Badanie kału na pasożyty – kiedy wykonać, jak pobrać próbkę i odczytać wyniki?

Pasożyty ludzkie w przewodzie pokarmowym

W przewodzie pokarmowym zdrowego człowieka nie występują żadne pasożyty. Jeśli natomiast są obecne, przede wszystkim są konsekwencją spożycia pokarmu zanieczyszczonego jajami pasożytów. Wtedy najczęściej dochodzi do zakażenia – robakami płaskimi bądź robakami obłymi. Robaki płaskie to tasiemce – uzbrojone, nieuzbrojone, bruzdogłowiec szeroki bądź tasiemiec bąblowcowy.

Natomiast bytujące w człowieku robaki obłe to:

• glista ludzka,
• owsiki,
• włosogłówka,
• węgorek jelitowy.

Znacznie rzadziej spotykane są zakażenia pierwotniakami – wtedy zdiagnozować można infekcję pełzakiem czerwonki, którą zarazić można się na drodze spożycia zanieczyszczonej wody bądź pokarmu, a także lamblię, czyli wiciowca jelitowego. Do zakażenia lamblią może dojść na skutek spożycia zanieczyszczonych pokarmów lub drogą analnych kontaktów seksualnych. Ich obecność w organizmie można wykryć, wykonując badanie krwi na pasożyty lub badanie kału.

Kiedy badać kał na pasożyty?

Podstawowym wskazaniem do badania na pasożyty w kale (badanie parazytologiczne, badanie mikroskopowe kału) jest podejrzenie infekcji przez nie wywołanej. Objawy mogące wskazywać na zakażenie pasożytnicze przewodu pokarmowego to np. spadek wagi ciała, a także bladość skóry i podkrążone oczy.

Jakie są wskazania do wykonania badania kału? Objawy, które powinny nas do tego skłonić, to również:

• brak apetytu lub wilczy głód,
• wysypka skórna, świąd, obrzęki twarzy, kaszel, łzawienie oczu,
• niespokojny sen,
• przewlekły ból brzucha,
• nadpobudliwość,
• zgrzytanie zębami u dziecka, obgryzanie paznokci,
• rozdrażnienie i płacz u dzieci.

Ponadto badanie kału na pasożyty wykonywane jest u domowników, jeśli choć u jednej osoby wykryto pasożyty przewodu pokarmowego lub występują objawy tasiemca, glistnicy bądź owsicy. Poza tym testy na owsiki wykonywane jest u dzieci w wieku przedszkolnym, a także szkolnym.

Badanie kału na pasożyty u dziecka

Szczególnym wskazaniem do wykonania badania na robaki w kale jest uczęszczanie przez dziecko do placówki oświatowej – żłobka, przedszkola czy szkoły. Wedle statystyk nawet 90 proc. dzieci w wieku przedszkolnym może być nosicielami pasożytów – zwłaszcza owsików.

Zakażenie owsikami rozprzestrzenia się bardzo łatwo – nie tylko na drodze bezpośredniego kontaktu z zakażonym dzieckiem, ale także poprzez korzystanie ze wspólnych zabawek czy innych przedmiotów. Co gorsza – wystarczy samo przebywanie w tym samym pomieszczeniu, jaja owsików unoszą się w powietrzu i są wdychane przez inne dzieci. Objawy owsicy u dzieci to przede wszystkim uporczywy świąd odbytu, zgrzytanie zębami, obgryzanie paznokci i kłopoty ze snem.

W większości żłobków i przedszkoli wymagane jest dostarczenie wyniku badania stolca na pasożyty. Nawet jeśli rodzic nie ma takiego obowiązku, warto wykonać takie badanie na własną rękę, aby upewnić się, że dziecko wolne jest od owsicy.

U dzieci dość często diagnozowana jest także glista ludzka. Objawy zakażenia to: nadpobudliwość, kłopoty ze snem, bóle brzucha czy chroniczny ból gardła.

Jak zdiagnozować pasożyty w kale u dziecka? W diagnostyce owsicy największe znaczenie ma pobranie wymazu z odbytu przy pomocy taśmy celofanowej. Badanie kału na owsiki ma nieco mniejsze znaczenie, gdyż nie zawsze występują jaja pasożytów w stolcu. Badanie ma natomiast kluczowe znaczenie w diagnostyce glistnicy.

Badanie parazytologiczne – jak pobrać próbkę kału?

Dla właściwej interpretacji wyników badania kału na pasożyty, kluczowe jest poprawne pobranie próbki. Wykrycie pasożyta przewodu pokarmowego możliwe jest w próbkach kału pobranych w następujący sposób:

• należy pobrać trzy próbki kału – a każda powinna być pobrana w ciągu 2–3 dni od poprzedniej;
• próbki stolca należy pobierać wyłącznie do specjalnego pojemniczka, zakupionego w aptece;
• nigdy nie wolno pobierać próbki kału bezpośrednio z muszli klozetowej, gdyż grozi to zanieczyszczeniem próbki i fałszywym wynikiem badania. Kał należy oddać do suchego, czystego naczynia bądź na suchy papier toaletowy;
• należy pobrać próbkę wielkości orzecha włoskiego, zaś w przypadku kału płynnego wymagana jest objętość 2–3 ml.

Pojemnik z próbką kału powinien być podpisany imieniem i nazwiskiem oraz datą pobrania, a także jak najszybciej dostarczony do laboratorium.

Robaki w kale – wyniki badania na pasożyty

Badanie kału na jaja pasożytów wykonywane jest w większości laboratoriów. Czas oczekiwania wynosi do 7 dni. Wyniki powinny być interpretowane wyłącznie wtedy, gdy oddano do badania trzy próbki kału. Analiza pojedynczej próbki kału nie zapewni postawienia właściwego rozpoznania.

Brak jaj pasożytów w pojedynczej próbce kału nie świadczy o braku zakażenia, natomiast brak jaj pasożytów w trzech próbach kału z dużym prawdopodobieństwem wyklucza chorobę pasożytniczą.

Cena badania kału na pasożyty to około 15–25 zł pojedynczego. Jeśli lekarz ogólny wypisze skierowanie na badanie kału – jest ono refundowane.

Badanie kału na pasożyty – wynik dodatni – leczenie zakażenia

Jeśli otrzymasz dodatni wynik badania kału na pasożyty, konieczne jest wdrożenie leczenia. Stosowane są doustne leki przeciwpasożytnicze, a kuracja może trwać od kilku do kilkunastu tygodni.

Jeśli rozpoznane zostaną owsiki, leczenie polega na stosowaniu następujących leków: Pyrantelu, Mebendazolu bądź Albendazolu.

Leczenie glistnicy opiera się najczęściej na stosowaniu Mebendazolu, a także terapii objawowej z wykorzystaniem kortykosteroidów oraz leków rozszerzających oskrzela.

Z kolei terapia tasiemczycy to stosowanie leków, a jeśli to okaże się nieskuteczne – konieczna może być interwencja chirurgiczna. Ponadto bardzo ważne jest przestrzeganie higieny osobistej, częste zmiany pościeli oraz dezynfekcja łóżka, co zapobiegnie samozakażeniu.