Nowotwory płuc

Marta Sarnecka lekarz 16 marca 2015 (pierwsza publikacja: 23 października 2014)

Nowotwory płuc to różnorodna grupa chorób, stanowiąca obecnie przyczynę 1/3 wszystkich zgonów z powodu chorób nowotworowych u mężczyzn w Polsce. Początkowo objawy nowotworu płuc są skąpe, a diagnoza postawiona zbyt późno znacznie zmniejsza szanse na wyleczenie. Warto wiedzieć, kto jest narażony na wystąpienie jednego z nowotworów płuc oraz jak się one objawiają, aby zminimalizować ryzyko tej choroby.

Spis treści

Nowotwory płuc – u kogo występują częściej?
Nowotwory płuc – podział
Objawy nowotworów płuc
Diagnostyka nowotworów płuc
Leczenie nowotworów płuc

Nowotwory płuc – u kogo występują częściej?

Szacuje się, że około 90% nowotworów płuc występuje w związku z czynnym paleniem tytoniu. Palenie bierne zwiększa także w znacznym stopniu szanse na zachorowanie, gdyż sytuacja ta jest stwierdzana u około 1/3 chorych po rozpoznaniu raka płuca. Pomimo częstszej zapadalności u mężczyzn, w ostatnim czasie zaznacza się tendencja do częstszego występowania nowotworu płuc u kobiet.

Oprócz palenia tytoniu, substancjami zwiększającymi ryzyko nowotworów płuc jest radon, azbest oraz metale ciężkie. Praca w otoczeniu tych czynników oraz promieniowanie jonizujące wpływa na rozwój nowotworów płuc. W pewnym stopniu uwarunkowania genetyczne także mają znaczenie w nowotworzeniu, dlatego przy zgłaszaniu podejrzanych dolegliwości u lekarza często pojawia się pytanie o wywiad nowotworowy rodziny.

Nowotwory płuc – podział

Wrażliwość poszczególnych typów nowotworów płuc na chemioterapię pozwoliła wyróżnić wśród nich dwie podstawowe grupy. Rak drobnokomórkowy, podatny na leczenie dożylne, jest znacznie rzadszy (20% wszystkich nowotworów płuc) niż raki niedrobnokomórkowe (80% nowotworów płuc), których leczeniem z wyboru są metody chirurgiczne lub radioterapia .

Wśród raków niedrobnokomórkowych wyodrębnia się różne typy nowotworów. Sam podział pierwotnych nowotworów płuc wygląda następująco:

raki niedrobnokomórkowe:
- płaskonabłonkowy,
- gruczołowy,
- wielkokomórkowy;
rak drobnokomórkowy;
rak płaskonabłonkowy – wykazuje najsilniejszy związek z narażeniem na dym tytoniowy, pod wpływem którego dochodzi do przekształcenia się nabłonka gruczołowego oskrzeli w nabłonek płaski; jego charakterystyczna lokalizacja to okolica wnęki płuca;
rak gruczołowy (gruczolakorak) – występuje zazwyczaj w obwodowych częściach płuca, wyjątkowo często diagnozowany jest u kobiet; w związku ze swoją lokalizacją może być wykryty przypadkowo, w trakcie rutynowego zdjęcia RTG klatki piersiowej; występuje pojedynczo lub jako liczne ogniska w miąższu płuca;
rak wielkokomórkowy – najrzadziej diagnozowany podtyp nowotworów płuc, nie wykazuje typowej lokalizacji, gdyż rozpoznawany jest zarówno obwodowo, jak i przywnękowo; potwierdzenie typu tego raka opiera się głównie na badaniu wycinka pobranego z guza;
rak drobnokomórkowy – zbudowany z małych, szybko dzielących się komórek, które mają tendencję do szybkiego przerzutowania i naciekania sąsiednich struktur płuc; wykazuje szczególną wrażliwość na chemioterapię, a w związku ze swoimi właściwościami rozrostu nie można go usunąć chirurgicznie; drobne komórki tworzące masę guza lokalizują się głównie w okolicach wnęki płuca i mają często zdolność do produkowania hormonów, które powodują liczne dodatkowe objawy choroby nazywane zespołem paranowotworowym.

Poza wymienionymi wyżej typami pierwotnych nowotworów płuc istnieją także inne, bardzo rzadkie zmiany nowotworowe, lokalizujące się w tej okolicy. Ich rozpoznanie jest na tyle niecodzienne, że nie wymagają dokładnego opisu.

Objawy nowotworów płuc

Objawy rozwijających się nowotworów płuc w początkowych stadiach są, niestety, niecharakterystyczne lub nie występują wcale. Wiele osób palących od długiego czasu ma przewlekły kaszel i odpluwa dużą ilość plwociny, szczególnie rano. Jeśli tak jest, to niestety łatwo jest przeoczyć pierwsze objawy choroby nowotworowej. Warto jednak zwrócić uwagę na poniższe dolegliwości, które powinny wzbudzić czujność onkologiczną:

zmiana charakteru kaszlu (z suchego na mokry lub odwrotnie),
krwista, podbarwiona plwocina,
stany podgorączkowe,
bóle w klatce piersiowej.

Diagnostyka nowotworów płuc

Obecnie istnieje wiele metod diagnozowania nowotworów płuc. Niestety, proces ten często przeprowadzany jest zbyt późno, gdyż pacjenci z wczesnymi objawami choroby zgłaszają się rzadko. Podstawowym badaniem uwidaczniającym problem i umożliwiającym zaplanowanie dalszej diagnostyki jest badanie radiologiczne – RTG klatki piersiowej.

Na zdjęciu widać poszerzenie wnęki płuca, niedodmę, cień guza lub płyn w jamie opłucnej, które mogą sugerować chorobę nowotworową. Niestety, nie wszystkie zmiany widać na klasycznym zdjęciu RTG z powodu wielkości lub lokalizacji. W tym wypadku pomocne jest badanie TK (tomografii komputerowej), które jest w stanie uwidocznić już niewielkie zmiany. Ta metoda jest także preferowana do oceny ewentualnych przerzutów w innych okolicach ciała.

Najbardziej pożądanym i pewnym rozpoznaniem nowotworów płuc jest badanie pobranego materiału do badania histopatologicznego. Istnieje kilka sposobów uzyskania takiego materiału. Guzy lokalizujące się przywnękowo oraz w dużych drogach oddechowych, złuszczające się do światła oskrzeli dają możliwość pobrania komórek nowotworowych za pomocą:

badania plwociny – jest to metoda najprostsza, w której ocenia się obraz komórek obecnych w plwocinie pacjenta, w tym obecność komórek raka;
torakocentezy – jest to nakłucie jamy opłucnej za pomocą igły i pobranie płynu do badania cytologicznego;
bronchoskopii – jest to metoda endoskopowa polegająca na wprowadzeniu do dróg oddechowych aparatu z kamerą, za pomocą którego można ocenić wygląd, wielkość i naciekanie guza oraz pobrać wycinki do badania histopatologicznego;
bronchofiberoskopii – za pomocą tej metody pobiera się popłuczyny z drzewa oskrzelowego, które ocenia się pod kątem występowania komórek nowotworowych.

Nowotwory płuc zlokalizowane obwodowo wymagają najczęściej wykonania biopsji przezskórnej, którą przeprowadza się pod kontrolą TK, a uzyskany w ten sposób materiał umożliwia ocenę typu morfologicznego raka.

Proces diagnostyczny nowotworów płuc, oprócz oceny rodzaju i lokalizacji zmiany, polega na przeprowadzaniu podstawowych badań laboratoryjnych. Badania te mają na celu ocenić funkcję innych narządów ciała i stwierdzić potrzebę szukania guzów przerzutowych. We krwi wykrywa się także kilka rodzajów markerów nowotworowych, których występowanie jest przydatne jedynie do oceny złośliwości zmiany, typu histologicznego oraz diagnozowania nawrotów choroby. Wśród takich markerów wymienia się:

CEA (antygen rakowo-zarodkowy, występujący w wielu nowotworach),
CYFRA21-1 (charakterystyczny dla raka płaskonabłonkowego),
NSE (enolaza neuronowa, występująca w raku drobnokomórkowym).

Leczenie nowotworów płuc

Jak już wspomniano wyżej, metody leczenia raka drobnokomórkowego i niedrobnokomórkowego znacznie różnią się od siebie, ze względu na inną chemiowrażliwość obu nowotworów.

Rak niedrobnokomórkowy

Leczenie raka niedrobnokomórkowego jest nastawione głównie na chirurgiczne usunięcie zmiany, które jest możliwe jedynie we wczesnych stadiach choroby. Dlatego też niezmiernie rzadko są one obecnie wykonywane. Pacjenci zgłaszają się do lekarzy dopiero w zaawansowanych etapach choroby. Wtedy też możliwe jest zastosowanie radioterapii, która ma na celu zmniejszenie guza, aby następnie, po redukcji jego wielkości, umożliwić jego usunięcie. Niekiedy zabieg operacyjny uzupełnia się także chemioterapią lub radioterapią pooperacyjną. Obecnie w momencie wystąpienia bolesnych przerzutów możliwa jest terapia miejscowa, mająca za zadanie zmniejszenie rozsiewu choroby. W tym celu stosuje się napromienianie kości, radioterapię, czy też usunięcie zmian w mózgu.

Rak drobnokomórkowy

Podstawową metodą leczenia tego podtypu nowotworów płuc jest chemioterapia skojarzona z kilku chemioterapeutyków. Jeśli guz jest miejscowy i nie stwierdza się przerzutów, terapię uzupełnia się o napromienianie klatki piersiowej, które pozwala zminimalizować ryzyko nawrotów oraz wydłuża przeżycie.

Opublikowano: 23.10.2014; aktualizacja: 16.03.2015

Oceń:

4.7

Marta Sarnecka

Lekarz

lekarz w trakcie specjalizacji z pediatrii, absolwentka Wydziału Lekarskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, autorka publikacji w czasopismach medycznych tj. „Przegląd Lekarski”, „Aktualności Neurologiczne”. Szczególne zainteresowania: kardiologia, kardiologia inwazyjna.