoc.
Przeczytaj również:
Chromanie przestankowe – przyczyny, objawy, diagnostyka, leki, ćwiczenia
Czy można się wyleczyć z miażdżycy?
Współczesna wiedza medyczna nie pozwala na całkowite wyleczenie tej podstępnej choroby.
Zgodnie z aktualną wiedzą procesu odkładania się blaszek miażdżycowych nie da się cofnąć. Można go jednak znacząco spowolnić lub zahamować, wdrażając odpowiednie zmiany w stylu życia oraz farmakoterapię.
Stosuje się w tym celu: kwas acetylosalicylowy (aspirynę), statyny (leki poprawiające profil lipidowy krwi) oraz inne np. przeciwnadciśnieniowe. Powoduje to stabilizację blaszki i zapobiega jej narastaniu. Niezależnie od zaawansowania choroby, wprowadzenie korzystnych dla zdrowia zmian w nawykach jest najważniejszym elementem leczenia. Być może w przyszłości będziemy świadkami wynalezienia leku, który będzie skutecznie „usuwał” odłożone blaszki, jednak póki co to wciąż wizja przyszłości i musimy się skupić przede wszystkim na profilaktyce.
Przeczytaj również:
Żyły – budowa, funkcje, choroby. Żyła a tętnica
Jak dbać o układ krążenia?
Najlepszą profilaktyką chorób układu krążenia jest taka zmiana stylu życia, która pozwoli zminimalizować narażenie na czynniki ryzyka. Można opisać je w kilku krokach:
Zmiana nawyków żywieniowych – przede wszystkim powinniśmy spożywać żywność urozmaiconą i w odpowiedniej ilości, która uchroni nas przed nadwagą. Do diety powinniśmy codziennie włączyć: warzywa, owoce, mleko oraz inne niskotłuszczowe produkty mleczarskie, ograniczyć picie soków. Masło i tłuszcze zwierzęce należy zastąpić olejami roślinnymi o małej zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych i kwasów trans, a także dostarczać taką całkowitą ilość tłuszczu, by pokrywał mniej niż 30 % zapotrzebowania energetycznego. Głównym źródłem kalorii powinno być pieczywo (najlepiej pełnoziarniste) i produkty zbożowe. Warto również zwiększyć ilość spożywanych ryb – zwłaszcza tłustych – duszonych lub pieczonych. Osoby z podwyższonym ciśnieniem tętniczym powinny zredukować spożycie soli przez unikanie soli stołowej i zawartej w gotowych daniach oraz przez jedzenie świeżej lub mrożonej niesolonej żywności. Należy również ograniczyć udział w diecie napojów i żywności słodzonej oraz unikać spożywania alkoholu.
Zaprzestanie palenia tytoniu – zwłaszcza że nie istnieje granica wiekowa dla osiągnięcia korzyści z pozbycia się tego nałogu.
Zwiększenie aktywności fizycznej – należy poszukiwać aktywności fizycznej w czasie wolnym, która sprawia przyjemność: 30 min umiarkowanego wysiłku przez większość dni tygodnia zmniejszy ryzyko chorób układu krążenia oraz poprawi kondycję. Dodatkowe korzyści to: dobre samopoczucie, redukcja masy ciała i lepsza samoocena.
Redukcja masy ciała – zaleca się obniżenie masy ciała u osób otyłych (BMI ≥30 kg/m2) oraz u osób z nadwagą (25 ≥ BMI <29,9 kg/m2). Dla ułatwienia samokontroli własnej wagi można posługiwać się pomiarem obwodu talii. O zmniejszeniu masy ciała powinni pomyśleć mężczyźni z obwodem w talii powyżej 102 cm oraz kobiety, u których obwód talii przekroczył 88 cm.
Systematyczne badania – wykonanie przynajmniej raz w roku podstawowych badań (w tym poziomu cukru) i regularne pomiary ciśnienia tętniczego pozwolą na wczesne wykrycie choroby oraz wdrożenie wymaganego leczenia, które zmniejszy ryzyko dalszych powikłań. Warto podkreślić, że wcześniej opisane zmiany stylu życia pozytywnie wpływają na zapobieganie nadciśnieniu tętniczemu i cukrzycy.
Przeczytaj również:
Chromanie przestankowe – przyczyny, objawy, diagnostyka, leki, ćwiczenia
Nieleczona miażdżyca – skutki
Nieleczona miażdżyca może prowadzić do wielu groźnych i często nieodwracalnych zmian. Ich prawdopodobieństwo zwiększa się wraz z czasem trwania i nasileniem choroby. Zwężone przez blaszki miażdżycowe tętnice utrudniają przepływ krwi do ważnych życiowo narządów, co zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Gdy choroba dotyczy naczyń wieńcowych, może wystąpić choroba niedokrwienna serca, dojść do niedokrwienia mięśnia sercowego i w konsekwencji do zawału. Z kolei miażdżyca tętnic szyjnych prowadzi do niedotlenienia mózgu, co objawia się: zawrotami głowy, szumami usznymi, trudnościami z utrzymaniem równowagi.
W skrajnych przypadkach zmiany miażdżycowe tego typu mogą prowadzić do udaru powodującego często trwałe deficyty neurologiczne i niepełnosprawność.
Utrudniony przepływ krwi do kończyn dolnych objawia się bólami nóg podczas chodzenia (chromanie przestankowe), a w zaawansowanych przypadkach może prowadzić do martwicy i w konsekwencji – amputacji (to częsta konsekwencja gdy wystąpi miażdżyca tętnic kończyn dolnych).
Nieleczona miażdżyca może również powodować powstawanie tętniaków, które w razie pęknięcia zagrażają życiu.
Dlatego tak ważne jest wczesne wykrycie choroby i rozpoczęcie leczenia, zanim dojdzie do poważnych powikłań. W tym celu warto regularnie odwiedzać lekarza rodzinnego (minimum raz w roku) celem oceny ogólnego stanu zdrowia i wykonania dodatkowych badań.
Współpraca: lekarz Iga Woźniak.
