Rak płuc – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Rak płuca – epidemiologia

Rak płuc jest drugim najczęstszym nowotworem złośliwym zarówno wśród mężczyzn (po raku prostaty), jak i kobiet (po raku piersi), stanowiąc ponad 95% wszystkich pierwotnych nowotworów płuca. Jest to również główna przyczyna zgonów z powodu chorób onkologicznych na świecie, niezależnie od płci.

W Polsce od początku lat 90. XX wieku obserwuje się spadek zachorowań wśród mężczyzn, podczas gdy wśród kobiet liczba przypadków rośnie. Średni wiek zachorowania to około 60 lat. Mimo postępów w diagnostyce i leczeniu, rokowania pozostają niekorzystne, głównie z powodu późnego wykrywania choroby. W 2020 roku z powodu raka płuc zmarło w Polsce ponad 20 tysięcy osób, w tym około 14 tysięcy mężczyzn i 6 tysięcy kobiet.

Rak płuc – rodzaje i klasyfikacja

W płucach może rozwinąć się kilka rodzajów nowotworów, które różnią się pod względem budowy mikroskopowej, przyczyn rozwoju, lokalizacji w płucach oraz rokowań. Rozróżnienie typu nowotworu jest kluczowe, aby dobrać najbardziej odpowiednie leczenie, które będzie skuteczne w konkretnym przypadku.

Oto główne typy raka płuc:

• Raki niedrobnokomórkowe (80–85%) – są to nowotwory mniej wrażliwe na chemioterapię, co sprawia, że zabieg operacyjny i radioterapia są preferowanymi metodami leczenia:
  • Rak gruczołowy (ok. 40%) – znajdujący się głównie w drobnych drogach oddechowych, częściej występuje u kobiet i jest mniej związany z paleniem tytoniu.
  • Rak płaskonabłonkowy (ok. 30%) – mocno związany z ekspozycją na dym tytoniowy, częściej diagnozowany u mężczyzn, lokalizuje się w dużych oskrzelach i może prowadzić do komplikacji, takich jak zwężenie oskrzeli.
  • Rak wielkokomórkowy – ma różne lokalizacje w płucach i podobne cechy kliniczne do gruczolakoraka.
• Rak drobnokomórkowy (ok. 15%) – charakteryzuje się agresywnym wzrostem i wczesnym rozprzestrzenianie. Jest ściśle związany z paleniem tytoniu. Rak ten szybko daje przerzuty i w momencie diagnozy często występują już odległe ogniska nowotworu. Chemioterapia jest kluczową metodą jego leczenia.
• Rzadkie nowotwory płuc (<5%) – wśród nich wyróżniamy raka gruczołowo-płaskonabłonkowego, mięsakoraka, nowotwory typu śliniankowego, rakowiaka oraz ekstremalnie rzadkie guzy mezenchymalne, zarodkowe i z układu chłonnego. Te rzadkie nowotwory zazwyczaj charakteryzują się unikalną biologią i często wymagają specjalistycznych podejść diagnostycznych oraz terapeutycznych.

Przyczyny raka płuca

Rak płuc jest najczęściej spowodowany przez palenie tytoniu , które odpowiada za około 90% przypadków u mężczyzn i 80% u kobiet. Składniki dymu tytoniowego zawierają substancje karcynogenne, które inicjują i promują procesy nowotworowe w płucach. Ekspozycja na zanieczyszczenia powietrza, zwłaszcza drobne cząsteczki zawarte w smogu, oraz narażenie na radon w domach także zwiększają ryzyko raka płuc. Dodatkowo, zawodowe narażenie na azbest, metale ciężkie i substancje chemiczne, a także bierne palenie tytoniu, są dodatkowymi istotnymi czynnikami ryzyka.

Na płaszczyźnie genetycznej, mutacje takich genów jak KRAS, EGFR, TP53, RB, i LRP1B mogą przyczyniać się do rozwoju i progresji raka płuc. Chociaż predyspozycje genetyczne mają mniejsze znaczenie niż czynniki środowiskowe, ich obecność może sprzyjać niekontrolowanemu podziałowi komórkowemu i unikaniu mechanizmów kontrolnych, co prowadzi do rozwoju nowotworu. Ekspozycja na promieniowanie jonizujące, zarówno z radioterapii jak i badaniach radiologicznych, również zwiększa to ryzyko.

Objawy raka płuca

Rak płuc często rozwija się niepostrzeżenie i przez długi czas może nie dawać wyraźnych objawów. Pierwsze objawy raka płuc, są zazwyczaj niespecyficzne, co oznacza, że mogą być mylone z innymi, bardziej powszechnymi schorzeniami.

Poniżej przedstawiono najczęstsze objawy, które mogą wskazywać na rozwijającego się raka płuca:

• przewlekły kaszel — trwający zazwyczaj dłużej niż kilka tygodni;
• odkrztuszanie krwi — obecność krwi w wydzielinie z płuc jest zawsze sygnałem do niezwłocznego skonsultowania się z lekarzem;
• ból w klatce piersiowej — ból może być stały lub pojawiać się tylko podczas głębokiego oddychania, kaszlu lub śmiechu;
• duszność, lub świszczący oddech;
• utrata masy ciała;
• podwyższona temperatura ciała;
• częste infekcje.

Należy pamiętać, że te objawy nie zawsze oznaczają raka płuc, ale ich obecność, zwłaszcza u osób ryzyka (np. długotrwałe palenie tytoniu), powinna skłonić do konsultacji z lekarzem. Wczesne rozpoznanie może znacznie poprawić efektywność leczenia i rokowania.

Diagnostyka raka płuc

Rak płuc często nie daje wyraźnych objawów na początkowych etapach i bywa wykrywany przypadkowo, na przykład podczas rutynowych badań przesiewowych. Objawy, które pojawiają się w zaawansowanych stadiach, są zazwyczaj niecharakterystyczne i mogą być podobne do objawów wielu innych chorób, co utrudnia wczesne rozpoznanie. Dlatego niezmiernie ważne jest, aby lekarz przeprowadził dokładny wywiad medyczny, który obejmie całą historię zdrowotną pacjenta i ewentualne czynniki ryzyka. Po wywiadzie i badaniu fizykalnym, pacjent zostaje skierowany na dalsze badania diagnostyczne.

Podstawowym narzędziem w diagnostyce raka płuc są badania obrazowe, wśród których kluczowe znaczenie mają RTG klatki piersiowej oraz tomografia komputerowa płuc . Prześwietlenie może ujawnić obecność guzów lub nieprawidłowych zacienień, jednak CT jest znacznie bardziej szczegółowe i pozwala na dokładniejszą ocenę struktury płuc oraz identyfikację nawet niewielkich zmian nowotworowych. W przypadku stwierdzenia podejrzanych zmian, lekarz może zalecić wykonanie biopsji, która pozwoli na histopatologiczne potwierdzenie obecności komórek nowotworowych. Dodatkowo, mogą być zlecone dodatkowe badania, np. badanie cytologiczne plwociny oraz testy molekularne, które pozwalają określić charakterystykę genetyczną nowotworu, co jest kluczowe dla doboru odpowiedniej terapii celowanej.

Leczenie raka płuc

Leczenie raka płuc zależy od wielu czynników, w tym od typu raka płuca, lokalizacji guza czy ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Najczęściej korzysta się z leczenia operacyjnego, radioterapii i chemioterapii. Chirurgia ma na celu usunięcie guza i jest zwykle stosowana, gdy rak jest ograniczony do jednego miejsca. Radioterapia i chemioterapia mogą być stosowane zarówno przed operacją, aby zmniejszyć rozmiar guza, jak i po operacji, aby pozbyć się ewentualnych pozostałych komórek rakowych. Terapia celowana i immunoterapia to nowsze opcje leczenia, które skupiają się na konkretnych cechach komórek rakowych lub na wzmocnieniu systemu odpornościowego pacjenta do walki z rakiem.

Decyzje dotyczące leczenia są zawsze podejmowane indywidualnie, uwzględniając specyficzne cechy choroby oraz potrzeby i możliwości pacjenta. W niektórych przypadkach, gdy rak jest bardzo zaawansowany, leczenie może mieć na celu nie tylko przedłużenie życia, ale również poprawę jakości życia poprzez leczenie paliatywne, które koncentruje się na łagodzeniu objawów i redukcji cierpienia. Współpraca multidyscyplinarnego zespołu specjalistów jest kluczowa w opracowywaniu i realizacji planu leczenia, który oferuje najlepszą szansę na skuteczną interwencję i wsparcie dla pacjenta.

Rokowania

Rak płuc jest jednym z najgorzej rokujących nowotworów złośliwych. Rokowania dla pacjentów z rakiem płuc zależą głównie od typu i stopnia zaawansowania choroby w momencie diagnozy oraz od ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Drobnokomórkowy rak płuca ma gorsze rokowania ze względu na swoją agresywność i tendencję do szybkiego rozprzestrzeniania się, podczas gdy niedrobnokomórkowy rak płuca ma zazwyczaj lepsze rokowania, jeśli zostanie wykryty wcześnie.

Wczesne stadium raka, w którym choroba jest ograniczona do płuc, zwiększa szansę na skuteczne leczenie i dłuższe przeżycie. Statystycznie, pięcioletnie przeżycie dla wszystkich typów raka płuc wynosi około 15%, ale dla osób z najwcześniejszym stadium raka przeżycie to wzrasta do 40- 50%.