Płuca – gdzie są? Budowa
Płuca są parzystym narządem o stożkowatym kształcie znajdującym się w klatce piersiowej i zajmującym znaczną część jej objętości. Ściany klatki piersiowej tworzą: żebra, mostek i mięśnie, chroniąc tym samym płuca przed urazami. Płuca rozciągają się od obojczyków aż do przepony, czyli mięśnia umożliwiającego oddychanie zlokalizowanego pod łukami żebrowymi. Płuco lewe i płuco prawe oddzielone są od siebie przestrzenią zwaną śródpiersiem, a od ścian klatki piersiowej dwiema blaszkami opłucnej. Pomiędzy blaszkami znajduje się niewielka przestrzeń zwana jamą opłucnej wypełniona płynem surowiczym. Lewe płuco podzielone jest na 2 płaty, a prawe płuco na 3 płaty.
Do każdego płuca powietrze przedostaje się przez nos lub usta, a następnie kolejne części układu oddechowego – gardło, krtań, tchawicę oraz lewe i prawe oskrzele główne.
Oskrzela rozdzielają się na coraz mniejsze „rurki”, ostatecznie doprowadzających powietrze do mikroskopijnych pęcherzyków płucnych, które odpowiadają za gąbczastą strukturę płuc. Ich liczbę w obu płucach szacuje się na około 300–500 mln. Każdy pęcherzyk płucny otoczony jest siecią krwionośnych naczyń włosowatych.
Płuca – funkcje
Do przeżycia ludzkiego organizmu oraz jego prawidłowego funkcjonowania niezbędny jest tlen. Jest on dostarczany do płuc wraz ze wdychanym powietrzem, które wypełnia pęcherzyki płucne i zwiększa ich objętość. Na zasadzie różnicy ciśnień przenika on wówczas przez cienkie ścianki do naczyń włosowatych (kapilar płucnych), przedostając się do krwi i natleniając ją. Wychwytywany jest następnie przez hemoglobinę, która dostarcza tlen do każdej części ciała.
Produktem metabolizmu wszystkich komórek organizmu jest dwutlenek węgla, który musi zostać usunięty.
Dzieje się to na podobnej zasadzie jak przenikanie tlenu, z tym że cząsteczki dwutlenku węgla przedostają się z krwi kapilar płucnych do pęcherzyków płucnych, a więc w kierunku odwrotnym. Dwutlenek węgla, który do nich przeniknął, wydalany jest wraz z wydychanym powietrzem.
Opisany wyżej proces nazywany jest fachowo wymianą gazową. Stanowi on najważniejszą i zasadniczą funkcję płuc. Z wymienionym procesem wiąże się również utrzymywanie prawidłowej równowagi kwasowo-zasadowej poprzez utrzymywanie odpowiedniego stosunku tlenu do dwutlenku węgla w organizmie. Dodatkowo płuca, dzięki wytwarzaniu śluzu, wychwytują: ciała obce, pyły, bakterie czy wirusy, i usuwają je podczas kaszlu.
Przeczytaj również:
Świszczący oddech – co oznacza, jakie są przyczyny świstów w płucach i oskrzelach?
Objawy chorych płuc
Chore płuca mogą dać o sobie znać poprzez wiele dolegliwości o różnym nasileniu i niespecyficznym charakterze. Objawami, które mogą (lecz nie muszą) świadczyć o schorzeniach płucnych, są m.i.n.:
uczucie braku tchu;
ból klatki piersiowej przy głębokim wdechu, poruszaniu się lub skręcaniu tułowia;
przewlekły kaszel;
zmniejszenie tolerancji wysiłku fizycznego;
przewlekłe odkrztuszanie wydzieliny;
świszczący oddech.
Czy przy takich objawach występuje też ból płuc? Jedynie opłucna – błona pokrywająca płuca – ma unerwienie.
Większość chorób płuc nie przebiega z istotnym bólem w klatce piersiowej. Narządy te same w sobie nie są unerwione.
Jedynie opłucna – błona pokrywająca płuca – ma unerwienie. Zatem zadając pytanie: „gdzie bolą płuca?”, można śmiało odpowiedzieć, że płuca jako takie nie bolą. Ból pojawiający się w schorzeniach tych organów jest odczuwalny wtedy, gdy dojdzie do podrażnienia receptorów bólowych opłucnej.
Ból może wystąpić w przypadku:
zapalenia opłucnej o różnej przyczynie,
obecności wysięku zapalnego w jamie opłucnej,
urazów klatki piersiowej,
przebicia ścian klatki piersiowej,
nacieku na płucnej lub przerzutów nowotworowych,
neuralgii lub przeciążenia mięśni międzyżebrowych podczas intensywnego wysiłku fizycznego lub nadmiernego ruchu tułowia.
Zazwyczaj ból charakteryzuje się następującymi cechami:
jest ostry, kłujący,
zwykle pojawia się i zanika nagle,
nasila się przy ruchach skrętnych tułowia, wysiłku fizycznym, głębokim oddychaniu, kaszlu, kichaniu,
zmniejsza się przy położeniu na chorym boku i w spoczynku,
może promieniować do pleców lub nadbrzusza.
W większości przypadków schorzeniom płuc nie towarzyszy podrażnienie opłucnej, zatem potencjalny chory w ogóle nie będzie odczuwać bólu, mimo rozwijającej się choroby. Dlatego należy bacznie obserwować swoje ciało i zwrócić uwagę na inne objawy potencjalnie niezwiązane z płucami.
Przeczytaj również:
Rak płuc – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie, rokowania
Najczęstsze choroby płuc
Do najczęstszych chorób płuc zaliczamy: zapalenie płuc, astmę, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, a także nowotwory płuc.
Zapalenie płuc – to stan zapalny toczący się zazwyczaj w obrębie jednego płata płucnego. Wywołują je głównie bakterie lub wirusy, mamy więc do czynienia z bakteryjnym zapaleniem płuc lub wirusowym zapaleniem płuc. Klasycznie objawiają się one gorączką lub stanem podgorączkowym, suchym kaszlem przechodzącym w mokry z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny, przyspieszonym oddechem, dusznością i bólem w klatce piersiowej. Lekarz stawia rozpoznanie zwykle bez wykonywania szczegółowych badań, a podstawę leczenia stanowią antybiotyki oraz zapobieganie powikłaniom. Osłabienie układu odpornościowego u palaczy czy u osób w podeszłym wieku może być przyczyną nawracającego zapalenia płuc.
Astma – istotą tej choroby jest przewlekłe zapalenie dróg oddechowych, które doprowadza do napadów duszności w wyniku skurczu oskrzeli. Za jej powstanie odpowiadają czynniki genetyczne oraz środowiskowe, jak alergeny. Typowymi symptomami astmy są: świszczący oddech, duszność lub uczucie ściskania w klatce piersiowej, suchy napadowy kaszel. Objawy te prowokowane są przez: alergeny kurzu domowego, sierść zwierząt, dym tytoniowy, infekcje, wysiłek fizyczny czy silne emocje. Rozpoznanie stawia się na podstawie spirometrii z próbą rozkurczową. W leczeniu główną rolę odgrywają stosowane przewlekle glikokortykosteroidy wziewne, a do doraźnego opanowania napadu duszności lekarze zastosuje leki rozszerzające oskrzela w inhalacji.
POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc) – jest to schorzenie, w którym obserwuje się: męczliwość, przewlekły kaszel, duszność i odkrztuszanie plwociny z niewielką zmianą nasilenia w ciągu dnia, jednak czasem występują zaostrzenia. Zwykle rozwija się u wieloletnich, nałogowych palaczy. Dym tytoniowy powoduje: przewlekłe drażnienie pęcherzyków płucnych, upośledzenie ich pracy oraz zwężenie drobnych dróg oddechowych, dlatego najważniejszym zaleceniem w tej chorobie jest zaprzestanie palenia. Badaniem pomagającym postawić diagnozę POChP jest spirometria. W leczeniu stosuje się głównie wziewne lub doustne glikokortykosteroidy oraz leki rozszerzające oskrzela.
Nowotwory płuc – po chorobach układu krążenia zajmują drugie miejsce wśród przyczyn zgonów Polek i Polaków. Nic więc dziwnego, że budzą tyle obaw. Są to nowotwory silnie powiązane z wiekiem, paleniem papierosów (także elektronicznych) i zanieczyszczeniem powietrza. Nie oznacza to jednak, że osoba niepaląca nigdy nie zachoruje na raka płuc, jednak rzucenie palenia wielokrotnie zmniejsza prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Jakie są objawy raka płuca? Otóż najważniejszą kwestią wielu nowotworów jest to, że zwykle w początkowych stadiach zaawansowania nie dają absolutnie żadnych objawów. Dopiero gdy rak urośnie i zacznie uciskać lub naciekać inne struktury, mogą rozwinąć się objawy. Najczęściej pacjenci uskarżają się na: kaszel lub zmianę jego charakteru, duszność, nawracające infekcje, odkrztuszanie nietypowej lub krwistej wydzieliny, utratę apetytu, chudnięcie. Wystąpienie objawów oznacza, że nowotwór jest zwykle zaawansowany i może być trudny do wyleczenia, dlatego tak ważna jest profilaktyka w postaci rzucenia palenia, dbania o czystość powietrza wokół nas, unikanie narażenia na pyły oraz chemikalia. Populacyjne badanie przesiewowe w postaci niskodawkowej tomografii komputerowej zostało wprowadzone dopiero niedawno i nie jest ono jeszcze popularne, dlatego istotne jest, aby regularnie (m.in. raz w roku) odwiedzać lekarza pierwszego kontaktu, nawet jeśli nie występują niepokojące objawy. Lekarz zbierze dokładny wywiad i przeprowadzi dodatkowe badania. Dzięki temu zmniejszamy ryzyko zachorowania na tę groźną chorobę. Rentgen płuc może być przydatny, jednak jego prawidłowy wynik nie wyklucza raka płuc.
