Przerost gruczołu sutkowego u mężczyzn (ginekomastia) – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny przerostu gruczołów sutkowych

Ginekomastia jest dość częstym problemem i dotyczy zarówno małych chłopców, jak i dorosłych mężczyzn. Często jako reakcję na estrogeny matki obserwuje się fizjologiczny przerost gruczołów u noworodków płci męskiej. Od 60% do 90% noworodków płci męskiej ma powiększone gruczoły sutkowe, co mija samoistnie.

U chłopców w okresie dojrzewania stosunkowo często zdarza się bezobjawowe powiększenie jednego sutka, które zwykle nie wymaga leczenia. Ginekomastia dotyczy około 50% chłopców w wieku pokwitania. U dorosłych mężczyzn dochodzi z reguły do obustronnego przerostu sutka. Szacuje się, że ogólnie idiopatyczna ginekomastia (bez uchwytnej przyczyny) dotyczy powyżej 30% zdrowych mężczyzn.

Przyczyny przerostu sutka u mężczyzn są hormonalne i polegają albo na względnej zbyt dużej ilości estrogenów, albo na zmniejszonym stężeniu lub osłabionym działaniu androgenów.

Przyczyny zwiększenia efektu działania estrogenów mogą być spowodowane różnymi czynnikami. Należą do nich:

• zwiększone wydzielanie estrogenów (na przykład przez jądra),
• zwiększoną dostępnością substancji, które są przez organizm przekształcane w estrogeny,
• zwiększoną aktywność enzymów syntetyzujących estrogeny w tkankach obwodowych.

Ginekomastia jako objaw choroby

Czynnikami chorobotwórczymi wywołującymi ginekomastię są między innymi: hiperestrogenizm, hipoandrogenizm, zaburzenia po podaniu wybranych leków.

• Hiperestrogenizm , czyli stan, w którym jest w organizmie względnie zbyt dużo estrogenu. Może występować w przypadku hermafrodytyzmu, nowotworów jąder, nowotworów nadnerczy, raka płuca, raka wątrobowokomórkowego, marskości wątroby (w chorobach wątroby zwolniony jest metabolizm hormonów) czy różnych chorób endokrynologicznych, np. nadczynności tarczycy. Również otyłość może prowadzić do zwiększonego stężenia estrogenu we krwi, ponieważ adipocyty (komórki tkanki tłuszczowej) wytwarzają estrogen;
• Hipoandrogenizm, gdy jest względnie zbyt mało androgenów. Występuje w hipogonadyzmie pierwotnym (zespoły wrodzone) oraz wtórnym (urazy oraz choroby niszczące jądra);
• Zaburzenia polekowe – lekami powodującymi ginekomastię są między innymi leki stosowane w leczeniu raka prostaty, a działające odwrotnie do testosteronu czy leki dość często stosowane w chorobach układu krążenia: glikozydy naparstnicy, enalapril, werapamil oraz niektóre z leków moczopędnych – przede wszystkim spironolakton. Do innych często stosowanych leków mogących powodować ginekomastię jako skutek uboczny należą: inhibitory pompy protonowej, takie jak omeprazol, również stosowana w chorobie wrzodowej ranitydyna, buspiron czy działający przeciwgrzybiczno ketokonazol. Istnieją badania sugerujące, że na występowanie ginekomastii może mieć wpływ również palenie marihuany;
• Przyczyny idiopatyczne (samoistne, mające niejasne podłoże). Do przyczyn takich należą między innymi niewydolność nerek, choroby płuc (nienowotworowe) czy AIDS.

Ginekomastię należy odróżnić od ginekomastii rzekomej, czyli przerostu tkanki tłuszczowej w tej okolicy, występującej zazwyczaj u mężczyzn otyłych.

Czytaj również: Dlaczego mężczyźni łysieją? Jakie są przyczyny łysienia u mężczyzn?

Objawy i diagnostyka ginekomastii

Chorzy, zgłaszając się do lekarza, są zwykle zaniepokojeni powiększaniem się gruczołu sutkowego. Zazwyczaj sutek jest niebolesny, choć może zdarzać się bolesność, zwłaszcza palpacyjna. W jego obrębie chorzy często wyczuwają stwardnienia lub guzki, które mogą być tkliwe przy palpacji.

Gruczoł sutkowy fizjologicznie jest u mężczyzn niewyczuwalny. Podstawowym badaniem jest badanie palpacyjne. Jeśli wyczuwa się przy palpacji gruczoł większy niż 2 cm, można rozpoznać ginekomastię.

Badanie kliniczne zawsze powinno również obejmować ocenę jąder. By ustalić przyczynę ginekomastii, robi się również badania obrazowe (USG jamy brzusznej) i badania biochemiczne krwi w kierunku chorób wątroby oraz badania w kierunku chorób gruczołu krokowego. Należy zwrócić także uwagę na przyjmowane leki.

Jeżeli sutek jest bolesny lub wyczuwa się guzki i stwardnienia, w ramach diagnostyki można wykonać jego USG. Należy pamiętać, że u mężczyzn także może wystąpić rak sutka. W przypadku wątpliwych guzków wykonuje się ich biopsję.

Ginekomastia – leczenie

W większości przypadków młodzieńczej ginekomastii samoistnej niepotrzebne jest żadne leczenie. Ginekomastia mija zazwyczaj w przeciągu kilku miesięcy samoistnie. Czasami zdarza się jednak, że tak się nie dzieje. Może to stanowić poważny problem kosmetyczny i psychologiczny. Wówczas zaleca się leczenie operacyjne.

Leczenie przyczyn ginekomastii powoduje cofanie się zmian i zmniejszanie się gruczołu. W przypadku znacznego przerostu gruczołu dobre efekty może dawać przyjmowanie leków antyestrogenowych (danazolu czy tamoksifenu) lub testosteronu. W przypadku ginekomastii wywołanej przez leki cofa się ona po odstawieniu leku.

Gdy jednak mamy do czynienia z bardzo dużym przerostem, nie ustępującym po farmakoterapii oraz z występowaniem guzków, sutek można usunąć. Operację wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Z cięcia wokół otoczki, które daje dobry efekt kosmetyczny, usuwa się gruczoł sutkowy, a tkanki poddaje badaniu histopatologicznemu , by wykluczyć nowotwór złośliwy. Powikłania operacji występują bardzo rzadko. Mogą wystąpić krwiak, gromadzenie się płynu surowiczego, infekcja, asymetria gruczołów. Po operacji zaleca się unikanie wysiłku fizycznego i zakłada się opatrunek uciskowy. Okres rekonwalescencji po zabiegu nie jest długi. Przez kilka dni można odczuwać uczucie dyskomfortu, które może być zmniejszone przyjmowaniem dostępnych bez recepty leków przeciwbólowych. Może wystąpić również opuchlizna miejsca operowanego, która ustępuje samoistnie. Szwy skórne zdejmuje się zazwyczaj po około tygodniu.

W przypadku ginekomastii rzekomej postępowaniem powinna być odpowiednia dieta oraz aktywność fizyczna w celu redukcji masy ciała. Jeśli przerost tkanki tłuszczowej się utrzymuje, można spróbować odsysania tłuszczu.

Należy pamiętać, że w każdym przypadku ginekomastii niezbędne jest wyjaśnienie jej przyczyny, wykluczenie raka sutka oraz obserwacja.

Czytaj również: Co oznacza guzek na jądrze, zgrubienie na jądrze i twarde jądro?

Ginekomastia – wypowiedź endokrynologa