Wysoki poziom cholesterolu – przyczyny, skutki, leki i dieta na za wysoki cholesterol

Wysoki cholesterol LDL – hipercholesterolemia

Co to jest cholesterol? To tłuszcz spełniający w organizmie wiele funkcji, m.in.: wchodzi w skład błon komórkowych, jest prekursorem kwasów żółciowych oraz niezbędnym elementem procesu syntezy hormonów nadnerczowych.

Dostarczany w nadmiarze jest szkodliwy dla zdrowia. Możemy podzielić go na dwie frakcje:

• cholesterol LDL – lipoproteiny o niskiej gęstości, tzw. zły cholesterol, którego nadmiar odkładany zostaje w ścianach naczyń, tworząc blaszki miażdżycowe;
• cholesterol HDL – lipoproteiny o wysokiej gęstości, tzw. dobry cholesterol; nie osadza się w ścianach naczyń, a także chroni organizm przed tworzeniem złogów z cholesterolu LDL, odtransportowując jego nadmiar do wątroby.

O hipercholesterolemii, czyli wysokim cholesterolu, mówimy wtedy, gdy mamy do czynienia z podwyższonym cholesterolem LDL.

Wysoki poziom cholesterolu – jakie są przyczyny?

Ze względu na przyczynę powstawania problemów z cholesterolem hipercholesterolemia została podzielona na dwie grupy – hipercholesterolemię pierwotną i wtórną.

Hipercholesterolemia rodzinna i pierwotna

Zbyt wysoki cholesterol może być także uwarunkowana genetycznie – wówczas mówimy o tzw. hipercholesterolemii rodzinnej . Odmiana pierwotna uwarunkowana jest z kolei działaniem czynników środowiskowych. Przyczynę zaburzeń lipidowych stanowi tutaj nieprawidłowa dieta bogata w tłuszcze zwierzęce.

Zobacz też: Berimal – suplement diety na cholesterol

Hipercholesterolemia wtórna

Z kolei hipercholesterolemia wtórna jest rezultatem innych chorób, takich jak: niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga, przewlekła niewydolność nerek, choroby wątroby, anoreksja.

Zdarza się, że przyczyną zbyt wysokiego cholesterolu są leki, np. glikokortykosteroidy lub progestageny.

Zdecydowanie częściej diagnozowana jest hipercholesterolemia wtórna (uwarunkowana czynnikami środowiskowymi). Prowadzi do niej przede wszystkim nieprawidłowy styl życia, zbyt duże spożycie tłuszczów i alkoholu, stres, nieprawidłowy stosunek tłuszczów nasyconych (zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego) do nienasyconych, spożywanie tzw. tłuszczów trans, a do tego siedzący tryb życia i unikanie aktywności fizycznej – to wszystko w konsekwencji prowadzi do wysokiego poziomu cholesterolu i trójglicerydów.

Jeśli chodzi o wysoki cholesterol w ciąży, jest to zazwyczaj zjawisko fizjologiczne (wzrost stężenia to wynik działania hormonów odpowiedzialnych za właściwy rozwój płodu i łożyska). Warto jednak kontrolować jego normy i wykonywać lipidogram. Za wysoki cholesterol u ciężarnej może bowiem prowadzić do przedwczesnego porodu.

Czytaj również: Japońskie zapalenie mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, szczepionka

Za wysoki cholesterol – norma w badaniu krwi

O nieprawidłowych wynikach cholesterolu LDL mówimy, kiedy w badaniu krwi stwierdzane są następujące wartości:

• pdowyższony cholesterol: 160–189 mg/dL (4,14–4,90 mmol/L),
• wysoki poziom cholesterolu: 190 mg/dL (4,91 mmol/L) i wzwyż.

Za normę graniczną uznaje się stężenie LDL w granicach 130–159 mg/dL (3,36–4,13 mmol/L). Coraz częściej stwierdzany jest również wysoki poziom cholesterolu u dzieci. Związane jest to z siedzącym trybem życia oraz niewłaściwą dietą obfitą w tłuszcze trans (tu popularne fast foody).

Wysoki cholesterol – skutki i choroby

Wysoki cholesterol całkowity oraz zbyt duże stężenie frakcji LDL w surowicy krwi podnosi ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Nadmiar lipoprotein LDL odkłada się w ścianach naczyń, tworząc blaszki miażdżycowe. Miażdżyca może powodować chorobę niedokrwienną serca prowadzącą m.in. do zawału mięśnia sercowego, a także udaru mózgu, tętniaka aorty brzusznej, niedokrwienia kończyn dolnych i chromania przestankowego. W przypadku wysokiego cholesterolu, objawy skórne to tzw. kępki żółte ("żółtaki") na powiekach. To zmiany o żółtym kolorze, które mogą być lekko wypukłe.

Poziom cholesterolu LDL jest parametrem wykorzystywanym do oznaczania tzw. całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowego SCORE. Skala ta pozwala oszacować indywidualne ryzyko zgonu w przeciągu 10 lat, którego przyczyną są incydenty z powodu chorób układu krążenia. Pozostałymi parametrami, uwzględnianymi w systemie SCORE, są: wiek, płeć, palenie tytoniu, skurczowe ciśnienie tętnicze krwi.

Jakie leki na wysoki cholesterol są stosowane?

Wysoki cholesterol LDL lub wyższe ryzyko oszacowane na podstawie SCORE są wskazaniem do wdrożenia leczenia farmakologicznego. Zastosowanie leków nie zwalania pacjentów z konieczności zadbania o zdrowszy tryb życia.

Wysoki cholesterol – leczenie

Podstawową grupę leków stosowanych w leczeniu podwyższonego cholesterolu stanowią statyny. Leki te są z reguły dobrze tolerowane przez pacjentów. Działania niepożądane nie występują często, a większość z nich ma charakter łagodny.

W trakcie leczenia statynami na cholesterol mogą wystąpić:

• dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki, zaparcia, wzdęcia;
• bóle głowy;
• obniżenie nastroju;
• rumień na skórze;
• wzrost aktywności aminotransferaz – AspAT i AlAT;
• bolesność oraz osłabienie mięśni.

Dwóch ostatnich działań niepożądanych obawiamy się najbardziej. Wzrost aminotransferaz do wartości przekraczających trzykrotnie górną granicę normy, jak również wystąpienie miopatii ze stężeniem CK (kinazy kreatyninowej) pięciokrotnie przewyższającym górną granicę normy stanowią wskazanie do odstawienia statyn.

Co zamiast statyn na cholesterol?

Wśród innych leków stosowanych w celu obniżenia stężenia cholesterolu LDL we krwi wymienia się:

• żywice jonowymienne (w tym cholestyraminę) – wiążące kwasy żółciowe w przewodzie pokarmowym, powodując ich wydalanie wraz z kałem; z racji tego, że cholesterol jest wykorzystywany do produkcji kwasów żółciowych, przyczyniają się tym samym do obniżenia jego stężenia we krwi;
• ezetymib – lek na cholesterol hamujący jego wchłanianie z przewodu pokarmowego; charakteryzuje się stosunkowo słabą skutecznością, stąd zaleca się stosowanie go w terapii skojarzonej ze statynami.

Leki te są stosowane u pacjentów z hipercholesterolemią oraz przeciwwskazaniami do przyjmowania statyn lub w terapii skojarzonej, łącznie ze statyną.

Wysoki cholesterol – dieta – co jeść?

Metoda leczenia podwyższonego cholesterolu zależy nie tylko od stężenia cholesterolu LDL we krwi, ale także od innych czynników, przede wszystkich tych uwzględnianych w skali SCORE. U pacjentów z małym (< 1 proc.) ryzykiem zgonu z powodu incydentu sercowo-naczyniowego oraz stężeniem cholesterolu LDL < 190 mg/dl wystarczająca jest zmiana stylu życia – zadbanie o zdrową dietę i zwiększenie aktywności fizycznej.

Jak obniżyć LDL? Najważniejszym zaleceniem dietetycznym jest ograniczenie spożycia kwasów tłuszczowych nasyconych oraz izomerów trans tłuszczów nienasyconych. Tłuszcze nasycone powinny stanowić < 7 proc. wartości energetycznej diety. Kwasy tłuszczowe nasycone znajdują się przede wszystkim w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak: mięsa, wędliny, masło, ale także w tłustym mleku, śmietanie, serach, lodach. Podwyższają one stężenie cholesterolu LDL, a ponadto zwiększają agregację płytek krwi. Wszystko to prowadzi do odkładania się w naczyniach blaszek miażdżycowych.

Równie szkodliwe dla zdrowia są izomery trans kwasów tłuszczowych nienasyconych obecne m.in. w: słodyczach, twardych margarynach, tłuszczach smażonych, daniach typu fast-food, zupach i sosach instant.

Najkorzystniejsze dla zdrowia i zmniejszenia poziomu cholesterolu jest spożywanie izomerów cis tłuszczów nienasyconych. Ich źródłem są tłuszcze roślinne (oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej słonecznikowy, olej z wiesiołka, orzechy) oraz tłuste ryby morskie (np. łosoś, makrela, halibut).

Kolejnym zaleceniem w diecie na hipercholesterolemię jest zwiększenie spożycia błonnika usprawniającego metabolizm. Produktami obniżającymi cholesterol są: kasze, pieczywo razowe, otręby, warzywa i owoce.

Wysoki poziom cholesterolu – domowe sposoby

Badania kliniczne wykazały, że domowym sposobem na obniżenie poziomu złego cholesterolu i podwyższenia stężenia cholesterolu HDL jest regularna aktywność fizyczna dobrana do stanu zdrowia i możliwości pacjenta. Zaleca się wykonywanie ćwiczeń 3–4 razy w tygodniu przez około 30–45 minut. Wystarczy aktywność fizyczna o umiarkowanym nasileniu – bieganie średnim tempem, pływanie, jazda na rowerze, a nawet spacery. Najlepiej jednak podjąć skuteczne działania profilaktyczne lub zwalczać chorobę na samym początku jej rozwoju. Pacjenci ze stwierdzonym wysokim cholesterolem powinni ściśle przestrzegać zaleceń diety na obniżenie cholesterolu i wspomagać jej efekty poprzez regularną aktywność fizyczną.

Warto stosować także zioła na wysoki cholesterol, takie jak miłorząb japoński czy karczoch. Odkładaniu się blaszek miażdżycowych zapobiegnie lucerna. Wysoki poziom lipidów we krwi obniży z kolei rumianek. Nie należy rezygnować również z czosnku czy cebuli (zawierają allicynę, która obniża za duży cholesterol).

Dieta na wysoki cholesterol – video z ekspertem