Czym są androgeny?
Zanim przejdziemy do omawiania działania i zastosowania leków antyandrogenowych, warto wyjaśnić czym właściwie są androgeny. To grupa hormonów steroidowych, do których należą:
dihydrotestosteron (DHT),
dehydroepianrdostendion (DHEA),
androstendion.
Choć są one potocznie określane jako „męskie hormony płciowe” syntetyzowane są w organizmach zarówno mężczyzn, jak i kobiet. U mężczyzn ich wydzielanie ma miejsce przede wszystkim w jądrach, u kobiet z kolei w nadnerczach i jajnikach.
Jaka jest rola androgenów w naszym organizmie? To między innymi:
pobudzanie syntezy kwasów nukleinowych i białek;
pobudzanie erytropoezy;
stymulowanie do pracy gruczołów łojowych, poprzez to pośrednio wpływają na wygląd skóry;
u kobiet są one prekursorami estrogenów (żeńskich hormonów płciowych);
wpływanie na libido i płodność u kobiet;
udział w regulowaniu gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu, nasilanie procesów przebudowy kości;
u mężczyzn pobudzają rozwój męskich organów płciowych w okresie płodowym oraz rozwój drugorzędnych cech płciowych w okresie dojrzewania;
wpływ na zachowanie psychiczne mężczyzn.
Nadmiar androgenów, zarówno w organizmie kobiet jak i mężczyzn, może mieć negatywny wpływ i prowadzić do rozwoju różnego rodzaju schorzeń. Jest to jeden z powodów, dla którego opracowano leki hamujące działanie androgenów.
Przeczytaj również:
Łysienie androgenowe u kobiet – przyczyny i leczenie łysienia androgenowego typu żeńskiego
Czym są i jak działają antyandrogeny?
Antyandrogeny to bardzo zróżnicowana grupa leków, której mechanizm działania opiera się na hamowaniu aktywności androgenów – w tym zwłaszcza dihydrotestosteronu i testosteronu.
W zależności od preparatu, mogą one działać hamująco na syntezę androgenów w naszym organizmie lub blokować ich działanie na organizm, łącząc się z receptorem androgenowym.
Z tego względu wyróżnia się dwa typy antyandrogenów:
Czyste antyandrogeny o budowie niesterydowej, wiążące się z receptorem androgenowym, np. flutamide czy nitulamide.
Antyandrogeny sterydowe, które nie tylko blokują receptory antyandrogenowe, ale również zmniejszają produkcję testosteronu (głównie przez działanie antygonadotropowe). Zwykle stosuje się je w skojarzeniu z estrogenami. Zalicza się do nich między innymi cyproteron i octan megastrolu. Powodują więcej skutków ubocznych.
Przeczytaj również:
Oznaki dojrzewania płciowego u dzieci
Leki antyandrogenowe – zastosowanie
Leczenie hormonalne z zastosowaniem leków o działaniu antyandrogennym jest wykorzystywane w przypadku takich schorzeń jak:
rak prostaty o charakterze nieoperacyjnym,
łysienie androgenowe (typu męskiego),
łagodny przerost prostaty,
przedwczesne dojrzewanie u młodych mężczyzn,
nadmierny popęd płciowy u mężczyzn prowadzący do dewiacji seksualnych,
zespół policystycznych jajników (polycystic ovary syndrome),
ciężki trądzik pospolity związany z nadmiernym łojotokiem,
hirsutyzm (nadmierne owłosienie twarzy i ciała),
zanik miesiączki.
Przeczytaj również:
Trądzik – czym jest, jak wygląda, rodzaje, u kogo występuje, jak go wyleczyć
Antyandrogeny jako składnik doustnych środków antykoncepcyjnych i hormonalnej terapii zastępczej
Antyandrogeny – w tym przede wszystkim octan cyproteronu – wchodzą również w skład doustnych środków antykoncepcyjnych. Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne to wysoce skuteczne preparaty antykoncepcyjne, zapobiegające zajściu w ciążę, które dodatkowo mogą wpływać korzystnie na inne układy w naszym organizmie.
Z tego względu stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych zawierających antyandrogeny polecane jest między innymi kobietom z objawami hiperandrogenizmu.
Jak działają dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne? Składowa estrogenowa zmniejsza syntezę hormonów płciowych odpowiedzialnych za owulację, tzn. hormonu luteinizującego (LH) i hormonu folikulotropowego (FSH) produkowanych przez przysadkę mózgową.
Z kolei składowa progestagenna o działaniu antyandrogenowym nie tylko hamuje owulację (przez zmniejszanie syntezy LH), ale również osłabia perystaltykę jajowodów i zmniejsza przepuszczalność śluzu szyjkowego oraz grubość błony śluzowej macicy.
Do progestagenów o działaniu antyandrogennym zalicza się:
octan cyproteronu,
drospirenon,
chlormadynon,
dienogest.
Co ciekawe, octan cyproteronu ze względu na swoje działanie gestagenne, jest wykorzystywany również w hormonalnej terapii zastępczej u kobiet w okresie menopauzy.
Przeczytaj również:
Wtórny brak miesiączki (zanik miesiączki)
Antyandrogeny w leczeniu łysienia androgenowego
Antyandrogeny, takie jak octan cyproteronu czy spironolakton, mogą być stosowane w leczeniu łysienia androgenowego – zwłaszcza w przypadku jego zdiagnozowania u kobiet, co często ma miejsce u pacjentek z zespołem policystycznych jajników (PCOS).
Łysienie androgenowe to utrata włosów wynikająca z nadwrażliwości mieszków włosowych na dihydrotestosteron (DHT). Wbrew pozorom łysienie tego typu nie zależy wyłącznie od wysokiego poziomu testosteronu, ale w dużej mierze wynika ze skłonności genetycznych.
Nadwrażliwość mieszków włosowych na DHT prowadzi do ich stopniowej miniaturyzacji, a w efekcie – do utraty włosów. Zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn, łysienie androgenowe daje odmienny (ale bardzo charakterystyczny) obraz wypadania włosów.
Inną substancją o działaniu antyandrogenowym, wykorzystywaną w walce z łysieniem androgenowym, zwłaszcza u mężczyzn (nie wpływa na stężenie testosteronu), jest finasteryd. Hamuje on aktywność 5-alfa-reduktazy, zapobiegając przekształcaniu się testosteronu do jego aktywnej formy czyli dihydrotestosteronu.
Przeczytaj również:
Niskie libido u mężczyzn – jakie są przyczyny niskiego libido u mężczyzn?
Naturalne antyandrogeny
W celu łagodzenia objawów związanych z hiperandrogenizmem można wykorzystać również substancje pochodzenia naturalnego, które wykazują działanie antyandrogenowe. Znajdują one zastosowanie zwłaszcza w przypadku trądziku i hirsutyzmu (w określonych przypadkach również w łysieniu androgenowym), korzystnie wpływając na kondycję mieszków włosowych.
Do naturalnych antyandrogenów zaliczyć możemy:
palmę sabałową – działa jak inhibitor 5-alfa-reduktazy;
kozieradkę – obniża poziom androgenów;
zieloną herbatę;
lukrecję gładką – znajduje zastosowanie zwłaszcza w łagodzeniu hirsutyzmu;
miętę pieprzową;
olej lniany – uznawany jest za antagonistę DHT;
kwas azelainowy – obniża aktywność dihydrotestosteronu;
kwasy omega-3 – wydłużają czas potrzebny na przekształcenie testosteronu do DHT, a dodatkowo działają przeciwzapalnie.
Przed zastosowaniem naturalnych antyandrogenów w dużych dawkach warto zachować środki ostrożności i skonsultować się z lekarzem. Jak w przypadku każdego leku i suplementu diety, one również mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami lub nasilać objawy schorzeń współistniejących.
