Czym jest wirusowe zapalenie płuc?
Wirusowe zapalenie płuc to infekcja wywołana przez drobnoustroje zwane wirusami, która obejmuje dolne drogi oddechowe, a dokładniej – tkankę płuc. Dochodzi do zapalenia pęcherzyków płucnych i otaczających je struktur, co prowadzi do ich obrzęku oraz wypełnienia się płynem utrudniającym oddychanie. Choroba rozwija się najczęściej w wyniku bezpośredniego zakażenia wirusowego, ale może być również powikłaniem infekcji górnych dróg oddechowych.
W przeciwieństwie do bakteryjnego zapalenia płuc postać wirusowa częściej przechodzi łagodniej, choć niekiedy zwłaszcza u osób szczególnie narażonych może przyjąć formę ciężkiego uszkodzenia płuc i będzie wymagać hospitalizacji pacjenta.
Przeczytaj również:
Bakteryjne zapalenie płuc – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania
Przyczyny wirusowego zapalenia płuc
Tak jak sama nazwa wskazuje, wirusowe zapalenie płuc powodują wirusy. Zakażenie następuje najczęściej drogą kropelkową, czyli przez kontakt z wydzielinami osoby zakażonej. Może to być nawet samo przebywanie przez dłuższy czas w jednym pomieszczeniu z osobą chorą, która podczas kaszlu i kichania uwalnia cząsteczki wirusa do powietrza, którym oddychamy.
Do wirusów, które mogą wywołać zapalenie płuc, zalicza się:
wirusy grypy typu A i B – są to najczęstsze patogeny powodujące zapalenie płuc u dorosłych,
RSV, czyli syncytialny wirus oddechowy – częściej atakuje niemowlęta i dzieci,
koronawirusy, w tym SARS-CoV-2, czyli wirus wywołujący COVID-19,
rinowirusy – najczęstsze wirusy wywołujące przeziębienie, które może wiązać się z wystąpieniem powikłania, jakim jest zapalenie płuc,
wirusy paragrypy,
wirus opryszczki pospolitej – HSV-1 i HSV-2,
wirus odry,
wirus ospy wietrznej.
Objawy wirusowego zapalenia płuc
Obraz kliniczny wirusowego zapalenia płuc jest zróżnicowany. Dominujące objawy mogą zależeć od wieku chorego, rodzaju wirusa, który spowodował infekcje oraz od ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Dodatkowo, zapalenie płuc najczęściej rozwija się przez kilka dni. Objawy zapalenia płuc przez pierwsze dni objawy mogą być typowo grypopodobne lub przypominające przeziębienie:
stan podgorączkowy lub gorączka,
suchy kaszel,
katar,
ból głowy,
ból gardła,
utrata apetytu,
osłabienie,
bóle mięśniowe.
Jak rozpoznać zapalenie płuc? Po najczęściej jednym lub dwóch dniach powyższe objawy mogą ulec pogorszeniu oraz mogą dołączyć się nowe:
kaszel najczęściej nieproduktywny, ale w późniejszej fazie choroby może przejść w kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny (bezbarwnej, żółtej, zielonej, a nawet podbarwionej krwią),
gorączka często z dreszczami,
ostry lub kłujący ból w klatce piersiowej – szczególnie podczas kaszlu lub głębokiego oddechu, ponieważ zapalenie płuc może objąć również otaczającą je tkankę, czyli opłucną, której podrażnienie może dawać objawy bólowe,
uczucie duszności – w trakcie wysiłku lub w bardziej zaawansowanych przypadkach podczas spoczynku,
przyspieszony oddech,
przyspieszone bicie serca,
odczuwanie dużego zmęczenia,
nadpotliwość,
dezorientacja i zmiana stanu psychicznego – zwłaszcza u osób w wieku podeszłym.
Czy wirusowe zapalenie płuc może wystąpić bez gorączki?
Tak, wirusowe zapalenie płuc może przebiegać bez gorączki, choć nie jest to częste i typowe zjawisko. Taka sytuacja najczęściej może mieć miejsce u osób starszych, z chorobami przewlekłymi i z osłabionym układem odpornościowym. Również u niemowląt i małych dzieci organizm może reagować mniej przewidywalnie i nie zwiększać swojej temperatury w trakcie infekcji. Brak gorączki może także świadczyć o łagodnym przebiegu choroby lub o wcześniejszym przyjęciu leków przeciwgorączkowych, np. ibuprofenu, który ją zamaskuje.
W tym przypadku jedynymi objawami mogą być kaszel, duszność i osłabienie. Nie należy jednak zapominać, że brak gorączki nie wyklucza poważnego przebiegu choroby, dlatego jeżeli inne objawy są natężone lub długo się utrzymują, wymagana jest konsultacja lekarska.
Może też wystąpić tzw. bezobjawowe zapalenie płuc, w którym typowe objawy zapalenia płuc nie występują, a jedynym sygnałem, że coś jest nie tak, jest niewyjaśnione osłabienie i zmęczenie. Do rozpoznania takiego zapalenia płuc konieczne jest: osłuchanie pacjenta przez lekarza, RTG klatki piersiowej, badania krwi czy pulsoksymetria.
Jak leczy się wirusowe zapalenie płuc? Czy trzeba brać antybiotyk?
Jak przebiega leczenie zapalenia płuc? Podstawą leczenie wirusowego zapalenia płuc jest terapia ukierunkowana na zmniejszanie objawów: odpoczynek, odpowiednie nawodnienie oraz leki przeciwgorączkowe (paracetamol czy niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen). W niektórych przypadkach lekarz może również przepisać lek przeciwwirusowy. Na przykład w przypadku rozpoznania grypy stosuje się oseltamiwir, jednak jego skuteczność jest największa, jeżeli terapię rozpocznie się maksymalnie w ciągu 48 godzin od wystąpienia objawów.
Antybiotyk nigdy nie powinien być stosowany w terapii wirusowego zapalenia płuc, ponieważ najprościej mówiąc – nie działa on na wirusy. Preparaty zawierające antybiotyk spowalniają namnażanie lub zabijają tylko bakterie, które są całkowicie innymi organizmami niż wirusy.
Rozpoczęcie stosowania antybiotyku w nieuzasadnionej medycznie sytuacji może wyrządzić więcej szkód niż pożytku, ponieważ dojdzie do zabicia pożytecznych dla nas bakterii bytujących, np. w przewodzie pokarmowym. Wyjątkiem może być sytuacja nadkażenia bakteryjnego w trakcie trwania wirusowego zapalenia płuc – wówczas lekarz może wdrożyć antybiotykoterapię.
Ile trwa wirusowe zapalenie płuc?
Czas trwania wirusowego zapalenia płuc zależy od kilku czynników: od wieku osoby chorej, jej ogólnego stanu zdrowia oraz od rodzaju wirusa, który spowodował infekcję. Większość osób zaczyna odczuwać poprawę objawów już w ciągu 24 do 48 godzin od rozpoczęcia leczenia, a całkowite wyzdrowienie następuje po około 7-14 dniach. Jednak niektóre objawy, takie jak kaszel czy zmęczenie mogą się utrzymywać dłużej, nawet przez kilka tygodni. Taka sytuacja może szczególnie dotyczyć dzieci, osób starszych lub przewlekle chorych. Po zakończeniu ostrej fazy choroby zalecana jest wizyta u lekarza (najczęściej medycyny rodzinnej) w celu kontroli stanu zdrowia i funkcji płuc.
Wirusowe zapalenie płuc a szpital
Większość przypadków zachorowania na wirusowe zapalenie płuc nie będzie wymagało hospitalizacji pacjenta. Leczenie szpitalne może się okazać konieczne w sytuacji ciężkiego przebiegu zapalenia płuc, niewydolności oddechowej, odwodnienia lub zaburzeń świadomości. Większe prawdopodobieństwo hospitalizacji szczególnie dotyczy:
niemowląt i dzieci, szczególnie poniżej 2. roku życia,
osób w wieku powyżej 65. roku życia,
osób z osłabionym układem odpornościowym,
osób z przewlekłymi chorobami obejmującymi układ sercowo-naczyniowy lub układ oddechowy.
W warunkach szpitalnych pacjent może zostać objęty intensywnym nadzorem medycznym oraz może być leczony przy pomocy tlenoterapii i dożylnej płynoterapii. Leczenie przeciwwirusowe będzie również lepiej monitorowane poprzez obserwację spadku parametrów stanu zapalnego w wykonywanych na oddziale szpitalnym badaniach krwi.
