Amylina – co to jest?
Amylina to odkryty latach 90. ubiegłego wieku 37-aminokwasowy peptyd – czyli krótkołańcuchowe białko. Jest ono hormonem, które wydziela się wraz z insuliną przez komórki beta trzustki (wysepki Langerhansa) w odpowiedzi na bodziec pokarmowy (wzrost stężenia glukozy we krwi). Amylina – podobnie jak insulina – ma działanie obniżające poziom glukozy.
U zdrowego człowieka stężenia insuliny i amyliny wzrastają kilkakrotnie po spożytym posiłku i biorą udział w redukowaniu hiperglikemii poposiłkowej.
Przeczytaj również:
Ozempic – zastosowanie, działanie, skutki uboczne, odchudzanie, cena
Amylina a insulina
Amylina, regulując tempo procesu przyswajania glukozy z posiłku, działa synergicznie z insuliną w redystrybucji jej z krwiobiegu do docelowych tkanek obwodowych i – w rezultacie – optymalizacji stężenia glukozy.
W okresie poposiłkowym insulina działa dwukierunkowo – zmniejsza glikemię przez nasilenie wychwytu cząsteczek glukozy z krwi do komórek mięśni szkieletowych i tkanki tłuszczowej oraz zmniejsza wytwarzanie jej w procesie glukoneogenezy i wydzielania w procesie glikogenolizy przez wątrobę.
Działanie hipoglikemizujące amyliny jest osiągane poprzez jej oddziaływanie na kilka mechanizmów, których końcowe efekty się sumują, regulując tym samym poziom glikemii.
Amylina wiąże się ze swoistymi receptorami w ośrodkowym układzie nerwowym, a dokładnie w jego części odpowiedzialnej za odczuwanie głodu i sytości. W ten sposób zmniejsza łaknienie (czyli apetyt) sumarycznie redukując ilość możliwie spożytego pokarmu.
Spowalnia ona także pasaż treści pokarmowej zalegającej w żołądku, dzięki czemu węglowodany z pożywienia wolniej przedostają się do jelita cienkiego, gdzie uległyby wchłonięciu do krwiobiegu (jej działanie wpływa więc na regulację gospodarki węglowodanowej).
Hormon ten hamuje produkcję i uwalnianie glukagonu z komórek beta wysp Langerhansa trzustki, czyli przeciwstawnego hormonu do insuliny, który wydzielony do krwi podniósłby w niej stężenie glukozy.
Przeczytaj również:
Rybelsus – jak działa, czy można stosować na odchudzanie? Cena, opinie, zamiennik
Zastosowanie amyliny – rola amyliny w cukrzycy
U osób chorujących na cukrzycę typu 1 za problem występowania wysokich stężeń glukozy we krwi, czyli hiperglikemii, odpowiedzialny jest całkowity brak własnej, endogennej insuliny. W cukrzycy typu 2 (dawniej zwanej nieinsulinozależną) jednym z czynników patogenetycznych tej choroby, oprócz postępującej insulinooporności, jest względny niedobór insuliny. Z tego powodu, że amylina jest wydzielana przez komórki beta trzustki razem z insuliną, to wtedy gdy pogorszeniu lub całkowitemu zatrzymaniu ulega czynność wewnątrzwydzielnicza tych komórek, ilość wydzielanej amyliny zaczyna być niedostateczna do utrzymywania homeostazy euglikemicznej.
W tej sytuacji ta homeostaza – czyli równowaga pomiędzy dostępnością glukozy do zużycia przez komórki i jej zużywaniem w procesach metabolicznych komórek – zostaje zaburzona, wpływając na zwiększone stężenia glikemii na czczo, a jeszcze bardziej po spożytym posiłku.
Poza istotnym brakiem tego hormonu u pacjentów z cukrzycą typu 1 oraz częściowym u chorych z cukrzycą typu 2 ma on jeszcze jeden związek z patogenezą cukrzycy. Amylina – a dokładnie jej cząsteczka pochodna, czyli amyloid odkładający komórkach trzustki – jest jedną z przyczyn niszczenia tych komórek, co przyczynia się do progresji choroby. Predyspozycja do odkładania się amyloidu w trzustce (powstają złogi amyloidu) jest zmienna osobniczo i jego ilość jest indywidualna dla każdego człowieka.
W cukrzycy typu 1 choroba daje o sobie znać wcześniej, gdyż złogi powstają już od lat młodzieńczych oraz w dużej ilości, co całkowicie upośledza wydzielanie insuliny. Z kolei u chorych na cukrzycę typu 2 złogów tych jest mniej i odkładają się znacznie wolniej, między innymi dlatego czynność wydzielnicza trzustki dla insuliny jest u nich zachowana.
Przeczytaj również:
Metformina – lek na cukrzycę i... odchudzanie? Efekty, dawkowanie, skutki uboczne
Czy syntetyczny analog amyliny powoduje utratę wagi?
Na rynku farmaceutycznym póki co istnieje tylko jeden lek będący analogiem amyliny. Ten lek to pramlintyd. Dostępny jest on pod nazwą handlową: Symlin.
Jest on zarejestrowany od 2005 roku jedynie w Stanach Zjednoczonych do podawania chorym na cukrzycę typu 1 i 2.
Aplikuje się go w postaci podskórnych iniekcji na 15 min przed posiłkiem zawierającym co najmniej 30 g węglowodanów.
Robi się to zwykle 3 razy na dobę do: śniadania, obiadu i kolacji. Pramlintyd nie ma sekwencji aminokwasowej identycznej z endogenną amyliną, ponieważ u osób z cukrzycą (czyli u osób mających predyspozycję do powstawania amyloidu w trzustce) takie leczenie mogłoby przyśpieszyć progres choroby.
Spośród 37 aminokwasów budujących łańcuch peptydowy amyliny w pramlintydzie, to 3 z nich zostały zastąpione inną cząsteczką, dzięki czemu lek ten nie ma działania „amyloidotwórczego”, za to ma takie samo działanie hipoglikemizujące jak ludzka amylina.
Stosowanie pramlintydu z insuliną doposiłkową pozwala na zredukowanie jej dawki o nawet 50%.
Niestety skuteczne wdrożenie pramlintydu wymaga uwzględnienia właściwości farmakokinetycznych insuliny stosowanej doposiłkowo, aby uniknąć powikłania w postaci epizodów hipoglikemii. Wprowadzenie pramlintydu do terapii powinno odbywać się pod nadzorem w postaci częstych pomiarów glikemii i ścisłej kontroli medycznej, co jest niezbędne do bezpiecznego dostosowania leczenia i osiągnięcia prawidłowej kontroli metabolicznej.
Symlin pozwala także delikatnie zredukować masę ciała u osób przyjmujących go regularnie przez dłuższy okres czasu.
Badania wykazały, że dzięki hamującemu wpływowi na ośrodek głodu a pobudzającemu działaniu na ośrodek sytości (po posiłku uczucie sytości utrzymuje się dłużej) oraz przez spowalnianie opróżniania żołądka u pacjentów stosujących ów lek odnotowano średni spadek masy ciała o ok. 1,5 kg w ciągu 6 miesięcy terapii.
Ponadto w kontekście kontroli leczenia cukrzycy poprawie uległ również wskaźnik hemoglobiny glikowanej (HbA1c). U chorych z cukrzycą typu 1, którzy stosują pramlintyd w połączeniu z insuliną, zaobserwowano obniżenie poziomu HbA1c o 0,67% zaledwie po 3 miesiącach tej złożonej interwencji farmakologicznej, w porównaniu z osobami przyjmującymi wyłącznie insulinę. Z kolei w przypadku cukrzycy typu 2 stosowanie pramlintydu przez rok skutkowało redukcją HbA1c o 0,62%.
Przeczytaj również:
Mounjaro – nowy lek na odchudzanie. Jak działa, dla kogo, ile kosztuje, gdzie można go kupić?
Dostępność syntetycznego analogu amyliny w Polsce
Pramlintyd – pomimo pozytywnych statystyk na papierze – nie został zarejestrowany na terenie Unii Europejskiej.
Mimo udowodnionej skuteczności w obniżaniu hemoglobiny glikowanej i delikatnej redukcji masy ciała, jego stosowanie wiąże się z uciążliwą koniecznością częstych podskórnych wstrzyknięć przed każdym większym posiłkiem, ryzykiem powtarzających się epizodów hipoglikemii oraz potrzebą intensywnego monitorowania poziomu cukru we krwi i regularnego dostosowywania dawek insuliny.
Ograniczone korzyści kliniczne w zestawieniu z wysokimi wymaganiami terapeutycznymi oraz dostępność nowoczesnych alternatyw, takich jak agoniści GLP-1, przyczyniły się do niskiego zainteresowania tym preparatem poza USA.
