Flegma w gardle – przyczyny. Jak się pozbyć nadmiaru wydzieliny z gardła?

Flegma w gardle – co to jest?

Całkowicie fizjologiczna wydzielina odgrywa bardzo istotne role w naszym organizmie. Flegma w gardle nawilża elementy układu oddechowego i stanowi pierwszą linię obrony przed patogenami. To substancja o niejednorodnej konsystencji, która jest pułapką na wirusy czy bakterie. W pewnym stopniu unieszkodliwia też substancje smoliste zawarte w papierosach. Problematyczna oraz uciążliwa staje się dopiero nadmierna produkcja wydzieliny, która zalega na tylnej części gardła.

Flegma bywa też znana pod nazwą plwocina. Stanowi czynnik diagnostyczny dla chorób górnych i dolnych dróg oddechowych. W skład patologicznej flegmy w gardle wchodzą: ślina, resztki pokarmowe, pyły, komórki złuszczonego nabłonka, krew, ropa oraz drobnoustroje chorobotwórcze. Gęsta wydzielina może ustąpić samoistnie lub wymagać leczenia. Plwocina z krwią powinna zostać zdiagnozowana u lekarza.

Przeczytaj również:

Dysfagia – trudności w przełykaniu i ból gardła przy przełykaniu

Ciekawostki i najnowsze informacje

• Badania wskazują, że u pacjentów z przewlekłym spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła często stwierdza się zmiany w mikrobiomie jamy ustnej i gardła, co sugeruje, że nadmiar flegmy może być nie tylko objawem, lecz także czynnikiem modyfikującym stan błon śluzowych.

• W badaniu z 2023 r. opublikowanym w czasopiśmie pulmonologicznym wykazano, że dodanie terapii nawilżającej powietrze w domu (z wilgotnością ok. 40–50 %) zmniejszyło częstość odkrztuszania u osób skarżących się na flegmę w gardle o ok. 15% w ciągu 6 tygodni, w porównaniu z grupą bez takiej interwencji.

• Zauważono także, że stosowanie niektórych mukolityków (np. acetylocysteina) może poprawiać komfort u pacjentów z astmą i nadmierną wydzieliną – co wskazuje, że flegma w gardle może być objawem współistniejących zaburzeń układu oddechowego.

• W kontekście alergii: nowe terapie biologiczne (np. przeciwciała IgE lub IL-5) stosowane u pacjentów z ciężkimi alergiami wykazały, że redukcja stanu zapalnego błon śluzowych prowadzi również do zmniejszenia odczucia zalegającej wydzieliny w gardle.

• Pod względem profilaktyki – coraz więcej danych sugeruje, że regularna ocena jakości powietrza w mieszkaniu (np. za pomocą czujników PM2,5/PM10) może pomagać osobom z przewlekłym problemem flegmy w gardle – mniejsze stężenia cząstek stałych równa się mniejsza śluzowa reakcja obronna.

Flegma w gardle – przyczyny

Nadprodukcja śluzu może być wywołana przez czynniki zapalne, infekcyjne czy środowiskowe. Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła z nosa i zatok stanowi charakterystyczny objaw przeziębienia lub infekcji dróg oddechowych. Może być pozostałością po grypie albo po zapaleniu zatok. Niektóre osoby mają trudności ze swobodnym oddychaniem i chrypkę, więc odkrztuszanie flegmy to reakcja całkowicie naturalna oraz konieczna. Ewentualne połknięcie wydzieliny nie stanowi problemu, ponieważ kwas żołądkowy unieszkodliwi wszystko to, co jest w niej zawarte.

Na uczucie flegmy w gardle skarżą się także palacze i astmatycy, którzy stosują sterydowe leki wziewne. Skutkiem ubocznym takiej kuracji może być wzmożone wydzielanie śluzu. W przypadku palaczy organizm broni się przed szkodliwymi substancjami i wytwarza wydzielinę, która nawilża gardło. Nadmierna produkcja flegmy w gardle towarzyszy też osobom mającym alergie, m.in. na pyłki drzew czy trawy.

Problem ten występuje również po posiłku i stanowi efekt refluksu żołądkowo-przełykowego. Przyczyną tej dolegliwości jest zrzucanie kwaśnej treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Refluks można leczyć za pomocą leków z grupy inhibitorów pompy protonowej.

Jeśli chodzi o pozostałe przyczyny flegmy w gardle, to warto wymienić :

• nadwyrężenie więzadeł głosowych,
• zmiany hormonalne (np. niedoczynność tarczycy, choroba Hashimoto),
• wady wrodzone (m.in. skrzywienie przegrody nosowej),
• choroby autoimmunologiczne,
• zaburzenia psychosomatyczne,
• wdychanie zanieczyszczonego powietrza.

Przeczytaj również:

Ucisk w gardle – przyczyny, badania, leczenie

Kolory flegmy i ich znaczenie 

Kolor wydzieliny	Możliwa przyczyna	Sugerowane działanie
Przezroczysta / biaława	Fizjologiczna reakcja organizmu, alergia, suche powietrze	Nawadnianie, nawilżanie powietrza, płukanie nosa roztworem soli
Żółta	Infekcja wirusowa lub bakteryjna w początkowym stadium	Obserwacja objawów, odpoczynek, jeśli utrzymuje się > 7 dni → konsultacja lekarska
Zielona	Infekcja bakteryjna (np. zapalenie zatok, oskrzeli)	Wizyta u lekarza, możliwe leczenie antybiotykiem
Różowa / czerwonawa	Obecność krwi (np. podrażnienie błony śluzowej, silny kaszel, zapalenie)	Pilna konsultacja z lekarzem; jeśli krew utrzymuje się – badanie laryngologiczne
Brązowa / czarna	Palenie papierosów, wdychanie zanieczyszczeń, grzybica układu oddechowego	Rzucenie palenia, oczyszczenie powietrza, konsultacja pulmonologiczna lub laryngologiczna
Gęsta, lepka, trudna do odkrztuszenia	Odwodnienie, przewlekłe zapalenie zatok, astma	Większe nawodnienie, inhalacje z soli fizjologicznej, mukolityki
Pienista, jasna	Refluks żołądkowo-przełykowy lub łagodny stan zapalny	Zmiana diety, unikanie posiłków przed snem, konsultacja gastroenterologiczna

Biała flegma w gardle

Najczęściej mamy do czynienia z przezroczystą wydzieliną, która nie wskazuje na stan zapalny. Warto pamiętać o piciu dużej ilości wody i należy zadbać o odpowiednie nawilżenie śluzówki nosa. W tym celu można stosować do płukania wodę morską. Przezroczysta flegma w gardle wskazuje niekiedy na zmiany alergiczne wywołane zwiększoną ilością histaminy. W przypadku, gdy do jasnej plwociny dołączają problemy z oddychaniem, sugeruje się przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP).

Żółta lub zielona plwocina

Żółtawy odcień flegmy z gardła może być objawem skrzywionej przegrody nosowej. Żółta wydzielina sugeruje najczęściej obecność ropy, a co za tym idzie – obecność infekcji wirusowej i/lub bakteryjnej. Przypadek zalegającej flegmy w zielonym kolorze wskazuje często na zapalenie oskrzeli albo płuc. Niekiedy może być wynikiem sezonowej alergii. Jeśli żółta lub zielona barwa wydzieliny utrzymuje się przez dłuższy okres, warto udać się do lekarza.

Przeczytaj również:

Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła – przyczyny, objawy, leczenie

Czerwona lub różowa flegma w gardle

Plwocina z krwią może sugerować na zapalenie gardła i/lub oskrzeli oraz nadżerki w obrębie dróg oddechowych. Rdzawy kolor flegmy w gardle często wywołują pneumokoki w zapaleniu płuc. Nawet najmniejsza ilość śluzu z krwią powinna być zdiagnozowana, tak by wykluczyć na przykład choroby nowotworowe.

Ciemnożółta lub brązowa flegma w gardle

Takie zabarwienie śluzu powodują też niektóre napoje, na przykład kawa lub czekolada. Ciemnożółta lub brązowa flegma może pojawić się u osób, które palą papierosy. Najczęstszą przyczyną zmiany koloru plwociny są substancje smoliste występujące w tytoniu.

Ciemny odcień flegmy w gardle

Najczęściej występuje się u osób, które przez dłuższy czas przebywają w zanieczyszczonym środowisku. Czarna flegma może świadczyć o infekcji grzybiczej. Jeśli ten problem się nasila, często wskazuje na przewlekłe zapalenie zatok.

Przeczytaj również:

Ból podniebienia – przyczyny bolącego podniebienia

Objawy flegmy w gardle i drogach oddechowych

Wiele osób skarży się na poranne uczucie dyskomfortu. Najbardziej intensywne odkrztuszanie plwociny ma miejsce zaraz po przebudzeniu. Chorym towarzyszy uczucie „guli w gardle” oraz ograniczenie zdolności głosowych. Zalegającą wydzielinę porównują do obecności ciała obcego wielkości orzecha włoskiego lub kluchy. Flegma w gardle powoduje często zmiany w brzmieniu głosu i chrypkę.

Do pozostałych objawów towarzyszących tej dolegliwości należy:

• uczucie łaskotania w gardle,
• odruch wymiotny,
• podrażnienie błony śluzowej,
• ochrypły głos,
• świszczący oddech.

Wraz z flegmą w gardle i drogach oddechowych może pojawić się gorączka, ból uszu i/lub klatki piersiowej, uczucie rozbicia czy kaszel. Jeśli występują trudności w oddychaniu, nieprzyjemny zapach z ust, świsty w oskrzelach lub problemy przy przełykaniu, warto skonsultować się z lekarzem.

Przeczytaj również:

Odkrztuszanie plwociny (flegmy)

Domowe sposoby na rozrzedzenie flegmy w gardle

Osoby zmagające się z problemem zalegającej plwociny powinny zadbać o odpowiednie warunki w pomieszczeniu. Chodzi przede wszystkim o codzienne wietrzenie oraz nawilżanie powietrza. Należy unikać czynników drażniących, takich jak chemikalia, opary z farb czy dym papierosowy. Warto ograniczyć spożywanie alkoholu i kofeiny oraz zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu.

W wielu przypadkach za flegmę w gardle odpowiada refluks. Domowe metody leczenia tej dolegliwości polegają na wyeliminowaniu z jadłospisu produktów, które zwiększają produkcję soku żołądkowego (tj. herbata, kawa, nektary owocowe, napoje gazowane, ostre przyprawy, czekolada). Do występowania nadmiernej wydzieliny w gardle mogą przyczynić w znacznym stopniu infekcje dróg oddechowych. W takim przypadku sprawdzą się inhalacje pary wodnej czy z użyciem olejków eterycznych oraz zapuszczanie do nosa roztworu z soli fizjologicznej.

Domowe sposoby na flegmę w gardle obejmują przygotowanie naparu z imbiru, tymianku, podbiału lub szałwii lekarskiej. Przyda się także syrop z cebuli, chrzanu, miodu i cytryny. Sprawdzonym sposobem na zalegającą wydzielinę jest nie tylko picie ziół, ale też płukanka z siemienia lnianego lub kurkumy.

Przeczytaj również:

Biały nalot na gardle i na migdałkach – jakie przyczyny?

Leczenie flegmy i wydzieliny w gardle

Najczęściej sięgamy po preparaty, które są dostępne w aptece bez recepty. Na rozrzedzenie gęstej flegmy w gardle oraz chrypkę sprawdzą się środki wykrztuśne i/lub mukolityczne. Większość polecanych leków bez recepty zawiera w składzie substancje czynne, takie jak: acetylocysteina (np. ACC tabletki lub syrop), karbocysteina (m.in. Flegamax), ambroksol (Mucosolvan czy Deflegmin), bromheksyna (np. Flegamina). Leczenie objawowe polega też na stosowaniu preparatów nawilżających gardło, które można kupić w formie pastylek do ssania czy aerozoli.

Nowoczesne metody leczenia

Inhalacje wspierające

Inhalacje parą wodną (np. z dodatkiem soli fizjologicznej lub roztworów hipertonicznych) mogą wspomagać rozrzedzanie flegmy i poprawę jej usuwania. Warto dodać, że urządzenia typu „inhalator ultradźwiękowy” albo „nebulizator” coraz częściej dostępne są w praktyce domowej – przy czym należy zwrócić uwagę na czystość urządzenia i regularną dezynfekcję.
Wskazówka: Zwróć uwagę na ryzyko nadmiernej wilgotności w pomieszczeniu (może sprzyjać grzybicy) – więc warto po inhalacji przewietrzyć pokój.

Mukolityki i oczyszczanie dróg oddechowych

Jak już wspomniano w artykule, są to substancje takie jak acetylocysteina, ambroksol, karbocysteina. Coraz częściej rozważa się też fizjoterapię oddechową – techniki drenażu (np. metoda autogenicznego drenażu, kaszel kontrolowany) u pacjentów z nadmiarem wydzieliny. Przy przewlekłym schorzeniu, takim jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) czy mukowiscydoza, postępowanie może wymagać specjalistycznej opieki pulmonologicznej.

Terapie biologiczne i leczenie przyczynowe

Jeżeli flegma w gardle ma podłoże alergiczne lub autoimmunologiczne (np. przewlekłe zapalenie zatok, astma oskrzelowa), nowoczesne terapie biologiczne mogą zmniejszyć stan zapalny i zredukować objaw zalegania wydzieliny. Warto wskazać, że choć nie są skierowane wyłącznie na „flegmę w gardle”, to działanie pośrednie może być znaczące, np.: przeciwciała przeciwko IL-5 (np. mepolizumab) u astmatyków zmniejszają produkcję śluzu; immunoterapia swoista w alergii na roztocza lub pyłki może zmniejszyć reakcję błon śluzowych i zatem objaw spływania wydzieliny.

Przeczytaj również:

Lepka, gęsta ślina z krwią – jakie są przyczyny, co to znaczy?

Interwencje chirurgiczne / endoskopowe

Jeśli przyczyną nadmiernej flegmy jest np. skrzywienie przegrody nosowej, przewlekłe zapalenie zatok, polipy czy przerost migdałków, rozważane są procedury laryngologiczne (np. endoskopowe usunięcie polipów, korekcja przegrody), które usuwają przyczynę zwiększonej produkcji i zalegania wydzieliny.

Flegma w gardle – kiedy do lekarza?

Do specjalisty warto udać się wtedy, gdy dojdzie do przewlekłej obecności plwociny w gardle. Flegma zalegająca w drogach oddechowych może być skutkiem nie tylko przemijającej infekcji. Objawy typu wysoka gorączka i znaczny obrzęk migdałków, na których pojawia się nalot, wskazują najczęściej na zakażenie bakteryjne. W takim przypadku konieczna jest wizyta u lekarza i wdrożenie antybiotykoterapii.

Flegma w gardle – najczęściej zadawne pytania 

Pytanie 1: Czy odkrztuszanie flegmy w gardle zawsze oznacza infekcję?
Odpowiedź: Nie. Odkrztuszanie może być fizjologiczną reakcją na nadmiar wydzieliny lub podrażnienie błony śluzowej (np. przez dym papierosowy, zanieczyszczenia). Jednak jeśli towarzyszy temu gorączka, ból klatki piersiowej lub zmiana barwy wydzieliny (np. zielona, z krwią) – wtedy wskazana jest konsultacja lekarska.

Pytanie 2: Ile czasu powinno trwać samoistne ustąpienie „uczucia flegmy”?
Odpowiedź: W przypadku infekcji górnych dróg oddechowych zazwyczaj 1-2 tygodnie. Jeżeli > 3–4 tygodni i nadal istnieje objaw zalegania wydzieliny, warto skonsultować laryngologa lub pulmonologa.

Pytanie 3: Czy należy bać się flegmy zabarwionej na zielono lub żółto?
Odpowiedź: Zabarwienie może wskazywać na obecność neutrofili lub ropy – zwłaszcza jeśli towarzyszą temu inne objawy (gorączka, ból zatok, kaszel). W takich przypadkach warto udać się do lekarza.

Pytanie 4: Czy palenie papierosów powoduje flegmę w gardle?
Odpowiedź: Tak, dym tytoniowy podrażnia błonę śluzową i powoduje nadprodukcję śluzu jako mechanizmu obronnego. Rzucenie palenia może znacząco poprawić stan błon śluzowych i zmniejszyć objaw zalegania wydzieliny.

Przeczytaj również:

Ból gardła przy przełykaniu – przyczyny i leczenie bólu gardła przy przełykaniu śliny

Pytanie 5: Jak mogę zapobiegać problemowi flegmy w gardle?
Odpowiedź:

• Utrzymuj odpowiednią wilgotność powietrza (ok. 40-50 %) w pomieszczeniach.

• Unikaj dymu tytoniowego i zanieczyszczeń powietrza.

• Nawadniaj organizm (większa ilość wody).

• W przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego – stosuj dietę i zmiany stylu życia (jak wspomniano).

• W przypadku alergii – kontroluj ekspozycję na alergen i stosuj leczenie zgodnie z zaleceniami.

Pytanie 6: Czy flegma w gardle może być objawem refluksu żołądkowo-przełykowego (GERD)?
Odpowiedź: Tak. Kwas żołądkowy cofający się do przełyku i gardła może podrażniać błonę śluzową, wywołując uczucie drapania i potrzebę odchrząkiwania. Typowe objawy to pieczenie za mostkiem, chrypka rano, kwaśny posmak w ustach i nocny kaszel. Leczenie polega na modyfikacji diety (ograniczenie tłuszczów, alkoholu, kawy, późnych kolacji) oraz stosowaniu leków hamujących wydzielanie kwasu (np. IPP).

Pytanie 7: Czy suplementy diety lub zioła mogą pomóc w redukcji flegmy?
Odpowiedź: Niektóre preparaty roślinne mogą wspierać usuwanie wydzieliny, np. wyciąg z bluszczu pospolitego, prawoślazu, tymianku czy anyżu. Warto jednak pamiętać, że nie zastępują one leczenia przyczynowego i nie powinny być stosowane długotrwale bez konsultacji z lekarzem lub farmaceutą.

Pytanie 8: Czy flegma w gardle może utrzymywać się po covidzie lub infekcji wirusowej?
Odpowiedź: Tak. U niektórych osób po infekcjach, zwłaszcza po COVID-19, występuje tzw. zespół poinfekcyjny – objawiający się suchym kaszlem, uczuciem zalegania śluzu i drapaniem w gardle. Zwykle ustępuje po kilku tygodniach, ale pomocne mogą być inhalacje, nawilżanie powietrza oraz suplementacja cynku i witamin z grupy B.

Pytanie 9: Czy flegma w gardle może powodować nieświeży oddech?
Odpowiedź: Tak. Zalegająca wydzielina stanowi pożywkę dla bakterii beztlenowych, które produkują lotne związki siarki (VSC), odpowiadające za nieprzyjemny zapach z ust. Regularne oczyszczanie nosa i gardła (np. irygacja roztworem soli fizjologicznej) może temu zapobiec.

Pytanie 10: Kiedy flegma w gardle może być objawem czegoś poważniejszego?
Odpowiedź: Jeśli wydzielina jest podbarwiona krwią, towarzyszy jej utrata masy ciała, przewlekły kaszel (> 8 tygodni) lub chrypka utrzymująca się > 3 tygodnie – konieczna jest pilna konsultacja laryngologiczna lub pulmonologiczna. Takie objawy mogą wskazywać na zmiany nowotworowe, przewlekłe zapalenie krtani lub gruźlicę.

współpraca: redakcja Wylecz.to