Krtań – gdzie się znajduje i jak jest zbudowana
Krtań to narząd leżący w przedniej części szyi. Jej łacińska nazwa larynx oznacza „głosotwórczy”. Nazwa ta doskonale nawiązuje do jednej z najważniejszych – jeśli nie najważniejszej – funkcji krtani, którą jest tworzenie głosu. Krtań stanowi wspólny odcinek dla układu oddechowego i pokarmowego. Jeśli chodzi o przewód pokarmowy – jest tu narządem łączącym gardło z przełykiem. W przypadku układu oddechowego wchodzi w skład górnych dróg oddechowych i ku dołowi przechodzi w tchawicę. W skrócie anatomia krtani prezentuje się w następujący sposób:
ma około 4–6 cm długości;
jest większa u mężczyzn;
u dorosłych zwykle jest na wysokości kręgów C3–C6, u dzieci jest z kolei położona wyżej;
zbudowana jest z: chrząstek, które tworzą jej szkielet; więzadeł; mięśni; błon łącznotkankowych;
od wewnątrz jest wyściełana błoną śluzową.
Szkielet krtani tworzy dziewięć chrząstek. Są to 3 nieparzyste chrząstki:
nagłośnia;
chrząstka tarczowata;
chrząstka pierścieniowata;
oraz 3 parzyste:
nalewkowate;
rożkowate;
klinowate.
Nagłośnia (inaczej chrząstka nagłośniowa) to jedna z chrząstek krtani, która gra kluczową rolę w ochronie dróg oddechowych. Ma ona kształt sercowatego liścia i położona jest w wejściu do krtani na granicy z gardłem. Nagłośnia:
łączy się za pomocą więzadeł i błony tarczowo-nagłośniowej z górną częścią chrząstki tarczowatej;
po bokach połączona jest z chrząstkami nalewkowatymi i chrząstką pierścieniowatą za pomocą więzadeł i stawów;
górnym brzegiem sąsiaduje z nasadą języka.
Nagłośnia tworzy „pokrywkę” nad szparą głośni. Podczas połykania zamyka wejście do krtani i kieruje pokarm do przełyku. Dzięki temu drogi oddechowe są chronione przed pokarmem i płynami. Z kolei podczas oddychania nagłośnia jest uniesiona, co pozwala na swobodny przepływ gazów do dróg oddechowych.
Chrząstka tarczowata jest jedną z najważniejszych wchodzących w skład krtani. Tworzy ona charakterystyczne uwypuklenie przedniej ściany krtani, które popularnie nazywamy „jabłkiem Adama”. Jest ono bardziej widoczne u mężczyzn, ponieważ chrząstka tarczowata jest u nich większa i bardziej wydatna.
Wnętrze krtani wyściełane jest błoną śluzową, która pełni głównie funkcje ochronne. W głośni – jednej z części krtani – znajdują się specjalne fałdy błony śluzowej nazywane strunami głosowymi, które z kolei są zbudowane z więzadeł głosowych. Pod wpływem powietrza zaczynają one drgać, dzięki czemu powstają dźwięki.
Wysokość głosu zależy od:
długości strun głosowych;
napięcia strun głosowych.
One z kolei są determinowane przez płeć i wiek. U mężczyzn struny głosowe są zwykle dłuższe i bardziej napięte, co sprawia, że ich głos ma niższe brzmienie. U kobiet struny są krótsze i mniej napięte, co skutkuje wyższą tonacją głosu.
Błona śluzowa jest także miejscem, w którym mogą rozwijać się nowotwory krtani. Są one spowodowane przewlekłymi podrażnieniami błony śluzowej, takim jak to powstałe przez palenie papierosów.
Krtań ma mięśnie wewnętrzne i zewnętrzne, które pozwalają jej pełnić swoje funkcje. Mięśnie wewnętrzne sterują ruchem fałdów głosowych i szerokością szpary głośni, co umożliwia modulację dźwięku, ale także odruch kaszlowy. Mięśnie zewnętrzne sprawiają, że krtań przesuwa się w górę lub w dół, np. podczas połykania.
Przeczytaj również:
Nowotwór złośliwy a nowotwór niezłośliwy – podobieństwa i różnice
Krtań a tchawica
Tchawica – w przeciwieństwie do krtani – wchodzi w skład dolnych dróg oddechowych. Jest ona połączona z krtanią – stanowi niejako jej przedłużenie. Tchawica jest narządem przypominającym swoim kształtem rurę. Jej rolą jest doprowadzenie powietrza do płuc. U dołu przechodzi w oskrzela. Podobnie jak szkielet krtani, także szkielet tchawicy jest chrzęstny, jednak nie ma aż tak skomplikowanej budowy. Choroby tchawicy zdarzają się dużo rzadziej niż krtani. Jednak przy zaburzeniach krtani, takich jak np. obrzęk, może dojść do: zwężenia drogi oddechowej nad tchawicą, zablokowania przepływu tlenu i tym samym zagrożenia oddychania.
Przeczytaj również:
Kaszel krtaniowy u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, domowe sposoby
Jakie funkcje pełni krtań?
Krtań pełni wiele ważnych funkcji. Zaliczamy do nich:
Wytwarzanie głosu.
Ochrona dróg oddechowych przed przedostawaniem się do nich pokarmu podczas połykania.
Odruch kaszlowy w reakcji na obecność ciał obcych w drogach oddechowych – w krtani generowany jest kaszel, który polega on na skurczu mięśni oddechowych i krtani, co umożliwia ochronę zanim obce substancje dotrą one do dalszych części dróg oddechowych;
Oczyszczanie powietrza – wnętrze krtani pokrywa nabłonek wielorzędowy migawkowy, który wychwytuje i usuwa zanieczyszczenia powietrza.
Regulacja przepływu powietrza.
Najczęstsze choroby krtani
Krtań ze względu na swoje położenie często ulega chorobom. Jest stale narażona na kontakt z: patogenami, pokarmem, płynami, a także z takimi czynnikami jak:
dym tytoniowy;
zanieczyszczenia powietrza;
alkohol;
ostre przyprawy.
Ze względu na delikatną budowę krtani te czynniki mogą ją podrażniać i prowadzić do infekcji. Nie bez znaczenia jest także refluks żołądkowo-przełykowy, który również przyczynia się do uszkodzeń, chrypki i innych problemów. Również nadmierne używanie głosu, może prowadzić do zapalenia i urazów strun głosowych.
Do najczęstszych chorób krtani zalicza się:
Zapalenie krtani (laryngitis) – w tym ostre zapalenie krtani: najczęściej etiologia wirusowa; zwykle trwa od kilku dni do tygodnia. Objawy: ból gardła (pieczenie krtani); chrypka, czasem nawet utrata głosu, zaburzenia połykania. Leczenie (głównie objawowe) – leki przeciwbólowe i przeciwzapalne; w przypadku etiologii bakteryjnej konieczne jest podanie antybiotyku.
Brodawczakowatość dróg oddechowych –wywołana jest infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego, czyli HPV (typ 6 i 11); charakteryzuje się nawracającymi brodawkami tworzącymi się w krtani; może występować zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci. Objawia się: przewlekłą, męczącą chrypką; świszczącym oddechem; problemami z połykaniem; czasami – w zaawansowanych przypadkach – występuje duszność; uczuciem obecności ciała obcego w gardle; problemami z głosem, takimi jak: osłabienie, zmiana barwy, a nawet całkowity zanik głosu. Człowiek zakaża się wirusem HPV poprzez bliski kontakt z drugim człowiekiem, np. przez pocałunek, seks oralny. Zakażenie możliwe jest także drogą kropelkową, może dojść do zakażenia noworodka od matki w trakcie porodu siłami natury. Leczenie: chirurgiczne usunięcie zmian; leczenie farmakologiczne, np. interferonem. Przed zachorowaniem chroni szczepienie przeciwko HPV.
Guzki i polipy fałdów głosowych, tzw. guzki śpiewacze – tworzą się w związku z przeciążeniem głosu lub przewlekłym drażnieniem spowodowanym częstym wykorzystywaniem głosu (dlatego często przypadłość ta dotyczy: śpiewaków, nauczycieli, wykładowców i wszystkich tych, którzy pracują głosem). Objawiają się: chrypką, kaszlem, częstym odchrząkiwaniem, bólem gardła. W leczeniu stosuje się: rehabilitację głosową; zabiegi chirurgiczne.
Rak krtani (zwykle rak płaskonabłonkowy) –jeden z najczęstszych nowotworów regionu głowy i szyi. Częściej występuje u mężczyzn. Do głównych czynników ryzyka zalicza się: palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu, zakażenie wirusem HPV. Objawia się: przewlekłą chrypką, zaburzeniami połykania, dusznością, problemami z głosem, zmianą jego barwy, częstym odchrząkiwaniem, kaszlem. W zaawansowanych przypadkach: krwiopluciem; spadkiem masy ciała, osłabieniem, powiększonymi węzłami chłonnymi. Leczenie raka krtani polega na: radioterapii, chemioterapii, operacji.
Urazy i uszkodzenia krtani –mogą być spowodowane różnymi czynnikami: urazami mechanicznymi; urazami jatrogennymi, np. intubacją; urazami termicznymi. Leczenie: w ciężkich przypadkach konieczna może być interwencja chirurgiczna. Zarówno w lekkich, jak i ciężkich przypadkach zaleca się: odpoczynek głosowy, leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, leki rozszerzające drogi oddechowe, rehabilitację głosową.
Obrzęk krtani – dochodzi do niego w trakcie reakcji anafilaktycznej związanej z działaniem alergenów. Może być wynikiem: skurczu krtani pod wpływem alergenów prowadzącym do zwężenia szpary głośni co uniemożliwia przepływ powietrza; obrzękiem błony śluzowej (obrzękiem Quinckego), co powoduje zwiększenie objętości tkanek i prowadzi do duszności. Reakcja ta może być związana z różnymi alergenami: wziewnymi, pokarmowymi, lekami, użądleniami owadów, skórnymi. Jest stanem zagrożenia życia, gdyż objawy rozwijają się bardzo szybko, dlatego trzeba natychmiast wezwać pomoc medyczną. Najważniejszym lekiem jest adrenalina podana domięśniowo w przednio-boczną część uda. W ciężkich przypadkach konieczna może być intubacja pacjenta, aby umożliwić oddychanie.
