Plwocina (flegma) – co to jest?
Plwocina jest to wydzielina pochodząca głównie z górnych dróg oddechowych, na którą składa się:
- flegma zalegająca w jamie nosowej,
- flegma pochodząca z krtani,
- flegma w oskrzelach,
- flegma w gardle (częściowo).
W warunkach prawidłowych nadmiar zalegającej flegmy jest usuwany z dróg oddechowych podczas kaszlu poprzez odkrztuszanie plwociny. Warto podkreślić, że plwocina nie zawiera śliny produkowanej w obrębie jamy ustno-gardłowej, natomiast składa się ze śluzu, komórek nabłonkowych, granulocytów i ewentualnych składników patologicznych, np. ropy czy krwi. Kaszel z flegmą może sugerować różne jednostki chorobowe.
Przeczytaj też: Do czego służy berodual?
Odkrztuszanie ropnej plwociny
Ropa
Ropa jest białożółtawą lub żółtozielonkawą gęstą wydzieliną, składającą się z:
- martwych komórek – granulocytów obojętnochłonnych (neutrofili),
- białek,
- bakterii,
- resztek uszkodzonych tkanek.
Do powstania żółtej lub zielonej flegmy w tkankach ustroju dochodzi praktycznie wyłącznie w przypadku zakażenia bakteryjnego (gronkowcowego, paciorkowcowego, pałeczką ropy błękitnej oraz innymi rodzajami bakterii, określanymi łącznie jako "bakterie ropotwórcze"). Nieprzyjemny zapach ropnej plwociny jest najczęściej związany z zakażeniem bakteriami beztlenowymi.
Zobacz też: Gorzki posmak w ustach – przyczyny
Stany chorobowe z ropną plwociną
Ropna plwocina sugeruje:
- zakażenie zatok przynosowych,
- zakażenie oskrzeli,
- infekcję obejmującą miąższ płuc.
Najczęściej zieloną lub żółtą flegmę spotyka się ją w takich jednostkach chorobowych, jak:
- przewlekłe zapalenie oskrzeli,
- rozstrzenie oskrzeli,
- zapalenie płuc,
- ropień płuca.
Bardzo duża ilość ropnej plwociny jest najczęściej związana z rozstrzeniami oskrzeli. Gdy pojawia się ona nagle, może być związana z pęknięciem do światła oskrzela ropnia płuca.
Sprawdź również: Otrivin – wskazania, skutki uboczne, opinie
Postępowanie w przypadku ropnej plwociny
Odkrztuszanie plwociny ropnej wiąże się z toczącą się infekcją bakteryjną w obrębie układu oddechowego. W tym przypadku należy udać się do lekarza rodzinnego, który zaleci nam zastosowanie:
- antybiotyku przez okres 7 dni – empirycznie (bez posiewu) stosuje się aminopenicyliny (amoksycylina) lub makrolidy (np. erytromycyna, azytromycyna, klarytromycyna). Jeśli antybiotykoterapia po 3 dniach nie przyniesie poprawy, należy ponownie udać się do lekarza. W przypadku ciężkiego zapalenia płuc lub ropnia płuca antybiotykoterapia będzie dłuższa, a chory może wymagać hospitalizacji;
- leku wykrztuśnego – działającego bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe, np. syropu zawierającego sulfogwajakol – kaszel z flegmą, której odkrztuszanie sprawia trudność pacjentowi, jest wskazaniem do takiego postępowania. Leki wykrztuśne ułatwiają oczyszczenie dróg oddechowych z zalegającej wydzieliny, gdyż flegma staje się bardziej płynna, a jej lepkość zmniejsza się. Korzyści może przynieść także równoczesne oklepywanie chorego.
Ponadto zalecany jest odpoczynek, zaprzestanie palenia tytoniu oraz picie dużej ilości płynów (nawadnianie również zmniejsza lepkość flegmy zalegającej w oskrzelach). W razie wystąpienia gorączki można zastosować leki przeciwgorączkowe (np. paracetamol, ibuprofen).
To też może Cię zainteresować: Czym jest komora hiperbaryczna?
Odkrztuszanie śluzowej (gęstej, lepkiej) plwociny
Stany chorobowe ze śluzową plwociną
Śluzową plwocinę spotyka się w przebiegu przewlekłego zapalenia oskrzeli (PZO). Przewlekłe zapalenie oskrzeli rozpoznaje się, jeżeli u pacjenta obserwuje się flegmę z gardle i kaszel utrzymujący się przez 3 miesiące w ciągu dwóch kolejnych lat. U pacjentów palących papierosy zmniejszenie ilości produkowanej flegmy można uzyskać przez rezygnację z palenia tytoniu. Efekt ten staje się widoczny już w ciągu kilku miesięcy.
Śluzowa, gęsta i lepka plwocina jest odkrztuszana także przez chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). Jest to schorzenie, które obejmuje jednocześnie przewlekłe zapalenie oskrzeli (patrz wyżej) ze współistniejącą rozedmą miąższu płuca. W okresie stabilnym przewlekłej obturacyjnej choroby płuc plwocina jest zwykle przezroczysta i chorym często sprawia trudność jej odkrztuszenie.
Kolor flegmy jest niezwykle ważnym wskaźnikiem zaostrzenia procesu chorobowego – zmiana jej charakteru na ropną może świadczyć o wyprzedzającym zaostrzenie POChP zakażeniu bakteryjnym. Stąd też wygląd plwociny powinien być przez pacjentów rutynowo obserwowany. Zarówno w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc, jak i w przewlekłym zapaleniu oskrzeli odkrztuszanie plwociny śluzowej jest najbardziej nasilone w godzinach porannych.
Zobacz też: Podwyższona temperatura ciała przez dłuższy czas – przyczyny
Postępowanie w przypadku śluzowej plwociny
Kaszel w obu tych nakładających się na siebie jednostkach chorobowych jest kaszlem przewlekłym, tzn. trwa dłużej niż 8 tygodni. Jeśli zaobserwujemy u siebie kaszel trwający tak długo, powinniśmy bezwzględnie udać się do lekarza. Należy zaprzestać palenia tytoniu. Wybór postępowania terapeutycznego zależy od wyników badań dodatkowych i obrazu klinicznego – decyduje o nim lekarz. W bardzo dużym uproszczeniu, zastosowanie znajdują:
- leki rozszerzające oskrzela (cholinolityki, krótko i długo działające β-2-mimetyki wziewne),
- leki zmniejszające nasilenie stanu zapalnego w obrębie oskrzeli (glikokortykosteroidy, roflumilast).
Odkrztuszanie przezroczystej (lepkiej) plwociny
Stany chorobowe z przezroczystą plwociną
Zaostrzenie astmy zazwyczaj przebiega z nadmiernym wydzielaniem gęstego i lepkiego śluzu, który jest następnie odkrztuszany przez pacjenta. Gruczolakorak oskrzela może także wiązać się ze wzmożonym wydzielaniem przezroczystej i lepkiej plwociny. Odkrztuszanie flegmy widoczne jest zwłaszcza w początkowym etapie rozwoju, kiedy nie doszło jeszcze do destrukcji naczyń krwionośnych i nowotwór nie objawia się w postaci krwioplucia.
Postępowanie w przypadku przezroczystej plwociny
Chorzy na astmę najczęściej wiedzą, jak powinni postępować w przypadku wystąpienia zaostrzenia. Ta grupa pacjentów wymaga interwencji lekarskiej w postaci:
- powtarzanych inhalacji krótko działającego leku rozszerzającego oskrzela (β-2-mimetyku, np. salbutamolu); pacjenci cierpiący na astmę przeważnie noszą taki inhalator przy sobie,
- tlenoterapii,
- zastosowania glikokortykosteroidów ogólnoustrojowo, które mają zmniejszyć stan zapalny.
W kontekście gruczolakoraka należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu, jeżeli kaszel z odkrztuszaniem plwociny przezroczystej ma charakter przewlekły – utrzymuje się powyżej 8 tygodni. Lekarz może zlecić badania obrazowe (RTG klatki piersiowej) i skierować taką osobę do specjalisty pneumonologa.
Odkrztuszanie grudek i czopów
Stany chorobowe z plwociną z grudkami i czopami
Odkrztuszanie plwociny składającej się z grudek i czopów jest charakterystyczne dla grzybicy dróg oddechowych oraz mukowiscydozy. Mukowiscydoza (inna nazwa: zwłóknienie torbielowate) charakteryzuje się tym, że organizm w obrębie narządów posiadających gruczoły śluzowe produkuje nadmiernie lepki i gęsty śluz. Prowadzi to do powstawania czopów śluzowych w obrębie oskrzelików, które powodują odcinkową niedodmę (czyli zapadnięcie się) miąższu płuca. Obszary płuc dotknięte niedodmą łatwo ulegają zakażeniom bakteryjnym (szczególnie pałeczką ropy błękitnej oraz gronkowcem złocistym).
W przebiegu grzybic układu oddechowego (najistotniejsze znaczenie ma tzw. alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna) w odkrztuszaniu plwociny w formie grudek dąży się do wykazania obecności strzępek grzybów.
Postępowanie w przypadku plwociny z grudkami i czopami
W kontekście grzybicy dróg oddechowych osoby, u których występuje odkrztuszanie plwociny składającej się z grudek i czopów, powinny udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Ten, po wykluczeniu innych przyczyn oraz zweryfikowaniu objawów zgłaszanych przez pacjenta, prawdopodobnie skieruje pacjenta do specjalisty w dziedzinie pneumonologi. Tam zostanie wykonana diagnostyka – badanie plwociny, bronchoskopia, popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe, badania obrazowe (TK) oraz wdrożone leczenie przeciwgrzybicze.
Każdy noworodek, który rodzi się w naszym kraju, jest obowiązkowo badany w kierunku mukowiscydozy – jest to jedno z badań przesiewowych noworodków. Stąd wniosek, że praktycznie wszyscy tacy pacjenci znajdują się pod stałą kontrolą pneumonologiczną. W celu rozpuszczenia czopów i grudek zalegających w oskrzelach stosuje się u nich leki mukolityczne – enzym dornazę alfa oraz inhalacje hipertonicznego roztworu chlorku sodu.
Czytaj również: Zwłóknienie płuc – rodzaje, przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania
