Kaszel jest najbardziej powszechnym objawem chorobowym ze strony układu oddechowego. Jeśli towarzyszy mu odkrztuszanie plwociny (inaczej flegmy), mówimy o produktywnym (mokrym, wilgotnym) charakterze kaszlu. Rodzaj odkrztuszanej flegmy (ropna, śluzowa, przezroczysta) ma niebagatelne znaczenie, gdyż wpływa na podejmowane przez lekarza dalsze postępowanie diagnostyczne, jak również lecznicze.
Odkrztuszanie plwociny (flegmy)
Spis treści
Plwocina (flegma) – co to jest?
Plwocina jest to wydzielina pochodząca głównie z górnych dróg oddechowych, na którą składa się:
- flegma zalegająca w jamie nosowej,
- flegma pochodząca z krtani,
- flegma w oskrzelach,
- flegma w gardle (częściowo).
W warunkach prawidłowych nadmiar zalegającej flegmy jest usuwany z dróg oddechowych podczas kaszlu poprzez odkrztuszanie plwociny. Warto podkreślić, że plwocina nie zawiera śliny produkowanej w obrębie jamy ustno-gardłowej, natomiast składa się ze śluzu, komórek nabłonkowych, granulocytów i ewentualnych składników patologicznych, np. ropy czy krwi. Kaszel z flegmą może sugerować różne jednostki chorobowe.
Przeczytaj też: Do czego służy berodual?
Odkrztuszanie ropnej plwociny
Ropa
Ropa jest białożółtawą lub żółtozielonkawą gęstą wydzieliną, składającą się z:
- martwych komórek – granulocytów obojętnochłonnych (neutrofili),
- białek,
- bakterii,
- resztek uszkodzonych tkanek.
Do powstania żółtej lub zielonej flegmy w tkankach ustroju dochodzi praktycznie wyłącznie w przypadku zakażenia bakteryjnego (gronkowcowego, paciorkowcowego, pałeczką ropy błękitnej oraz innymi rodzajami bakterii, określanymi łącznie jako "bakterie ropotwórcze"). Nieprzyjemny zapach ropnej plwociny jest najczęściej związany z zakażeniem bakteriami beztlenowymi.
Zobacz też: Gorzki posmak w ustach – przyczyny
Stany chorobowe z ropną plwociną
Ropna plwocina sugeruje:
- zakażenie zatok przynosowych,
- zakażenie oskrzeli,
- infekcję obejmującą miąższ płuc.
Najczęściej zieloną lub żółtą flegmę spotyka się ją w takich jednostkach chorobowych, jak:
- przewlekłe zapalenie oskrzeli,
- rozstrzenie oskrzeli,
- zapalenie płuc,
- ropień płuca.
Bardzo duża ilość ropnej plwociny jest najczęściej związana z rozstrzeniami oskrzeli. Gdy pojawia się ona nagle, może być związana z pęknięciem do światła oskrzela ropnia płuca.
Sprawdź również: Otrivin – wskazania, skutki uboczne, opinie
Postępowanie w przypadku ropnej plwociny
Odkrztuszanie plwociny ropnej wiąże się z toczącą się infekcją bakteryjną w obrębie układu oddechowego. W tym przypadku należy udać się do lekarza rodzinnego, który zaleci nam zastosowanie:
- antybiotyku przez okres 7 dni – empirycznie (bez posiewu) stosuje się aminopenicyliny (amoksycylina) lub makrolidy (np. erytromycyna, azytromycyna, klarytromycyna). Jeśli antybiotykoterapia po 3 dniach nie przyniesie poprawy, należy ponownie udać się do lekarza. W przypadku ciężkiego zapalenia płuc lub ropnia płuca antybiotykoterapia będzie dłuższa, a chory może wymagać hospitalizacji;
- leku wykrztuśnego – działającego bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe, np. syropu zawierającego sulfogwajakol – kaszel z flegmą, której odkrztuszanie sprawia trudność pacjentowi, jest wskazaniem do takiego postępowania. Leki wykrztuśne ułatwiają oczyszczenie dróg oddechowych z zalegającej wydzieliny, gdyż flegma staje się bardziej płynna, a jej lepkość zmniejsza się. Korzyści może przynieść także równoczesne oklepywanie chorego.
Ponadto zalecany jest odpoczynek, zaprzestanie palenia tytoniu oraz picie dużej ilości płynów (nawadnianie również zmniejsza lepkość flegmy zalegającej w oskrzelach). W razie wystąpienia gorączki można zastosować leki przeciwgorączkowe (np. paracetamol, ibuprofen).
To też może Cię zainteresować: Czym jest komora hiperbaryczna?
Odkrztuszanie śluzowej (gęstej, lepkiej) plwociny
Stany chorobowe ze śluzową plwociną
Śluzową plwocinę spotyka się w przebiegu przewlekłego zapalenia oskrzeli (PZO). Przewlekłe zapalenie oskrzeli rozpoznaje się, jeżeli u pacjenta obserwuje się flegmę z gardle i kaszel utrzymujący się przez 3 miesiące w ciągu dwóch kolejnych lat. U pacjentów palących papierosy zmniejszenie ilości produkowanej flegmy można uzyskać przez rezygnację z palenia tytoniu. Efekt ten staje się widoczny już w ciągu kilku miesięcy.
Śluzowa, gęsta i lepka plwocina jest odkrztuszana także przez chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). Jest to schorzenie, które obejmuje jednocześnie przewlekłe zapalenie oskrzeli (patrz wyżej) ze współistniejącą rozedmą miąższu płuca. W okresie stabilnym przewlekłej obturacyjnej choroby płuc plwocina jest zwykle przezroczysta i chorym często sprawia trudność jej odkrztuszenie.
Kolor flegmy jest niezwykle ważnym wskaźnikiem zaostrzenia procesu chorobowego – zmiana jej charakteru na ropną może świadczyć o wyprzedzającym zaostrzenie POChP zakażeniu bakteryjnym. Stąd też wygląd plwociny powinien być przez pacjentów rutynowo obserwowany. Zarówno w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc, jak i w przewlekłym zapaleniu oskrzeli odkrztuszanie plwociny śluzowej jest najbardziej nasilone w godzinach porannych.
Zobacz też: Podwyższona temperatura ciała przez dłuższy czas – przyczyny
Postępowanie w przypadku śluzowej plwociny
Kaszel w obu tych nakładających się na siebie jednostkach chorobowych jest kaszlem przewlekłym, tzn. trwa dłużej niż 8 tygodni. Jeśli zaobserwujemy u siebie kaszel trwający tak długo, powinniśmy bezwzględnie udać się do lekarza. Należy zaprzestać palenia tytoniu. Wybór postępowania terapeutycznego zależy od wyników badań dodatkowych i obrazu klinicznego – decyduje o nim lekarz. W bardzo dużym uproszczeniu, zastosowanie znajdują:
- leki rozszerzające oskrzela (cholinolityki, krótko i długo działające β-2-mimetyki wziewne),
- leki zmniejszające nasilenie stanu zapalnego w obrębie oskrzeli (glikokortykosteroidy, roflumilast).
Odkrztuszanie przezroczystej (lepkiej) plwociny
Stany chorobowe z przezroczystą plwociną
Zaostrzenie astmy zazwyczaj przebiega z nadmiernym wydzielaniem gęstego i lepkiego śluzu, który jest następnie odkrztuszany przez pacjenta. Gruczolakorak oskrzela może także wiązać się ze wzmożonym wydzielaniem przezroczystej i lepkiej plwociny. Odkrztuszanie flegmy widoczne jest zwłaszcza w początkowym etapie rozwoju, kiedy nie doszło jeszcze do destrukcji naczyń krwionośnych i nowotwór nie objawia się w postaci krwioplucia.
Postępowanie w przypadku przezroczystej plwociny
Chorzy na astmę najczęściej wiedzą, jak powinni postępować w przypadku wystąpienia zaostrzenia. Ta grupa pacjentów wymaga interwencji lekarskiej w postaci:
- powtarzanych inhalacji krótko działającego leku rozszerzającego oskrzela (β-2-mimetyku, np. salbutamolu); pacjenci cierpiący na astmę przeważnie noszą taki inhalator przy sobie,
- tlenoterapii,
- zastosowania glikokortykosteroidów ogólnoustrojowo, które mają zmniejszyć stan zapalny.
W kontekście gruczolakoraka należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu, jeżeli kaszel z odkrztuszaniem plwociny przezroczystej ma charakter przewlekły – utrzymuje się powyżej 8 tygodni. Lekarz może zlecić badania obrazowe (RTG klatki piersiowej) i skierować taką osobę do specjalisty pneumonologa.
Odkrztuszanie grudek i czopów
Stany chorobowe z plwociną z grudkami i czopami
Odkrztuszanie plwociny składającej się z grudek i czopów jest charakterystyczne dla grzybicy dróg oddechowych oraz mukowiscydozy. Mukowiscydoza (inna nazwa: zwłóknienie torbielowate) charakteryzuje się tym, że organizm w obrębie narządów posiadających gruczoły śluzowe produkuje nadmiernie lepki i gęsty śluz. Prowadzi to do powstawania czopów śluzowych w obrębie oskrzelików, które powodują odcinkową niedodmę (czyli zapadnięcie się) miąższu płuca. Obszary płuc dotknięte niedodmą łatwo ulegają zakażeniom bakteryjnym (szczególnie pałeczką ropy błękitnej oraz gronkowcem złocistym).
W przebiegu grzybic układu oddechowego (najistotniejsze znaczenie ma tzw. alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna) w odkrztuszaniu plwociny w formie grudek dąży się do wykazania obecności strzępek grzybów.
Postępowanie w przypadku plwociny z grudkami i czopami
W kontekście grzybicy dróg oddechowych osoby, u których występuje odkrztuszanie plwociny składającej się z grudek i czopów, powinny udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Ten, po wykluczeniu innych przyczyn oraz zweryfikowaniu objawów zgłaszanych przez pacjenta, prawdopodobnie skieruje pacjenta do specjalisty w dziedzinie pneumonologi. Tam zostanie wykonana diagnostyka – badanie plwociny, bronchoskopia, popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe, badania obrazowe (TK) oraz wdrożone leczenie przeciwgrzybicze.
Każdy noworodek, który rodzi się w naszym kraju, jest obowiązkowo badany w kierunku mukowiscydozy – jest to jedno z badań przesiewowych noworodków. Stąd wniosek, że praktycznie wszyscy tacy pacjenci znajdują się pod stałą kontrolą pneumonologiczną. W celu rozpuszczenia czopów i grudek zalegających w oskrzelach stosuje się u nich leki mukolityczne – enzym dornazę alfa oraz inhalacje hipertonicznego roztworu chlorku sodu.
Czytaj również: Zwłóknienie płuc – rodzaje, przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania
Opublikowano: 19.12.2013;
aktualizacja: 10.03.2022
Oceń:
4.5
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Rafał Drobot
Lekarz
Absolwent Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego oraz studiów podyplomowych Prawo w Ochronie Zdrowia na Uniwersytecie Śląskim. Doświadczenie zawodowe początkowo zdobywał w Oddziale Urologicznym WSZ w Koninie. Od 2017 roku związany z Oddziałem Urologii i Onkologii Urologicznej Centrum Uronefrologii MSS w Warszawie. Pracuje również w kilku poradniach urologicznych na terenie Warszawy. Członek Polskiego Towarzystwa Urologicznego oraz Europejskiego Towarzystwa Urologicznego. Biegle posługuje się językiem angielskim oraz francuskim.
118
Komentarze i opinie (11)
opublikowany 14.09.2018
opublikowany 16.07.2019
opublikowany 30.11.2019
opublikowany 14.02.2020
opublikowany 02.08.2020
opublikowany 14.10.2020
opublikowany 15.03.2022
opublikowany 23.08.2022
opublikowany 26.10.2022
opublikowany 15.09.2024
opublikowany 14.10.2024