Menopauza, klimakterium, przekwitanie, perimenopauza, postmenopauza – co oznaczają te definicje?
Okres menopauzy (inaczej klimakterium lub pokwitanie) dzieli się na trzy etapy:
Etap premenopauzalny (tzw. perimenopauza) to czas poprzedzający właściwą menopauzę. Towarzyszą jej nieregularne miesiączki, a same okresy mogą się wydłużać lub skracać. Zaburzenia cykli miesiączkowych mogą powodować ich nawet dwukrotne wydłużenie. W życiu kobiety niekiedy już w tej fazie mogą się pojawić pierwsze wyczuwalne objawy fizyczne lub psychiczne.
Etap okołomenopauzalny to czas ostatniej miesiączki. Po ostatnim okresie krwawienie z dróg rodnych nie powinno już występować,
Etap postmenopauzalny obejmuje czas od ostatniej miesiączki, kiedy jajniki przestają wytwarzać jajeczka. Nadal mogą występować objawy menopauzalne, ale z uwagi na brak ochronnego płaszcza hormonalnego u kobiet rośnie ryzyko zachorowania na wiele chorób, w tym choroby sercowe, cukrzycę i osteoporozę.
Dla okresu okołomenopauzalnego charakterystyczne stają się częstsze cykle bezowulacyjne oraz podwyższone stężenie gonadotropin przysadkowych w surowicy.
Przeczytaj również:
Uderzenia gorąca – przyczyny, objawy, leczenie
W jakim wieku pojawia się menopauza?
U większości kobiet menopauza występuje w okolicach 50. roku życia, choć objawy pojawiają się zwykle kilka lat wcześniej i mogą utrzymywać się nawet przez kilka lat po ustaniu miesiączkowania. Bezpośrednią przyczyną menopauzy są zmiany w profilu hormonalnym. Wygasanie pracy jajników prowadzi do obniżenia stężenia hormonów płciowych, głównie estrogenów i progesteronu. Stosunkowo rzadko występującym stanem jest zaprzestanie pracy jajników przed 40. rokiem życia. Przyczyny przedwczesnej menopauzy zwykle pozostają nierozpoznane. Do znanych przyczyn zalicza się:
uwarunkowania genetyczne,
choroby autoimmunologiczne,
czynniki środowiskowe (np.: przewlekły i silny stres, palenie tytoniu).
Menopauza przedwczesna występuje u 1% kobiet poniżej 40. roku życia i u 0,1% kobiet poniżej 30. roku życia. Objawy menopauzy przedwczesnej są analogiczne jak w okresie perimenopauzy. Często bywają przeoczone lub przypisane chorobie albo przemęczeniu.
Przeczytaj również:
Suchość pochwy – leczenie – jakie są skuteczne metody leczenia?
Jak rozpoznać objawy menopauzy?
Nie wszystkie kobiety odczuwają menopauzę w taki sam sposób. Statystycznie objawy występują u ok. 80% pacjentek, z czego w 30% przypadków nasilenie symptomów jest na tyle duże, że może utrudniać codzienne funkcjonowanie. W okresie menopauzy w organizmie kobiety dochodzi do wielu zmian, które mogą być odczuwalne zarówno na płaszczyźnie fizycznej, jak i psychicznej. Do pierwszej grupy symptomów zalicza się m.in.:
uderzenia gorąca,
zaburzenia rytmu serca,
wypadanie włosów,
bóle głowy i bóle stawów,
zawroty głowy,
nocne poty,
uczucie zmęczenia,
zaburzenia snu,
suchość pochwy,
kołatanie serca,
wzrost masy ciała,
nawracające stany zapalne dróg moczowych,
nietrzymanie moczu,
utratę masy kostnej,
zmniejszenie grubości skóry i spadek jej elastyczności.
Wiele kobiet obserwuje u siebie przyspieszone starzenie się skóry. Jest ono wynikiem zaburzeń funkcjonowania bariery hydrolipidowej i spowolnienia odnowy keratynocytów. Objawy przesuszenia skóry można łagodzić, stosując odpowiednie kosmetyki o charakterze nawilżającym. Problemy ze skórą są związane także ze stopniowym ograniczaniem endogennej produkcji kolagenu – głównego białka budulcowego tkanek łącznych. Jego poziom zaczyna maleć już po 26. roku życia, a synteza ustaje całkowicie po 6. dekadzie życia.
Menopauzie towarzyszy także obkurczanie macicy. Jej ściany stają się cieńsze i mniej elastyczne, co jest związane ze spadkiem stężenia estrogenów. Niekiedy zmianom hormonalnym towarzyszą dolegliwości bólowe w obrębie podbrzusza.
Uczucie dyskomfortu pojawia się w rejonie jajników i przyjmuje postać promieniującego lub kłującego bólu. Jednocześnie pomimo bólu nie pojawia się krwawienie miesięczne, co może stwarzać mylne wrażenie o chorobie układu rozrodczego. Taki stan jest jednak całkowicie naturalny. Jeśli po upływie roku od menopauzy właściwej pojawi się krwista wydzielina z dróg rodnych, należy skontaktować się z lekarzem.
Z kolei psychiczne objawy klimakterium obejmują:
wahania nastroju,
drażliwość i zaburzenia koncentracji,
spadek libido,
osłabienie pamięci,
zaburzenia depresyjne.
Nie wszystkie dokuczliwe objawy menopauzy muszą pojawić się w każdym przypadku. Odwołując się do danych z literatury można stwierdzić, że najczęściej występowały: przewlekłe zmęczenie fizyczne i umysłowe (75% kobiet), drażliwość (70%) oraz bóle stawów i mięśni (69%). Większość objawów menopauzy ustaje z biegiem czasu samoczynnie.
Przeczytaj również:
Spadek libido i mniejsza ochota na seks w okresie menopauzy
Czy kobieta po menopauzie może zajść w ciążę?
Ustanie miesiączkowania wiąże się z zaprzestaniem produkcji komórek jajowych, co uniemożliwia zajście w ciążę w sposób naturalny. Nadal jednak możliwe jest przeprowadzenie z sukcesem zabiegu in vitro. Materiał genetyczny musi jednak pochodzić od zewnętrznej dawczyni. Komórka jajowa jest zapładniana, a następnie przenoszona do macicy, gdzie zarodek może dojrzewać.
Przeczytaj również:
Antykoncepcja awaryjna. Czy „tabletka po” jest bezpieczna?
Kiedy są dni płodne w okresie menopauzy?
W okresie premenopauzalnym występują zaburzenia miesiączkowania, co powoduje, że kalkulacja dni płodnych i niepłodnych staje się utrudniona. Całkowity zanik dni płodnych zachodzi dopiero wraz z trwałym ustaniem cykl miesiączkowych.
Ile kobiet zachodzi w ciążę po 50. roku życia?
Okres menopauzy zmienia gospodarkę hormonalną kobiety. Dlatego szanse na zajście w ciążę po 50. roku życia są niewielkie. Szacuje się, że wynoszą zaledwie od 1 do 3%. Całkowite zatrzymanie miesiączki powoduje, że fizjologiczne zajście w ciążę jest niemożliwe, konieczne jest zastosowanie zabiegu in vitro.
Czy kobieta po menopauzie musi się zabezpieczać?
W czasie menopauzy kobieta powinna się zabezpieczać, jeśli nie jest pewna, że cykle menstruacyjne ustały całkowicie. W okresie poprzedzającym właściwą menopauzę nadal możliwe jest zajście w ciążę, choć jest to mniej prawdopodobne. Dodatkowo należy pamiętać o antykoncepcji barierowej (np. prezerwatywach), która chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Przeczytaj również:
Menopauza – czy dieta ma wpływ na łagodzenie jej objawów?
Czy można złagodzić objawy menopauzy? Jak przebiega HTZ?
Jednym ze sposobów łagodzenia objawów menopauzy jest hormonalna terapia zastępcza (HTZ). Polega ona na podawaniu hormonów, które naturalnie zanikają w okresie okołomenopauzalnym. Najczęściej stosuje się estrogeny naturalne, które z reguły są dobrze tolerowane. HTZ zawsze dobierana jest indywidualnie. Powinna być stosowana wyłącznie pod nadzorem lekarza ginekologa i przy regularnym poddawaniu się mammografii i nie dłużej, niż przez 5 lat pod warunkiem, że u danej kobiety istnieją wskazania przy jednoczesnym braku przeciwwskazań. Obecnie hormonalną terapię zastępczą stosuje się w wygodnej formie tabletek, plastrów lub żeli.
Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do HTZ są, m.in.: nowotwory hormonozależne, choroby zakrzepowo-zatorowe, ciężka niewydolność wątroby i krwawienia z dróg rodnych o nieustalonej etiologii.
W sieci można znaleźć wiele informacji o tym, że hormonalna terapia zastępcza jest niebezpieczna dla zdrowia. Nie musi tak być, jeśli zostanie ona dobrana indywidualnie do potrzeb pacjentki.
Jak wspierać organizm w okresie menopauzy?
Kobiety, które nie chcą (lub nie mogą) decydować się na hormonalną terapię zastępczą, mogą łagodzić uciążliwe objawy menopauzy na wiele innych sposobów.
Przede wszystkim warto przyjrzeć się swojej diecie. Spożywanie produktów bogatych w soję i jej przetworów powoduje, że organizm otrzymuje izoflawony (m.in. genisteinę i daidzeinę), które imitują naturalne estrogeny.
Pomagają one regulować gospodarkę hormonalną i zapobiegać gwałtownym wahaniom w tym zakresie. Dodatkowo izoflawony wykazują działanie: antyoksydacyjne, antyagregacyjne i przeciwnowotworowe. Dieta w okresie okołomenopauzalnym powinna się składać z dobrze przyswajalnych i pełnowartościowych produktów, które dostarczą organizmowi niezbędnych składników odżywczych, ale nie spowodują niekontrolowanego wzrostu masy ciała.
Przede wszystkim warto przyjrzeć się swojej diecie. Spożywanie produktów bogatych w soję i jej przetworów powoduje, że organizm otrzymuje izoflawony (m.in. genisteinę i daidzeinę), które imitują naturalne estrogeny.
Przydatne mogą być też różnego rodzaju napary ziołowe i suplementy diety zawierające składniki o działaniu wyciszającym i uspokajającym, jak: ekstrakty z melisy, chmielu i lawendy.
Ostateczne ustanie miesiączkowania u niektórych kobiet powoduje spadek energii i motywacji do działania. Można z tym walczyć, podejmując regularną aktywność fizyczną. Ruch pomaga: utrzymać masę kostną i prawidłową masę ciała, wzmocnić mięśnie i układ krążenia. Wysiłek fizyczny dodatkowo przyczynia się do poprawy nastroju. Zaleca się jednak, aby ćwiczenia były dopasowane do indywidualnych możliwości danej kobiety. Eksperci zwracają uwagę, że powszechnie dostępną formą ruchu jest marsz z kijkami (nordic walking). Dobrze sprawdza się pływanie, które odciąża kręgosłup oraz kończyny dolne oraz ćwiczenia z hantlami i joga.
U kobiet w okresie menopauzy istotną rolę odkrywa sen. Przyjmuje się, że jego minimalna liczba to 7–8 godzin pełnowartościowego, niezakłóconego odpoczynku.
W ten sposób organizm może się efektywnie regenerować. Mając na względzie częste problemy ze snem, należy w szczególności zadbać o wyciszenie przed pójściem do łóżka. Dobrym pomysłem będzie ograniczenie spożycia kofeiny w godzinach wieczornych oraz unikanie niebieskiego światła ekranów.
Menopauza to czas, który często jest kojarzony z wieloma problemami zdrowotnymi i uciążliwymi dolegliwościami utrudniającymi funkcjonowanie na co dzień. Nie musi tak być, jeżeli kobieta zadba o swoje zdrowie i samopoczucie. Warto w tym szczególnym okresie poszukać wsparcia rodziny i przyjaciół oraz odświeżyć dawne pasje.
