Włosogłówka – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania zakażenia włosogłówką ludzką

Włosogłówka ludzka to pasożyt jelita

Włosogłówka ludzka (Trichocephalus trichiurus) jest pasożytem należącym do nicieni (podtyp obleńców). Pasożyt kształtem przypomina wydłużoną, gładką dżdżownicę i posiada aparat gębowy zakończony drobnymi czopami, które służą do zaczepiania się o ścianę jelita.

Pasożyty te bytują w wilgotnym środowisku i można się nimi zakazić poprzez wypicie zanieczyszczonej wody z niepewnego źródła lub zjedzenie brudnych warzyw lub owoców.

Zarażenia włosogłówką są częste na całym świecie, zwłaszcza w krajach ciepłych i tropikalnych. Masywne zatrucia notuje się na Karaibach, w południowej Afryce i Malezji.

Dorosłe osobniki bytują w jelicie ślepym (odcinek jelita grubego po prawej stronie brzucha, w okolicy wyrostka robaczkowego). Niektóre osoby mają niewielką ilość larw w jelicie cienkim, część pacjentów ma ich setki. U dzieci w ciężkich, nieleczonych przypadkach włosogłówczyca może doprowadzić do wypadania odbytu.

Niedojrzałe osobniki po zakażeniu rozwijają się w jelicie cienkim, stamtąd wędrują do jelita grubego, by ostatecznie dojrzeć i złożyć jaja. Żywią się krwią z krypt jelitowych. Dorosłe osobniki, sięgające 3–4 cm długości, ściśle przywierają do ściany jelita. W stolcu znajdują się jaja, które po wydaleniu zamykają cykl rozwojowy pasożyta.

Włosogłówczyca – objawy trichuriozy

Do zakażenia pasożytem jelita dochodzi drogą pokarmową. W jelicie cienkim znajdują się wówczas jaja, z których rozwijają się niedojrzałe osobniki.

Bytując w jelicie cienkim, włosogłówka ludzka może dawać skąpe objawy pod postacią:

• lekkiej niestrawności,
• wzdęć,
• pogorszenia apetytu,
• czasem niewielkiego stanu podgorączkowego.

Jelito grube to nisza życiowa dorosłych osobników, które żywią się nabłonkiem jelitowym i krwią. Powoduje to aktywny stan zapalny jelita i wtórną anemię, czyli niedokrwistość. Pogarsza się wchłanianie wody i elektrolitów i może wystąpić przewlekła biegunka z utratą wagi ciała.

Biegunka ma z reguły charakter śluzowaty, okresowo nawet krwisty (różnicowanie z czerwonką). Niedożywienie i osłabienie wynikają z utraty krwi.

Do groźnych powikłań włosogłówczycy należy: niedrożność jelita grubego (mechaniczna niedrożność przez zaczopowanie światła jelita namnożonymi robakami), przedziurawienie jelita i krwawienie do jamy otrzewnowej. Wypadanie odbytu u dzieci występuje, gdy w jelicie występuje wyjątkowo duża ilość osobników.

Włosogłówka – jakie badania wykonać?

Do podstawowych zasad diagnostyki tej choroby pasożytniczej należy dokładne zebranie wywiadu chorobowego pod kątem przebytych przez pacjenta podróży do krajów tropikalnych. W badaniu jamy brzusznej może wystąpić tkliwość nad prawym talerzem biodrowym, krew na końcu palca w badaniu per rectum.

W badaniach dodatkowych w morfologii krwi obwodowej występuje podwyższona ilość krwinek białych odpowiedzialnych za zakażenie, eozynofilów, niedokrwistość wynikająca z krwawienia.

Badanie na obecność jaj pasażytów w kale ma zasadnicze znaczenie dla rozpoznania. Pomocna bywa kolonoskopia, zanim otrzymamy wyniki badania kału. Można wtedy fizycznie zobaczyć pasożyty w jelicie grubym.

Badania USG i RTG przeglądowe jamy brzusznej wykonuje się przy podejrzeniu przebicia ściany jelita i zapalenia otrzewnej (płyn w USG), poziomy płynów w jelitach widoczne są na zdjęciu RTG przeglądowym jamy brzusznej. Rozpoznanie ustala się głównie po wykonaniu badania kału i eozynofilii w morfologii krwi obwodowej i pomocniczym wykonaniu koloskopii.

Odrobaczanie jest sposobem leczenia włosogłówczycy

Uznanymi sposobami leczenia włosogłówczycy jest farmakoterapia lekami na pasożyty (przeciwpasożytniczymi). Odrobaczanie to niszczenie ściany pasożyta przez hamowanie syntezy białek strukturalnych.

Farmakologiczne leczenie zakażenia włosogłówką jest następujące:

• albendazol – 400 mg raz na dobę przez 3 dni,
• mebendazol – 100 mg dwa razy na dobę przez 3 dni.

Preparaty te słabo wchłaniają się z przewodu pokarmowego, niektóre leki (glikokortykoidy) i posiłki zwiększają ich wchłanianie z jelita.

U kobiet w wieku rozrodczym stosowanie leku należy ograniczyć do pierwszego tygodnia od menstruacji. Nie powinno się stosować tych preparatów u dzieci poniżej 2. roku życia. Do monitorowania choroby można wykorzystać badania krwi, rzadziej kolonoskopię.

Powikłania nieleczonego zakażenia włosogłówką

Włosogłówka to pasożyt bytujący w jelicie cienkim i grubym, szczególnie namnażający się w jelicie ślepym. Trichurioza może zatem powodować silne bóle brzucha w rzucie wyrostka robaczkowego, zamykać światło jelita i uszkadzać ścianę jelita, powodując nawet obfite krwawienia – tu powikłaniem jest anemia.

Niedożywienie wynika z utraty białka przez biegunkę śluzową. Osoby chore tracą apetyt i są znacznie osłabione, czasem gorączkują. Brak leczenia prowadzi do stopniowego wyniszczenia organizmu. Włosogłówka u dzieci może być niebezpieczna – znane są przypadki wydostawania się pasożytów przez odbytnicę i jej wypadania.

Bibliografia:

• Hong S. T. i wsp., A successful experience of soil-transmitted helminth control in the Republic of Korea. Korean J. Parasitol., 2006, 44: 177–185.
• Joo J. H. i wsp., Colonoscopic diagnosis of whipworm infection. Hepatogastroenterology, 1998, 45: 2105–2109.
• Davis M., Matteson R., Williams W. C., Radiographic and endoscopic findings in human whipworm infection (Trichuris trichiura). J. Clin. Gastroenterol., 1986, 8: 700–701.
• Chandra B., Long J. D., Diagnosis of Trichuris trichiura (whipworm) by colonoscopic extraction. J. Clin. Gastroenterol., 1998, 27: 152–157.
• Herman M. A., Ukawa K., Sugawa C., Diagnosis and removal of cecal whipworm infection. Case report and review. Dig. Dis. Sci., 2000, 45: 1639–1643.
• Taguchi H. i wsp., In vivo diagnosis of whipworm (Trichuris trichiura) with high-definition magnifying colonoscope. Gastrointest. Endosc., 2008, 68: 37.
• Inwazje i choroby pasożytnicze [w:] Z. Pawłowski: Choroby zakaźne i pasożytnicze. Zdzisław Dziubek (red.). Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, s. 472–473.
• Indeks leków Medycyny Praktycznej 2006. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
• Kostowski W., Herman Z. S., Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.
• Keiser J., Utzinger J., Efficacy of current drugs against soil-transmitted helminth Infections: systemic review and meta-analysis. JAMA, 2008, 299: 1937–1948.