Lucerna siewna – właściwości, działanie i przeciwwskazania

Co to jest lucerna?

Lucerna, roślina z rodziny bobowatych, znana jest człowiekowi od tysięcy lat. Pochodzi z terenów Afryki Północnej, Azji oraz prawie całej Europy. W Polsce spotykana jest jako roślina uprawna oraz w postaci dziczejącej. Występuje głównie jako lucerna siewna lub jej podgatunek – lucerna sierpowata (mieszańcowa). W środowisku naturalnym spotyka się również jej podgatunki, takie jak lucerna nerkowata i lucerna kolczastostrąkowa.

Swoim wyglądem roślina ta przypomina koniczynę. Jej łodyga dorasta do wysokości około 90 cm. Jest wzniesiona, prosta i silnie rozgałęziona. Porastają ją złożone, owalne, lekko podłużne, na szczycie ząbkowane i zaostrzone liście. Kwitnie w okresie od maja do września. Jej kwiaty zebrane w główkowaty, groniasty kwiatostan mają barwę fioletową o różnych odcieniach.

Lucerna korzeń posiada zdrewniały, palowy, może on sięgać w ziemię na głębokość nawet kilku metrów. Jej owocem są owalne nasiona ukryte w brunatnych strąkach. Lucerna preferuje gleby żyzne i o średniej żyzności, o odczynie w okolicach obojętnego. Nie powinno się jej sadzić na terenach zalewowych oraz o wysokich poziomach wód gruntowych. Jest rośliną światłolubną i ciepłolubną.

Jako roślina jadalna i lecznicza znana jest człowiekowi od tysięcy lat. Do Europy miał ją przywieźć Aleksander Wielki, który uznał lucernę za doskonałą paszę dla koni. Kiedyś występująca tylko jako roślina uprawna, zdziczała i można spotkać ją porastającą łąki, przydroża, ugory i nieużytki. Lucerna właściwości lecznicze, które wykorzystywała powszechnie medycyna ludowa, zawdzięcza licznym związkom bioaktywnym występującym we wszystkich częściach tej rośliny.

Czy bluszcz jest szkodliwy dla zdrowia?

Lucerna – witaminy i właściwości odżywcze

Skład chemiczny i wartości odżywcze lucerny siewnej zależą od wielu czynników, takich jak np. termin zbioru, rodzaj gleby, wielkość opadów. Roślina ta jest jednak źródłem dobrej jakości białka, którego zawiera 17–22 proc. w suchej masie. Obecne są w niej także aminokwasy egzogenne, czyli takie, których organizm ludzki nie jest w stanie wytwarzać i należy dostarczać je z pożywieniem, co świadczy o wysokiej wartości tych protein. Czynnik ten m.in. decyduje o dużej użyteczności lucerny jako pokarmu dla zwierząt. Kolejnym ważnym składnikiem tej rośliny są tłuszcze. Można w niej wyróżnić zarówno nasycone, jak i wielo- i jednonienasycone kwasy tłuszczowe. Jest ona również zasobna w pierwiastki takie jak: wapń, żelazo, miedź, magnez, fosfor, potas, krzem, cynk – stanowią one nawet do 14 proc. suchej masy rośliny. W lucernie znajdziemy również:

• witaminy A, z grupy B (za wyjątkiem B₁₂), D, K, E,
• kwasy organiczne, np. fumarowy, jabłkowy, cytrynowy,
• chlorofil,
• karoteny,
• olejek eteryczny,
• kumaryny,
• izoflawony,
• naftochinon,
• saponiny,
• alkaloidy.

Jak każda roślina, lucerna jest także źródłem związków o charakterze antyodżywczym. Posiada w swym składzie np. fityniany utrudniające wchłanianie części pierwiastków. Warto jednak zaznaczyć, że ich poziom jest stosunkowo niski, porównując do innych roślin, nie należy więc obawiać się ich niekorzystnego wpływu na poziom istotnych składników mineralnych.

Kolejnym kontrowersyjnym składnikiem lucerny jest potencjalnie toksyczny antymetabolit L-argininy, czyli L-kanawanina. Wykazuje ona działanie antynowotworowe, lecz podejrzewa się, że podawana w większych ilościach może sprzyjać występowaniu niektórych schorzeń autoimmunizacyjnych. Warto jednak podkreślić, że występuje ona powszechnie w roślinach strączkowych, a te spożywane w rozsądnych ilościach nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Uznaje się je wręcz za istotny składnik prawidłowej diety.

Lucerna – działanie

Ze względu na atrakcyjną zawartość białka, obecność kwasów tłuszczowych oraz witamin i składników mineralnych można uznać lucernę siewną za dobre urozmaicenie tradycyjnej diety. Wykorzystanie jej jako rośliny jadalnej pozwala wzbogacić codzienne menu o wyżej wymienione substancje oraz liczne związki o działaniu antyoksydacyjnym, takie jak karoteny czy chlorofil. Dzięki właściwościom przeciwutleniającym zmiatają one powstające w nadmiarze wolne rodniki stanowiące czynnik ryzyka wielu chorób i przyspieszające procesy starzenia się komórek. Warto również wspomnieć, że karoteny to barwniki o właściwościach chemoprewencyjnych i antynowotworowych.

Na uwagę w kontekście profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego zasługują obecne w lucernie foliany. Nie bez znaczenia pozostaje również wysoka zawartość witaminy K, która jest niezbędna dla prawidłowych procesów krzepnięcia. Poleca się spożycie lucerny osobom cierpiącym na krwotoki z nosa oraz np. kobietom długo i boleśnie miesiączkującym.

Obecne w tej roślinie witaminy z grupy B wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego czy metabolizm składników takich jak białka, tłuszcze i węglowodany. Saponiny znajdujące się w lucernie wykazują właściwości hipocholesterolemiczne, co sprawia, że roślina ta może być dobrym dodatkiem do diety osób zagrożonych chorobami układu sercowo-naczyniowego. Mają również działanie przeciwnowotworowe oraz przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.

Mówiąc o właściwościach lucerny nie można pominąć zawartych w niej fitoestrogenów. Są to związki zbliżone budową do estradiolu, które mogą wykazywać działanie zbliżone do selektywnych modulatorów estrogenowych. Dieta bogata w fitoestrogeny obniża ryzyko nowotworów, ale może także łagodzić objawy neurowegetatywne (np. uderzenia gorąca) u kobiet w okresie menopauzy. Zmniejsza również prawdopodobieństwo rozwoju chorób serca i naczyń oraz osteoporozy. Lucerna właściwości prozdrowotne ma wielokierunkowe. Dzięki zawartości żelaza może wspomagać uzupełnianie diety o ten pierwiastek w stanach jego niedoboru. Wpływa korzystnie również na układ immunologiczny. Chlorofil w niej zawarty obniża ryzyko niektórych typów nowotworów (np. okrężnicy, odbytu, żołądka czy przełyku). Stosowana jest także przy problemach trawiennych. Pomaga łagodzić wzdęcia. Zaleca się ją w przypadku choroby wrzodowej żołądka i utraty apetytu. Działa alkalizująco dzięki obecności węglanu magnezu.

Kiełki lucerny – właściwości

Lucerna kiełki to chyba najpopularniejsza forma konsumpcji tej rośliny. Warto zauważyć, że kiełki wszystkich roślin zaliczamy do tzw. superfoods , czyli pokarmów o wysokiej wartości odżywczej, korzystnie wpływających na zdrowie. Są one bogate w witaminy, składniki mineralne i substancje aktywne biologicznie o dużym potencjale antyoksydacyjnym. Tak jest i w przypadku kiełków lucerny. Zawierają one białko o dobrym składzie aminokwasowym. Jako dodatek mogą być interesującym uzupełnieniem diety zarówno wegetarian, jak i wegan. Dostarczają również karotenów i związków z grupy polifenoli. Są cennym źródłem witamin i składników mineralnych.

Lucerna – gdzie kupić, przeciwwskazania

Lucerna właściwości lecznicze oraz odżywcze ma dokładnie udokumentowane. Stosuje się ją w wielu stanach chorobowych, a także w profilaktyce dużej części schorzeń. Można samodzielnie zbierać ją z naturalnych stanowisk i spożywać, a także wykorzystywać właściwie każdy jej element w fitoterapii. Z suszonych kwiatów oraz liści można przygotowywać napary. Z lucerny powstają także nalewki. Również sok z lucerny właściwości wykazuje podobne do innych postaci preparatów z tą rośliną. Dostępna jest także lucerna w tabletkach. Suplementy diety, jak i susz można zakupić w aptekach oraz sklepach zielarskich.

Ostrożnie z tą roślina powinny obchodzić się osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe. Obecna w niej witamina K wchodzi w interakcję z tymi specyfikami obniżając skuteczność ich działania. Lucerna przeciwwskazania ma ograniczone głównie do alergii na rośliny z jej rodziny. Kontrowersyjna pozostaje również lucerna w ciąży. W związku z brakiem jednoznacznych danych nie zaleca się stosowania preparatów z jej udziałem u kobiet spodziewających się dziecka. Warto jednak zaznaczyć, że nie ma przeciwwskazań, aby spożywać ją w postaci naturalnej (głównie kiełków), pod warunkiem wcześniejszej obróbki termicznej.