Żyły – budowa
Żyły to jedne z naczyń krwionośnych w naszym organizmie. Może i nie robią takiego wrażenia jak tętnice, ale są absolutnie niezbędne, aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie całego ciała.
Ich naczelnym zadaniem jest odprowadzanie krwi z tkanek z powrotem do przedsionków serca.
W przeciwieństwie do tętnic, których praca charakteryzuje się występowaniem w nich wysokiego ciśnienia, żyły działają w nieco bardziej „spokojnych” warunkach i dzięki ich budowie są idealnie do nich dostosowane.
Ściana żył jest cienka i charakteryzuje się znaczną sprężystością. Typowa ściana żyły zbudowana jest z 3 warstw:
Błony wewnętrznej – cienka warstwa komórek śródbłonka, która wyścieła wnętrze naczynia.
Błony środkowej – warstwa mięśni gładkich.
Błony zewnętrznej – warstwa tkanki łącznej, która zapewnia żyłom elastyczność i ochronę.
Po rozkrojeniu żyły nasz wzrok przykują cienkie fałdy błony wewnętrznej, które przypominają drzwiczki. Są to charakterystyczne dla żył zastawki. Zapobiegają one cofaniu się krwi pod wpływem grawitacji. Bez nich krew – zamiast wracać do serca – zalegałaby w nogach, co po czasie prowadziłoby do powstania obrzęków oraz żylaków, czyli poszerzenia żył.
Przeczytaj również:
Tętniak aorty – przyczyny, objawy, leczenie tętniaka aorty brzusznej i piersiowej
Dlaczego żyły są niebieskie?
Skoro krew płynąca w żyłach jest czerwona, to dlaczego widoczne żyły wyglądają na niebieskie? Jest to tylko interesująca sztuczka, którą płata nam nasz wzrok. Niebieski wygląd żył to konsekwencja tego, jak światło przenika przez skórę i jak nasze oczy interpretują odbite fale świetlne.
Kolor krwi żylnej jest ciemnoczerwony (krew tętnicza jest jaśniejsza) – zawiera mniej tlenu niż krew obecna w tętnicach, stąd ta głębia koloru.
W momencie gdy światło pada na skórę, jego część przenika w głąb tkanki, gdzie ulega rozproszeniu i pochłonięciu w różnym stopniu. Czerwone światło przenika głębiej, a niebieskie ulega większemu rozproszeniu i szybciej wraca do naszych oczu.
Efekt tego zjawiska jest taki, że nasz mózg interpretuje to jako kolor niebieski, mimo że sama krew ma kolor czerwony. Mówiąc precyzyjniej – jest to iluzja optyczna. Gdybyśmy spojrzeli na tę samą żyłę bezpośrednio – np. podczas operacji – po odsłonięciu warstw skóry miałaby ona oczekiwany czerwony kolor.
Przeczytaj również:
Żylaki przełyku – przyczyny, objawy, stopnie, leczenie żylaków w przełyku
Rodzaje żył
Mimo że wszystkie żyły pełnią jedną wspólną funkcję – transport krwi z powrotem do serca – nie są one identyczne. W zależności od ich lokalizacji i zadań do wykonania w organizmie, dzielimy je na kilka głównych typów żył:
Żyły powierzchowne – są położone tuż pod skórą i często widoczne gołym okiem, zwłaszcza na kończynach górnych i dolnych. Nie są otoczone mięśniami, które pomagałyby im w przepychaniu krwi, dlatego są bardziej narażone na zastój krwi i powstawanie żylaków. Uczestniczą one głównie w termoregulacji organizmu.
Żyły głębokie – biegną w głębszych warstwach ciała, najczęściej w sąsiedztwie tętnic. Położone są pomiędzy mięśniami, które podczas skurczów pomagają w „pompowaniu” krwi przez żyły - dlatego regularna aktywność fizyczna jest ogromnie ważna dla zdrowia tej grupy naczyń.
Żyły przeszywające (perforujące) – łączą żyły powierzchowne z głębokimi, co umożliwia przepływ krwi pomiędzy nimi. Obecne w nich zastawki zapewniają jednokierunkowy przepływ krwi – z żył powierzchownych do głębokich. Gdy dojdzie do ich uszkodzenia, krew może się cofać, co przyczyni się do powstawania żylaków.
Żyły płucne – są szczególnym rodzajem żył, wyjątkiem wśród reguły. Jako jedyne zamiast krwi odtlenowanej transportują krew bogatą w tlen z płuc do serca. To właśnie dzięki nim organizm otrzymuje świeżo natlenowaną krew.
Żyły wrotne (układ wrotny wątroby) – jest to specjalny system żylny, który zbiera krew z narządów jamy brzusznej i kieruje ją do wątroby. Tam krew ulega „filtracji” – komórki wątroby (czyli hepatocyty) usuwają z niej toksyny i magazynują składniki odżywcze, zanim krew trafi do dalszych odcinków układu krwionośnego.
Łatwo jest więc zauważyć, że żyły nie tworzą jednolitego systemu. To rozbudowana sieć naczyń krwionośnych, której elementy ściśle ze sobą współpracują, aby zapewnić efektywny powrót krwi do serca.
Przeczytaj również:
Usuwanie żylaków kończyn dolnych – kiedy konieczna jest operacja?
Jakie funkcje pełnią żyły?
Żyły to zdecydowanie nie tylko „rury”, którymi płynie krew. Ich rola w organizmie jest znacznie bardziej złożona i istotna dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania. Podstawowym zadaniem jest oczywiście transport krwi odtlenowanej z tkanek z powrotem do serca, jednak to niejedyna funkcja, którą spełniają.
Są one również swoistym magazynem dla krwi – szacuje się, że w danym momencie znajduje się w nich aż ok. 60–70% całkowitej objętości krwi krążącej w naszym organizmie. Dzięki swojej znacznej elastyczności potrafią się rozszerzyć i zwiększyć objętość jako zbiornik krwi. Ten mechanizm pozwala organizmowi regulować ciśnienie krwi i dostosować się do zmieniających warunków, np. podczas wysiłku fizycznego czy przy zmianie pozycji ciała.
Żyły – zwłaszcza te „uzbrojone” w zastawki – odpowiadają za to, aby krew płynęła w jednym, wyznaczonym jej kierunku: ku sercu. Szczególnie gdy stoimy i nasze ciało znajduje się w pozycji pionowej, nasze żyły muszą pokonać działanie siły grawitacji.
Zastawki oraz otaczające żyły mięśnie, które działają jak pompa, zapobiegają cofaniu się krwi oraz kierują ją do serca. Żyły – a dokładnie ich ściany – odgrywają również ogromnie istotną rolę w utrzymaniu równowagi płynów w naszym organizmie. W zależności od aktualnych warunków woda może być transportowana przez ścianę żył do tkanek (tworząc tzw. płyn tkankowy) lub z tkanek do światła żył, gdzie stanie się elementem osocza. To kluczowy element regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej, która zapewnia prawidłowe nawodnienie tkanek oraz odpowiednie ciśnienie krwi. Dodatkowo krew żylna przenosi produkty przemiany materii, takie jak dwutlenek węgla oraz wiele innych zbędnych organizmowi substancji. Trafiają one wraz z krwią do narządów odpowiedzialnych za ich usuwanie – płuc, nerek oraz wątroby.
Czym się różni żyła od tętnicy?
Istnieją różne rodzaje naczyń krwionośnych. Choć żyły i tętnice tak samo należą do naczyń krwionośnych oraz tworzą jeden, wspólny układ krążenia, ich budowa i sposób działania znacząco się różnią. Powodem tego jest fakt, że mają do wykonania inne zadania i dzięki swej unikalnej budowie są do tego idealnie przystosowane.
Przede wszystkim, tętnice to naczynia wyprowadzające krew z serca (transportują utlenowaną krew z tego narządu do tkanek), a żyły są naczyniami, którymi krew powraca do serca (krew pozbawiona tlenu). Wyjątek stanowi krążenie płucne, gdzie tętnice transportują krew odtlenowaną z serca do płuc, a żyły – krew utlenowaną przez płuca do serca.
Kolejna różnica to ciśnienie występujące wewnątrz naczynia oraz bezpośrednio z nim skorelowana budowa ścian tętnic i żył. Tętnice są zmuszone radzić sobie z dużym ciśnieniem generowanym przez skurcze mięśnia sercowego, dlatego ich ściany są grube oraz sprężyste. Z kolei w świetle żył występuje znacznie niższe ciśnienie – ich ściany są cieńsze oraz mniej elastyczne. Co więcej, żyły są oczywiście wyposażone w zastawki, których tętnice nie posiadają.
Najczęstsze choroby żył
Choroby naczyń żylnych to powszechny problem mogący znacznie pogorszyć komfort życia, a w niektórych przypadkach – stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. Najczęściej choroby dotyczą żył kończyn dolnych, gdzie żyły muszą pokonywać siłę grawitacji w celu transportu krwi ku sercu, co może prowadzić do jej zastoju – zwłaszcza przy siedzącym trybie życia lub długotrwałym staniu. Wśród najczęstszych schorzeń układu żylnego wymienia się:
Żylaki kończyn dolnych – zdecydowanie najbardziej znana i najłatwiejsza w spostrzeżeniu choroba żył. Żylaki to poszerzone, wydłużone żyły powierzchowne, które często mają kręty przebieg. Powstają, gdy zastawki żylne przestają działać prawidłowo i krew zaczyna zalegać w naczyniach, co prowadzi do ich poszerzenia. Dodatkowo żylaki nie są tylko problemem estetycznym – nieleczone mogą ulec zapaleniu, co objawia się bólem, zaczerwienieniem skóry i stwardnieniem wzdłuż przebiegu żyły.
Przewlekła niewydolność żylna – długotrwałe zaburzenie odpływu krwi z kończyn dolnych wskutek uszkodzenia zastawek lub niedrożności żył. Objawia się: obrzękami, przebarwieniami skóry, świądem, a w zaawansowanym stadium – trudno gojącymi się ranami (owrzodzeniami żylnymi).
Zakrzepica żył głębokich – to poważna choroba, w której w żyłach głębokich kończyn dolnych lub miednicy dochodzi do powstania skrzepów krwi. Objawia się silnym, ostrym bólem, obrzękiem oraz zaczerwienieniem skóry. Najgroźniejszym powikłaniem zakrzepicy jest zatorowość płucna, czyli przedostanie się skrzepu do naczyń płucnych. Stanowi to stan zagrożenia życia.
