FAS – płodowy zespół alkoholowy jako jednostka chorobowa
Płodowy zespół alkoholowy (nazwa angielska: Fetal Alcohol Syndrome) jest zespołem zaburzeń rozwojowych, zarówno fizycznych, jak i psychicznych, który diagnozuje się u dzieci matek, które spożywały alkohol w trakcie ciąży.
Alkohol jest substancją toksyczną, która przenika przez łożysko i dostaje się do krwi płodu, co powoduje zaburzenia na poziomie komórkowym.
W efekcie tkanki i narządy dziecka rozwijają się w nieprawidłowy sposób, a mówiąc wprost – ulegają nieodwracalnym uszkodzeniom, które po narodzinach rzutują na całe życie dziecka.
Płodowy zespół alkoholowy jest jednostką chorobową ściśle powiązaną z faktem spożywania alkoholu przez kobiety ciężarne. Zachowanie całkowitej abstynencji w trakcie ciąży jest gwarancją, że maluch urodzi się zdrowy (bez FAS).
Zespół FAS – objawy choroby
Mówiąc bardzo ogólnie, można powiedzieć, że płodowy zespół alkoholowy ma 3 typowe objawy: upośledzone wzrastanie zarówno wewnątrzmaciczne, jak i po narodzinach (niski wzrost); zmiany morfologiczne w obrębie twarzy (dysmorfia FAS) oraz upośledzenie umysłowe. Stopień zaawansowania powyższych objawów może się różnić u dzieci z zespołem FAS w zależności od ilości alkoholu i częstotliwości picia przez matkę.
U małego pacjenta mogą występować: charakterystyczne cechy dysmorfii twarzy, trudności w rozwoju neurologicznym czy problemy behawioralne, ale w łagodniejszym nasileniu lub bez pełnego obrazu klinicznego FAS.
Medykom znany jest również częściowy zespół alkoholowy płodu (pFAS), co oznacza, że dziecko wykazuje pewne objawy typowe dla pełnoobjawowego płodowego zespołu alkoholowego, jednak nie spełnia wszystkich kryteriów diagnostycznych.
Płodowy zespół alkoholowy – zaburzenia fizyczne i umysłowe
Najczęstsze zaburzenia fizyczne i umysłowe występujące u dzieci z płodowym zespołem alkoholowym to:
- niska waga urodzeniowa,
- wady układu kostnego oraz mięśniowego,
- nieproporcjonalnie mała w stosunku do reszty ciała głowa (małogłowie),
- uszkodzenia centralnego układu nerwowego, w tym uszkodzenie mózgu,
- obniżone napięcie mięśniowe,
- uszkodzenia organów wewnętrznych (nerek, serca, wątroby, trzustki),
- uszkodzenia narządów płciowych,
- upośledzenie zmysłu słuchu,
- upośledzenie wzroku,
- wady naczyniowe,
- upośledzony rozwój neurologiczny: opóźniony rozwój mowy, zaburzenia sensoryczne, zaburzenia motoryczne, brak myślenia przyczynowo-skutkowego, itp.
Nieodwracalny zespół zaburzeń fizycznych i umysłowych sprawia, że dzieci z zespołem FAS rozwijają się znacznie gorzej w porównaniu do swoich zdrowych rówieśników. Towarzyszy im upośledzenie umysłowe (niski iloraz inteligencji) i niedojrzałość emocjonalna, a także liczne zaburzenia wtórne, takie jak: trudności w nauce, zaburzenia zachowania oraz problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji społecznych.
Przeczytaj również:
Morfina – działanie, uzależnienie, przedawkowanie
Alkoholowy zespół płodowy – jak wygląda twarz dziecka z FAS? Na czym polega rozpoznanie zespołu FAS?
Twarz dziecka z alkoholowym zespołem płodowym wykazuje charakterystyczne cechy dysmorfii, które mogą pomóc w postawieniu diagnozy. Należą do nich:
Skrócone szpary powiekowe, opadające powieki – oczy wydają się mniejsze, a szpary powiekowe krótsze niż u zdrowych dzieci.
Wygładzona rynienka podnosowa – obszar między nosem a górną wargą jest płaski, bez typowych dla zdrowego dziecka wyżłobień.
Cienka górna warga – wargi są wąskie, co nadaje ustom charakterystyczny wygląd.
Spłaszczona środkowa część twarzy – kości jarzmowe są mniej uwydatnione.
Mikrocefalia – mała głowa, która może wskazywać na zaburzenia rozwoju mózgu.
Wymienione wyżej cechy są najczęściej widoczne w okresie noworodkowym i we wczesnym dzieciństwie, jednak mogą stać się mniej zauważalne w późniejszych latach życia. Rozpoznanie zespołu FAS opiera się także na przeprowadzeniu wywiadu medycznego dotyczącego spożycia alkoholu w ciąży oraz oceny neurologicznej i rozwojowej dziecka.
Poalkoholowe uszkodzenie płodu – z czym można pomylić FAS?
Zespół FAS można pomylić z innymi schorzeniami genetycznymi i wrodzonymi, które również powodują opóźnienia w rozwoju dziecka, dysmorfie twarzy oraz zaburzenia neurologiczne. Przykładem może być zespół Williamsa-Beurena, zespół Noonan czy wrodzone infekcje TORCH. Dla postawienia trafnej diagnozy konieczna jest kompleksowa ocena kliniczna, obejmująca szczegółowy wywiad dotyczący przebiegu ciąży, badania genetyczne w celu wykluczenia innych schorzeń oraz specjalistyczne testy neurologiczne i rozwojowe, które pozwalają lekarzom ocenić zakres i charakter zaburzeń u dziecka.
Przeczytaj również:
Dlaczego przy dziecku nie wolno palić papierosów?
Leczenie zespołu FAS – czy jest możliwe?
Leczenie zespołu FAS nie jest możliwe w sensie całkowitego usunięcia jego przyczyn, ponieważ uszkodzenia wywołane toksycznym wpływem alkoholu w okresie prenatalnym są trwałe. Można jednak skutecznie wspierać dziecko poprzez kompleksową opiekę terapeutyczną i medyczną, której celem jest łagodzenie objawów oraz poprawa jakości życia.
Można jednak skutecznie wspierać dziecko poprzez kompleksową opiekę terapeutyczną i medyczną, której celem jest łagodzenie objawów oraz poprawa jakości życia.
Indywidualnie dobrana terapia może pomóc w rozwijaniu umiejętności poznawczych, społecznych i emocjonalnych, a także w radzeniu sobie z fizycznymi dolegliwościami, które wynikają z faktu choroby.
Czy alkoholiczka może urodzić zdrowe dziecko?
Alkoholik to osoba uzależniona od picia alkoholu i spożywająca go w dużych ilościach, bez względu na jakość trunku. Taka osoba najczęściej zaniedbuje swoje inne potrzeby (np. zdrowe odżywanie) na rzecz picia. Kobieta w ciąży – alkoholiczka może urodzić zdrowe dziecko pod warunkiem, że utrzyma abstynencję przez cały okres ciąży. Nie ma badań, które jasno wskazywałyby na to, jaka ilość alkoholu w ciąży jest bezpieczna. W związku z tym, aby nie narazić dziecka na FAS, należy całkowicie zrezygnować z jego spożywania
