Badania laboratoryjne i obrazowe u dzieci umożliwiają kompleksową ocenę stanu zdrowia, monitorowanie rozwoju malucha oraz diagnozowanie chorób wieku dziecięcego. Niektóre badania dzieci wykonywane są obligatoryjnie, część z nich powtarzana jest okresowo. Inne badania wykonywane są doraźnie, w razie potrzeby. Po urodzeniu dziecka wykonywany jest szereg badań przesiewowych, które mają na celu rozpoznanie niektórych wad wrodzonych. Są to następujące badania:
- badanie słuchu – badanie przesiewowe słuchu u noworodków wykonywane jest na oddziale neonatologicznym, jest to badanie bezbolesne; przy prawidłowym wyniku badania do książeczki zdrowia wystawiany jest niebieski certyfikat, a wynik wątpliwy lub ryzyko uszkodzenia słuchu w przyszłości wiąże się z wystawieniem żółtego certyfikatu; niejednoznaczny wynik badania przesiewowego lub zauważenie przez rodzica problemów ze słuchem u dziecka wymaga wykonywania badań słuchu w późniejszym wieku;
- bilirubina u noworodka – badanie to wykonywane jest w celu monitorowania przebiegu żółtaczki fizjologicznej noworodków;
- USG bioderek – powinno być wykonane w 6. tygodniu życia, zalecane jest ponadto powtórzenie badania w 3. miesiącu życia oraz w momencie, gdy dziecko zacznie chodzić; badanie to ma na celu wykrycie dysplazji stawu biodrowego;
- badanie przesiewowe wzroku – wykonywane jest u noworodków, a potem powinno być kontynuowane co 2 lata lub w przypadku zauważenia kłopotów ze wzrokiem;
- badania przesiewowe w kierunku chorób wrodzonych – wrodzonej niedoczynności tarczycy, fenyloketonurii, mukowiscydozy i 20 rzadkich wad metabolicznych.
Niektóre badania dla dzieci wykonywane są okresowo – mowa m.in. o bilansie dziecka. Badania te kontynuowane są aż do momentu osiągnięcia dorosłości i mają na celu ocenę rozwoju dziecka oraz jego zdolności do podołania obowiązkom przedszkolnym czy szkolnym. Pierwszy bilans dziecka wykonywany jest zaraz po urodzeniu, a kolejne mają miejsce w 2., 4., 6., 10., 14. oraz 18. roku życia. Podczas bilansu oceniany jest rozwój fizyczny dziecka, wykonywane są badania wykrywające wady wzroku i słuchu, stan uzębienia, prawidłowa postawa ciała czy przebieg dojrzewania płciowego. Badany jest wzrost dziecka oraz waga (w kilogramach lub jako wskaźnik BMI dzieci). Ponadto w okresie dojrzewania nastolatek oceniany jest według skali Tannera – analizowane jest pojawienie się owłosienia łonowego, rozwój gruczołów piersiowych u dziewcząt oraz budowa i wielkość jąder, moszny i prącia u chłopców.
Kolejnym badaniem u dziecka wykonywanym okresowo jest badanie na pasożyty. Konieczność wykonania badania kału w kierunku pasożytów spoczywa na dzieciach uczęszczających do żłobka, przedszkola czy szkoły – większość placówek dydaktycznych wymaga zaświadczenia o wykonaniu badania. Badanie kału na pasożyty powinno być wykonane na drodze trzykrotnego pobrania próbki kału. Wykryć można w ten sposób obecność jaj, jak i całych pasożytów – owsików, glisty czy tasiemca. Badanie kału powinno być ponadto wykonane u dziecka, u którego zauważymy spadek masy ciała, kłopoty ze snem, bóle brzucha, drażliwość oraz świąd i pieczenie w okolicy odbytu. Bardziej wiarygodne od badania kału jest badanie krwi na pasożyty, wykrywające obecność specyficznych przeciwciał.
Niektóre badania dziecka wykonywane są w momencie, gdy pojawią się objawy sugerujące wystąpienie choroby. Jeśli pojawi się podejrzenie alergii, wykonywane są testy alergiczne u dzieci. U dzieci poniżej 3. roku życia wykonywane są testy alergiczne z krwi – oznaczany jest poziom specyficznych przeciwciał klasy IgE. Natomiast dzieci powyżej 3. roku życia mają wykonywane testy skórne. Badania alergiczne u dzieci umożliwiają zdiagnozowanie alergii na alergeny wziewne, pokarmowe i kontaktowe.
Przy podejrzeniu zakażenia u dziecka wykonywane jest badanie CRP we krwi. Zarówno CRP u noworodka, jak i CRP u dziecka starszego pomaga wstępnie zróżnicować, czy zakażenie ma charakter wirusowy, czy bakteryjny. Wysokie CRP najczęściej towarzyszy infekcji bakteryjnej, zaś umiarkowany wzrost CRP może wskazywać na infekcję wirusową. W przebiegu infekcji wykonywana jest także badanie krwi – morfologia u dziecka. Szczególną uwagę zwraca się na poziom leukocytów we krwi oraz procentowy udział ich poszczególnych frakcji. Podwyższone eozynofile u dziecka mogą towarzyszyć alergii czy zakażeniu pasożytniczemu, zaś wysokie neutrofile u dziecka towarzyszą zakażeniom bakteryjnym.
W przypadku podejrzenia zakażeń dróg oddechowych o podłożu bakteryjnym wykonywane są badania bakteriologiczne. Posiew wykonany z wymazu z nosa bądź wymazu z gardła pozwala zidentyfikować szczep bakterii oraz określić wrażliwość bakterii na poszczególne antybiotyki.
Bardzo częstymi infekcjami o podłożu bakteryjnym są zakażenia układu moczowego – zapalenie pęcherza moczowego lub zapalenie cewki moczowej. Objawy zakażenia układu moczowego u dzieci to: częste oddawanie moczu, uczucie parcia na pęcherz, ból podbrzusza i gorączka oraz pieczenie podczas mikcji. Podstawowym badaniem jest badanie ogólne moczu, w którym ocenia się m.in.:
Ponadto wykonywany jest posiew moczu w celu wykrycia obecności bakterii. Dla prawidłowej interpretacji wyniku badania moczu i posiewu moczu kluczowe znaczenie ma prawidłowe pobranie próbki moczu u dziecka.
