Zaparcia w ciąży – przyczyny, jak im zapobiegać, leczenie

Zaparcia w ciąży – z czym w zasadzie mamy do czynienia?

Dla większości lekarzy, w tym ginekologów – położników, definicja zaparcia to oddawanie mniej niż trzech stolców w ciągu tygodnia. Pacjenci rozumieją tę dolegliwość nieco inaczej. Określają oni zatwardzenie jako niemożność swobodnego wypróżnienia się, odczuwanie bólu i wysiłku podczas defekacji, a także oddawanie stolców o twardej konsystencji.

Patogeneza przewlekłych zaparć nie jest jednoznaczna. Mogą one wynikać z jednej lub kilku nakładających się na siebie przyczyn (np. zła dieta + mała aktywność fizyczna).

Natomiast zaparcia w ciąży najczęściej są konsekwencją zaburzeń hormonalnych i mają charakter czynnościowy. Co to właściwie oznacza? W czasie ciąży wzrasta poziom progesteronu, który odpowiada m.in. za utrzymanie ciąży i prawidłowy rozwój łożyska. Hormon ten pośrednio wpływa również na układ pokarmowy, a mianowicie sprawia, że jelita pracują wolniej (progesteron spowalnia perystaltykę jelit).

Warto pamiętać, że w czasie ciąży następuje także reorganizacja narządów wewnętrznych, ponieważ powiększająca się macica potrzebuje więcej miejsca niż przed zapłodnieniem. Zaczyna ona uciskać na jelita, co dodatkowo zaburza ich pracę. Zaparcia czynnościowe u kobiet ciężarnych nie są wynikiem przebiegu chorób układu pokarmowego. Nie oznacza to jednak, że można je ignorować. Jest to problem, który warto skonsultować z lekarzem prowadzącym ciążę.

Zaparcia w ciąży – inne przyczyny

Za zaparcia w ciąży nie odpowiada tylko i wyłącznie podwyższony poziom progesteronu. Ma na nie wpływ także styl życia kobiety ciężarnej i jej aktualna sytuacja zdrowotna. Do innych przyczyn przewlekłego zatwardzenia w ciąży możemy zaliczyć również:

• wzrost masy ciała,
• brak aktywności fizycznej,
• brak optymalnego nawodnienia organizmu,
• stosowanie diety ubogiej w błonnik pokarmowy,
• przyjmowanie leków lub suplementów diety zawierających żelazo,
• przyjmowanie leków, które zmniejszają napięcie mięśni gładkich, a tym samym osłabiają pracę mięśni jelit,
• niedoczynność tarczycy.

Czy zaparcia w ciąży mogą wywołać poród?

Zaparcia w czasie ciąży nie mogą prowadzić do przedwczesnego porodu, poronienia czy innych powikłań okołociążowych. Warto to podkreślić, ponieważ część pacjentek obawia się, że zwiększone parcie w czasie oddawania stolca może wywołać akcję porodową. Parcie na stolec nie ma wpływu na dobrostan płodu, choć nie powinno się go uskuteczniać z innych powodów, co wyjaśnimy za chwilę.

Zaparcia w ciąży – kiedy się pojawiają?

Szacuje się, że na zaparcia w ciąży cierpi aż 38% kobiet. Najczęściej zaparcia pojawiają się na początku ciąży, w I i II trymestrze, a 21% pacjentek doświadcza zaparć także w kolejnych tygodniach ciąży – w III trymestrze. Typowe objawy zatwardzenia to:

• ból brzucha,
• uczucie ciężkości,
• konieczność silnego parcia podczas defekacji,
• twarde, grudkowate masy kałowe,
• ból podczas defekacji,
• wzdęcia,
• uczucie niepełnego wypróżnienia,
• obniżone samopoczucie.

Zaparcia w ciąży znacząco obniżają komfort życia. Na szczęście istnieje kilka skutecznych sposobów, które pozwolą je ograniczyć lub wyeliminować.

Zaparcia w ciąży – jak sobie z nimi poradzić?

Jak mówi polskie przysłowie – lepiej zapobiegać niż leczyć. W przypadku zatwardzenia u kobiet ciężarnych bardzo ważną rolę odgrywa profilaktyka. Oczywiście nie ma się większego wpływu na zmiany hormonalne, jakie zachodzą w organizmie kobiety, ale możemy zmodyfikować swój styl życia tak, by „nie sprzyjał” zaparciom.

Co zalecają specjaliści?

• Stosowanie dobrze zbilansowanej i bogatej w błonnik pokarmowy diety.
• Dbanie o to, by organizm był dobrze nawodniony (2-3 litry płynów dziennie).
• Aktywność fizyczną dostosowaną do możliwości i stanu zdrowia ciężarnej kobiety (zalecane formy ćwiczeń ruchowych to np. pływanie, spacery). Długotrwałe siedzenie (np. w biurze) zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się zaparć.
• Przyjmowanie probiotyków, które wzbogacą mikroflorę bakteryjną jelit i okrężnicy.
• Korzystanie z toalety zawsze wtedy, gdy jest taka potrzeba (nie wstrzymujemy się od defekacji).
• Doraźne stosowanie środków na zaparcia, które są dozwolone dla kobiet ciężarnych (np. czopki glicerynowe, herbatki ziołowe wspomagające trawienie).

Jakie pokarmy pomogą na zaparcia w ciąży? W domowej spiżarni warto mieć: suszone owoce (morele, śliwki), świeże owoce, siemię lniane, razowe pieczywo, orzechy, nasiona, mleczne napoje fermentowane (np. kefir, maślanka). Wszystkie wymienione wyżej produkty spożywcze pobudzają jelita do pracy i ułatwiają wydalanie stolca.

W żadnym przypadku nie należy stosować lewatywy, spożywać herbatek i leków przeczyszczających, oleju rycynowego (mogą spowodować przekrwienie jelita grubego), ponieważ mogą one wywołać skurcze macicy. W przypadku dużych trudności z wypróżnieniem można zastosować czopki glicerynowe.

Zaparcia w ciąży – jak prawidłowo „się załatwiać”?

Pozycja, jaką przyjmujemy na sedesie, może utrudnić albo ułatwić oddawanie kału. Najlepsza, i zalecana w przypadku zatwardzenia w ciąży, jest pozycja kuczna z lekko zgiętymi kolanami. Warto kupić specjalny podnóżek do toalety, który pozwoli na uniesienie kolan powyżej linii bioder. W takiej pozycji kanał odbytu staje się bardziej otwarty, co ułatwia wydalanie mas kałowych.

Długotrwałe i silne parcie na stolec nie jest wskazane z przyczyn zdrowotnych. Może ono doprowadzić do powstawania hemoroidów. Choroba hemoroidalna objawia się bolesnością, obrzękiem, a często również krwawieniem guzków krwawniczych, które uszczelniają kanał odbytu. Towarzyszą temu takie dolegliwości jak świąd i pieczenie w okolicy odbytu oraz niemożność komfortowego siedzenia. W skrajnych przypadkach przewlekłe zaparcia w ciąży mogą spowodować niedrożność jelita. Dzieje się tak, gdy zbite masy kałowe przekształcają się w guzki kałowe. Uciskają one błonę śluzową jelit i prowadzą do martwicy lub perforacji ścian jelita. Aby nie dopuścić do tak poważnych powikłań zdrowotnych, konieczna jest manualna ewakuacja zalegającego stolca.

Zaparcia w ciąży – jak się je leczy?

W przypadku gdy zmiana stylu życia, diety oraz suplementacja błonnika nie przynoszą ulgi, lekarz prowadzący ciążę może rozważyć zastosowanie bezpiecznych środków przeczyszczających, które są odpowiednie dla kobiet spodziewających się dziecka. Wybór farmaceutyków każdorazowo powinien być dokonywany przez specjalistę, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia pacjentki.

Niekiedy potrzebna jest również konsultacja proktologiczna. Proktolog jest lekarzem specjalizującym się w diagnozowaniu, leczeniu i zapobieganiu chorób związanych z odbytnicą, jelitem grubym i okolicami odbytu.