Rak prostaty – leczenie hormonalne – skutki uboczne

Rak prostaty – leczenie hormonami

Leczenie hormonalne raka prostaty to jedna z metod leczenia nowotworów gruczołu krokowego. To nowoczesna metoda, która polega na zmniejszeniu wydzielania androgenów przez jądra (testosteronu) lub ograniczenia wpływu męskich hormonów na komórki stercza.

Dlaczego takie leczenie jest skuteczne? Rak stercza jest nowotworem hormonozależnym, co oznacza, że na rozwój komórek rakowych mają wpływ męskie hormony głównie testosteron). Jego wyeliminowanie prowadzi do zmniejszenia masy guza.

Hormonoterapia w raku prostaty polega na stosowaniu hormonów, które ograniczają czynność przysadki mózgowej w taki sposób, że jądra produkują mniejsze ilości androgenów. Stąd też używane są inne nazwy na określenie tej metody leczenia – supresja androgenowa, supresja hormonalna lub metoda ADT (ang. Androgen Deprivation Therapy).

W leczeniu wykorzystuje się najczęściej leki z grupy określanej jako agoniści hormonu uwalniającego gonatropinę (GnRH). Dostępne są w postaci zastrzyków lub podskórnych implantów. Stosuje się także tak zwane leki antyandrogenowe.

Jakie są skutki uboczne leczenia raka prostaty przy pomocy hormonów?

U większości mężczyzn poddanych supresji androgenowej spada libido (popęd płciowy) i występują problemy z osiągnięciem lub utrzymaniem erekcji.

Inne częste skutki uboczne to:

• uderzenia gorąca,
• przemęczenie,
• nadpotliwość,
• zmiany nastroju i zmniejszona motywacja,
• problemy z pamięcią lub trudność w wykonywaniu kilku czynności naraz,
• postępujący zanik kości i siły mięśni,
• przyrost wagi,
• rozrost gruczołów piersiowych (ginekomastia) i/lub bolesność sutków,
• stopniowa utrata owłosienia.

Hormonoterapia raka stercza może mieć wpływ na rozwój cukrzycy i niewydolność sercowo-naczyniową (ryzyko zawału, udaru).

Jak radzić sobie z ubocznymi skutkami terapii?

Z racji dużej ilości możliwych efektów ubocznych w tej metodzie leczenia raka stercza, każdy pacjent powinien omówić z lekarzem ryzyko ich wystąpienia u siebie. Konieczne jest także określenie działań, które pozwolą złagodzić efekty terapii hormonalnej.

Jednym z najczęstszych efektów ubocznych jest ryzyko rozwoju osteoporozy. Mężczyźni stosujący supresję androgenową są narażeni na ryzyko obniżenia gęstości kości (ubytku masy kostnej) i rozwój osteoporozy. To oznacza podwyższone ryzyko złamań, zwłaszcza szyjki kości udowej i kręgosłupa.

Skutki uboczne w postaci słabszej kondycji kości mogą objawiać się nawet po kilku miesiącach od rozpoczęcia terapii i zwykle są bardziej dotkliwe w przypadku długookresowego stosowania supresji androgenowej na przestrzeni kilku lat.

Przed rozpoczęciem hormonoterapii raka gruczołu krokowego, pacjenci powinni zbadać kondycję kości, aby stwierdzić czy istnieje zwiększone ryzyko rozwoju osteoporozy. Należy wykonać badanie densytometryczne (zbadać gęstość kości) w momencie rozpoczynania terapii, i badać ją regularnie (raz do roku u osób z grupy wysokiego ryzyka).

Istnieją sposoby na zmniejszenie ryzyka wystąpienia osteoporozy i złamań:

• zmiana stylu życia obejmująca zwiększenie aktywności fizycznej, co pozwala zapobiegać nadwadze;
• rzucenie palenia i ograniczenie spożycia alkoholu;
• zwiększenie przyjmowania wapnia w diecie i suplementach (doustnie lub w zastrzykach);
• potrzeby przyjmowanie suplementów witaminy D w celu utrzymania jej prawidłowego stężenia w organizmie;
• farmakoterapia w przypadku mężczyzn z obniżoną gęstością kości, historią złamań lub narażonych na ryzyko złamań w przyszłości.

Pacjenci w trakcie terapii hormonalnej powinni regularnie konsultować się z lekarzem.

Masa ciała, cukrzyca i choroby serca po leczeniu hormonami raka prostaty

Mężczyźni leczeni metodą supresji androgenowej mogą odczuwać spadek masy mięśniowej i przyrost tkanki tuszowej, zwłaszcza w okolicach brzucha. Zwiększa to ryzyko rozwoju cukrzycy i chorób serca.

Podwyższone ryzyko rozwoju cukrzycy u mężczyzn leczonych przy pomocy hormonoterapii wzrasta po około roku terapii. Wraz z wiekiem zwiększa się u mężczyzn ryzyko rozwoju chorób serca i udaru (niewydolności sercowo-naczyniowej). Dlatego panowie rozpoczynający terapię metodą ADT mogą od samego początku być narażeni na wyższe ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych z powodu swojego wieku.

Istnieją sposoby na zmniejszenie ryzyka pojawienia się nadwagi oraz rozwoju cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych, należą do nich:

• regularna aktywność fizyczna i zdrowa dieta zapobiegająca przyrostowi wagi;
• niepalenie papierosów;
• leczenie nadciśnienia tętniczego;
• przyjmowanie leków obniżających poziom złego cholesterolu;
• przyjmowanie leków przeciwcukrzycowych kontrolujących poziom glukozy we krwi (tylko w ramach zaleceń lekarza);
• regularne przyjmowanie małych dawek kwasu acetylosalicylowego (popularnej Aspiryny) u pacjentów z podwyższonym ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych;