Mózg człowieka, a w mianownictwie medycznym – mózgowie, to jedna z najbardziej skomplikowanych części naszego organizmu. Mózgowie oraz rdzeń kręgowy nazywamy ośrodkowym układem nerwowym. Jak zbudowany jest mózg człowieka i jakie funkcje pełnią poszczególne jego obszary? Warto dowiedzieć się więcej na ten niezwykle interesujący temat.
Mózg – budowa, funkcje, choroby
Spis treści
Mózgowie człowieka – charakterystyka ogólna i unaczynienie
Mózgowie człowieka zbudowane jest z neuronów, czyli komórek nerwowych, których – jak podaje literatura – jest w jego obrębie nawet 100 miliardów. W mózgowiu znajdują się nie tylko neurony, ale również takie komórki, jak komórki glejowe (do których należą astrocyty czy oligodendrocyty). Komórki glejowe odpowiadają za funkcje odżywcze w stosunku do neuronów oraz pełnią funkcje podporowe. Nasze mózgowie waży typowo od około 1200 do 1400 gramów, a jego objętość waha się od 1100 do 1250 centymetrów sześciennych (dane te dotyczą osoby dorosłej).
Do prawidłowego funkcjonowania mózgu niezbędne jest jego odpowiednie unaczynienie, które zapewniają tętnice kręgowe i tętnice szyjne wewnętrzne (którymi płynie krew bogata w tlen i substancje odżywcze). Naczynia tętnicze, odchodzące od tych głównych tętnic, tworzą tak zwane koło tętnicze Willisa – to właśnie z niego odchodzą gałęzie do poszczególnych obszarów mózgowia. Krew odtlenowana odprowadzana jest przez żyły do tak zwanych zatok mózgowia, a stąd do dużego naczynia żylnego, jakim jest żyła szyjna wewnętrzna.
Przeczytaj też: Jak działa ośrodkowy układ nerwowy (OUN)?
Mózgowie – podział kliniczny mózgowia
Warto na wstępie omówić, z jakich części składa się mózgowie. Pod względem klinicznym mózgowie dzielimy na:
- mózg – mózgiem nazywamy dwie półkule mózgowe, które połączone są ze sobą za pomocą ciała modzelowatego;
- pień mózgu – w jego skład wchodzi śródmózgowie, most oraz rdzeń przedłużony;
- móżdżek – kojarzony przede wszystkim z równowagą i koordynacją ruchową.
Mózgowie – podział topograficzny mózgowia
Pod względem topograficznym mózgowie dzieli się na:
- przodomózgowie – do przodomózgowia zaliczamy kresomózgowie (tutaj znajdują się półkule mózgu i kresomózgowie środkowe). Schorzeniem wrodzonym, które dotyczy przodomózgowia, jest holoprozencefalia, czyli brak podziału kresomózgowia na dwie półkule. Do przodomózgowia zaliczamy również międzymózgowie – do niego należy podwzgórze, wzgórze, zawgórze, niskowzgórze i nadwzgórze;
- śródmózgowie – w jego skład wchodzą konary mózgu (tutaj znajdują się odnogi mózgu i nakrywka) i pokrywa śródmózgowia;
- tyłomózgowie – do tej części mózgowia zaliczamy móżdżek, most i rdzeń przedłużony.
Zobacz też: Rdzeń kręgowy – budowa, funkcje, uszkodzenia, chorob
Półkule mózgu – budowa i funkcje półkul mózgowych
Półkule mózgu zbudowane są z istoty szarej oraz z istoty białej. Istota szara buduje zewnętrzną część półkul mózgu, czyli korę mózgu – to tutaj znajdują się ciała neuronów (czyli komórek nerwowych). Z kolei istota biała znajduje się wewnętrznie i tworzą ją włókna komórek nerwowych. Kora mózgu jest pofałdowana, dzięki czemu możliwe jest zwiększenie powierzchni mózgu człowieka.
Każda z półkul mózgu dzieli się na płaty, do których należy:
- płat czołowy – to tutaj znajduje się ważny ośrodek – ośrodek ruchowy mowy, nazywany także ośrodkiem Broki. Odpowiada on za prawidłową mowę – przy uszkodzeniu tego ośrodka w zaawansowanych przypadkach pacjent nie jest w stanie nic powiedzieć, a czasami wypowiada pojedyncze słowa lub niezrozumiałe dźwięki;
- płat skroniowy – w tym miejscu znajduje się ośrodek słuchu i ośrodek czuciowy mowy (inaczej ośrodek Wernickego). Osoby, u których doszło do uszkodzenia ośrodka Wernickego, nie rozumieją słów do nich kierowanych. Taki pacjent nie rozumie również wypowiadanych przez siebie zdań i słów, mimo że jest w stanie poprawnie się wypowiadać pod względem gramatycznym – artykułuje poprawnie słowa i zdania;
- płat ciemieniowy – tutaj znajdują się ośrodki czucia i ośrodki odpowiedzialne za integrację doznań pochodzących ze zmysłów (m.in. wzrok, czy słuch);
- płat potyliczny – w tym płacie znajduje się ośrodek wzroku. Uszkodzenie płata potylicznego może wiązać się z ubytkami w polu widzenia.
Czytaj również: Ciało migdałowate – co to jest? Jaką pełni funkcję?
Możdżek – budowa i funkcje móżdżku
Móżdżek zbudowany jest z dwóch półkul, połączonych specjalną strukturą – robakiem móżdżku. Robak leży pośrodkowo między półkulami. Półkule móżdżku, podobnie jak półkule mózgu opisywane już powyżej, zbudowane są z płatów. W każdej półkuli znajduje się:
- płat przedni,
- płat kłaczkowo-grudkowy – warto wspomnieć, że jest to najstarsza część móżdżku (pod względem ewolucyjnym),
- płat tylny.
Jakie funkcje pełni opisywana w tym akapicie struktura mózgowia? Móżdżek odpowiada przede wszystkim za:
- koordynację ruchową;
- utrzymanie równowagi – stabilność ruchową organizmu – uszkodzenie móżdżku może objawiać się m.in. zaburzeniami równowagi;
- prawidłowe napięcie mięśni;
- precyzję i płynność wykonywanych ruchów;
- prawidłowość i koordynację chodu – objawem uszkodzenia móżdżku jest między innymi chód na szerokiej podstawie.
Sprawdź też: Nerwowość i rozdrażnienie – jak sobie radzić z objawami?
Pień mózgu – budowa i funkcje pnia
Pień mózgu jest zbudowany z trzech ważnych części, do których należą:
- śródmózgowie – zbudowane z pokrywy śródmózgowia oraz konarów mózgu;
- most – ta część pnia mózgu znajduje się powyżej rdzenia przedłużonego, między śródmózgowiem, a rdzeniem przedłużonym;
- rdzeń przedłużony – ma kształt stożka i łączy most z rdzeniem kręgowym. Wewnątrz rdzenia przedłużonego znajduje się opisywana już w tym artykule istota szara, skóra jest w tej strukturze nierównomiernie rozmieszczona. Znajduje się tutaj ośrodek odpowiedzialny za wymiotowanie.
Pień mózgu zawiera bardzo ważne ośrodki, należy tutaj wymienić między innymi:
- ośrodek oddychania,
- ośrodek regulujący temperaturę naszego organizmu,
- ośrodek regulujący pracę serca,
- ośrodek regulujący utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego.
Co więcej, pień mózgu odpowiada za czynności o charakterze odruchów, takie jak połykanie, kichanie, kaszel czy też mruganie powiekami. Uszkodzenie pnia mózgu jest bezpośrednim zagrożeniem życia, ponieważ znajdują się tutaj kluczowe ośrodki, odpowiadające za krążenie krwi, pracę serca i oddychanie.
Czytaj również: Nerw błędny – funkcje, uszkodzenie, leczenie. Jak wzmocnić nerw błędny? Teoria poliwaginalna
Udar mózgu – z czego wynika?
Schorzeniem, o którym najwięcej się mówi w kontekście mózgu, jest zdecydowanie udar. Udarem mózgu nazywamy zaburzenia jego czynności, które trwają powyżej 24 godzin i wywołane są przyczynami naczyniowymi. Udar niedokrwienny to najczęstszy rodzaj udaru (ponad 80 procent przypadków). Jego istotą jest ograniczenie dopływu krwi do mózgu przez tętnice, co wynika z ich zamknięcia. Naczynie tętnicze może zostać zamknięte na skutek pojawienia się w nim zatoru (zator może pochodzić z serca i predysponuje do tego schorzenie, jakim jest migotanie przedsionków). Udar może być również spowodowany krwawieniem wewnątrzczaszkowym, które wynika z pęknięcia naczynia wewnątrzmózgowego.
Czytaj również: Ropień mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- A. Bochenek, M. Reicher: Anatomia człowieka. Wyd. 1(2). T. 4: Układ nerwowy ośrodkowy. Warszawa: PZWL, 2002, s. 317,
- O. Narkiewicz: Budowa wewnętrzna móżdżku, Anatomia człowieka, Układ nerwowy ośrodkowy. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004.
Opublikowano: 09.03.2022;
Oceń:
3.4
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Katarzyna Banaszczyk
Lekarz
Lekarka w trakcie specjalizacji z dermatologii i wenerologii. Absolwentka kierunku lekarskiego Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu. Jest autorką publikacji medycznych dotyczących między innymi choroby Hashimoto oraz łuszczycy i jej leczenia. Ponadto, tworzy artykuły popularnonaukowe skierowane do pacjentów.
186
Komentarze i opinie (0)