Zakażenie układu moczowego u dziecka – ostre i przewlekłe
Układ moczowy u dziecka to częsta lokalizacja zakażeń. Szacuje się, że objawy zakażenia układu moczowego (w skrócie często opisywanego jako ZUM) pojawiają się u około 8% dziewczynek i 2% chłopców do 7. roku życia.
W ciągu 3 pierwszych miesięcy życia infekcje układu moczowego częściej występują u chłopców. Za przyczynę takiego stanu rzeczy uważa się częstsze występowanie wad układu moczowego u chłopców.
Po 1. roku życia zakażenia układu moczowego przeważają u dziewczynek – ze względu na krótszą cewkę moczową. Ten ostatni czynnik w dużej mierze decyduje o tym, że dorosłe kobiety częściej zmuszone są leczyć zapalenie pęcherza moczowego.
Zobacz też: Kolor moczu a choroby
Wyróżniamy kilka postaci klinicznych zakażenia układu moczowego u dzieci:
- ostre i przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek,
- urosepsa,
- objawowe zakażenie dolnego odcinka układu moczowego (zapalenie cewki moczowej i pęcherza moczowego u dziecka),
- bezobjawowe zakażenie układu moczowego,
- bezobjawowy bakteriomocz.
Przeczytaj też: Nieprzyjemny zapach moczu – przyczyny
Jakie są przyczyny ZUM u dziecka?
Najczęstszą przyczyną zakażeń układu moczowego u dzieci są bakterie. Bakterią najczęściej powodującą zakażenia układu moczowego jest Escherichia coli . Jest ona odpowiedzialna za około 80% przypadków ZUM u dzieci.
Inne bakterie będące przyczyną infekcji dróg moczowych to m,in,: Klebsiella, Proteus, Pseudomonas aeruginosa, Enterobacter, Morganella morganii oraz Staphylococcus.
Rzadziej ZUM wywoływane jest przez bakterie bytujące wewnątrzkomórkowo: Chlamydia, Mycoplazma. Oprócz bakterii przyczyną zakażenia układu moczowego u niemowląt i dzieci mogą być również wirusy i grzyby.
To też może Cię zainteresować: Zielony mocz – przyczyny
Czynniki sprzyjające powstawaniu zakażeniu układu moczowego:
- stany sprzyjające zaleganiu moczu: kamica nerkowa, zaparcia, utrudniony przepływ moczu spowodowany wadami budowy układu moczowego, odpływ pęcherzowo-moczowodowy (refluks pęcherzowo-moczowodowy),
- krótka cewka moczowa u dziewczynek,
- cewnikowanie,
- wcześniejsze przyjmowanie antybiotyków.
Objawy zakażeń układu moczowego u dzieci
Spośród objawów ZUM u dzieci możemy wyróżnić objawy ogólne oraz objawy miejscowe. Ogólne objawy ZUM u dzieci, niespecyficzne, mało charakterystyczne to: gorączka, nudności i wymioty, ból brzucha i tkliwość brzucha, osłabienie apetytu (niechęć do jedzenia charakterystyczna zwłaszcza dla noworodków i niemowląt), biegunka.
Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów
Symptomy te występują przy wielu różnych schorzeniach wieku dziecięcego. Rozpoznanie ZUM u dzieci powinny ułatwić objawy typowe dla tej dolegliwości:
- dyzuria – bolesne oddawanie moczu,
- pieczenie, szczypanie podczas oddawania moczu (dziecko w czasie mikcji może płakać, unikać oddawania moczu, nerwowo reagować na widok nocnika, wstrzymywać oddawanie moczu),
- częste oddawanie moczu, mimowolne oddawanie moczu,
- bolesne parcie na mocz, uczucie dyskomfortu w podbrzuszu,
- tkliwość i ból okolicy lędźwiowej (chore nerki) lub podbrzusza i w okolicy pępka (chory pęcherz),
- zmiana zapachu moczu,
- zmiana koloru moczu, który może być np. mętny lub może występować ropa w moczu.
Objawy ZUM u noworodków, niemowląt i małych dzieci
Objawy ZUM u dziecka mogą różnić się w zależności od jego wieku. Zakażenia układu moczowego u noworodków przebiegają bardzo ciężko, a objawy są niecharakterystyczne. Mogą wystąpić: gorączka, częste oddawanie moczu, wymioty, niechęć do jedzenia. Może pojawić się żółtaczka.
W tej grupie wiekowej infekcja szczególnie często ulega uogólnieniu, może rozwinąć się nawet zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Ze względu na te niecharakterystyczne objawy oraz możliwe powikłania, w przypadku gorączki u niemowląt poleca się wykonać posiew moczu nawet wtedy, gdy wynik badania ogólnego moczu jest prawidłowy.
ZUM u niemowląt i małych dzieci powoduje wystąpienie takich objawów jak gorączka, wymioty, nudności, niechęć do jedzenia. Ból i pieczenie przy oddawaniu moczu, tkliwość podbrzusza czy bolesność okolicy lędźwiowej rzadko pojawiają się u niemowląt.
U dzieci starszych objawy ZUM są zdecydowanie bardziej charakterystyczne. Pojawia się ból i pieczenie przy oddawaniu moczu, częste oddawanie moczu, bolesne parcie na pęcherz, nietrzymanie moczu, bóle podbrzusza i okolicy lędźwiowej, zmiana koloru moczu, zmiana zapachu moczu.
Częstym objawem jest gorączka. Objawy te przypominają symptomy charakterystyczne dla tych, które rozwijają się u dorosłych.
Zakażenie układu moczowego może mieć także przebieg bezobjawowy. O jego wykryciu decydują wówczas wyniki badań, zwłaszcza wynik analizy moczu.
Badanie moczu na posiew i bakterie w moczu
Podstawowym badaniem w diagnostyce zakażenia układu moczowego, które pozwala je potwierdzić jest badanie bakteriologiczne moczu, czyli posiew moczu.
Mocz do badania zarówno ogólnego, jak i bakteriologicznego musi zostać prawidłowo pobrany. Powinien być pobrany po dokładnym umyciu, ze środkowego strumienia. Mocz może zostać pobrany także na drodze punkcji nadłonowej, czyli nakłucia pęcherza przez skórę w okolicy nadłonowej oraz z cewnika założonego do dróg moczowych przez cewkę moczową.
ZUM u dzieci rozpoznaje się po stwierdzeniu znamiennego bakteriomoczu, czyli z 1 ml moczu pobranego ze środkowego strumienia zostanie wyhodowane ≥ 10⁵ kolonii bakteryjnych u dziewczynek oraz 10⁴ u chłopców.
Najczęściej stwierdza się E. coli w moczu. W przypadku posiewu pobranego na drodze punkcji nadłonowej oraz z cewnikowania pęcherza moczowego kryteria znamiennego bakteriomoczu są nieco inne.
Kiedy badamy mocz pobrany z cewnikowania pęcherza i stwierdzimy >10⁵ kolonii bakteryjnych, wówczas rozpoznanie ZUM jest pewne, a gdy 10³–10⁴ kolonii, mówimy, że rozpoznanie jest prawdopodobne.
Przy badaniu bakteriologicznym moczu pobranego z nakłucia nadłonowego każda liczba bakterii Gram-ujemnych oraz powyżej 10³ bakterii Gram-dodatnich pozwala potwierdzić zakażenie.
Dodatkowymi badaniami, które mogą wesprzeć diagnostykę ZUM u dzieci są:
- wskaźniki stanu zapalnego: OB i CRP;
- morfologia krwi – widoczne podwyższenie liczby leukocytów z przewagą granulocytów w rozmazie;
- badanie ogólne moczu – może pojawić się krwinkomocz (charakterystyczny dla zakażeń wirusowych) i białkomocz;
- stężenie prokalcytoniny.
Jakie badania zrobić?
U noworodków – ze względu na częste rozprzestrzenianie się zakażenia drogą krwi – często konieczne jest wykonanie posiewu krwi.
Zakażenia układu moczowego mogą być związane z nieprawidłowościami w budowie i funkcji układu moczowego, a do ich wykluczenia przydatne są badania obrazowe:
- USG – badanie ultrasonograficzne przez swoją nieinwazyjność jest podstawowym badaniem obrazowym w diagnostyce ZUM; pozwala na ocenę budowy układu moczowego;
- RTG przeglądowe jamy brzusznej – pozwala na uwidocznienie zwapnień;
- cystouretrografia mikcyjna (CUM) – pozwala na wykrycie odpływów pęcherzowo-moczowodowych;
- renoscyntygrafia statyczna – pozwala na ocenę funkcji miąższu nerki; w czasie badania podawany jest dożylnie radioznacznik, który na chwilę gromadzi się w nerkach;
- renoscyntygrafia dynamiczna – pozwala na ocenę opróżniania dróg moczowych;
- tomografia komputerowa z dożylnym podaniem kontrastu.
Badaniem obrazowym, które powinno być wykonane jako pierwsze u każdego dziecka z ZUM jest USG. Pozostałe badania wykonywane są w przypadku nieprawidłowości w badaniu USG oraz gdy istnieją wskazania do nich. O konieczności ich wykonania zawsze powinien decydować lekarz.
Leczenie ZUM u dzieci
Podstawą w leczeniu zakażeń układu moczowego u dzieci jest stosowanie antybiotyków oraz chemioterapeutyków. Dobór leku, droga jego podania (doustna, dożylna, domięśniowa) oraz długość antybiotykoterapii zależą między innymi od wieku dziecka oraz ciężkości objawów.
Niemowlęta i małe dzieci z ciężkim przebiegiem ZUM nierzadko muszą być leczone w warunkach szpitalnych. Antybiotyk wybierany jest albo na podstawie antybiogramu, albo empirycznie, to znaczy stosuje się antybiotyk skuteczny w zakażeniu wywołanym przez Escherichia coli.
Najczęściej stosowanymi lekami są: nitrofurantoina, trimetoprim z sulfametoksazolem, amoksycylina, aksetyl cefuroksymu oraz ceftriakson.
Istotne w leczeniu ZUM u dzieci jest odpowiednie nawadnianie chorego dziecka. Ważne, by dziecko jak najwięcej piło i jak najczęściej oddawało mocz, a co za tym idzie, wypłukiwało bakterie z dróg moczowych. Polecane jest także zakwaszanie moczu poprzez przyjmowanie witaminy C.
