Pełzakowica (ameboza) – co to jest, jak można się zarazić, jakie są objawy i czy można leczyć zakażenie amebą?

Ameboza – co to jest?

Pełzakowica (inaczej ameboza, czerwonka) to choroba pasożytnicza przewodu pokarmowego, występująca głównie w klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Zakażenie pełzakowicą dotyczy przede wszystkim mieszkańców Azji i Afryki, a także osób podróżujących w te regiony. Rocznie na pełzakowicę choruje około 500 milionów osób, z czego około 100 tysięcy osób umiera. W Polsce pełzakowica dotyczy 1–2% osób.

Entamoeba histolytica to ameba chorobotwórcza, która wywołuje czerwonkę, natomiast inne gatunki ameb są niepatogenne i mogą bytować w przewodzie pokarmowym człowieka jako organizmy komensalne.

Pełzakowica – czy i jak można zarazić?

Głównym rezerwuarem i żywicielem pełzaka czerwonki jest człowiek. Zakażenie amebą następuje głównie drogą pokarmową, poprzez spożycie warzyw i owoców bądź wody zawierającej cysty pasożyta. Wektorem zakażenia może być także mucha domowa. Rzadko zdarzają się zakażenia drogą kontaktów homoseksualnych.

Zakażenia pełzakowicą są najczęstsze na terenach o złych warunkach sanitarnych, z brakiem bieżącej wody, a także wszędzie tam, gdzie nie przestrzega się podstawowych zasad higieny.

Po spożyciu cyst ameby dochodzi do ich przekształcenia się w obrębie jelita w tzw. trofozoity. Te formy inwazyjne bytują w jelicie grubym, żywiąc się znajdującymi się tam grzybami i bakteriami. Niekiedy może dojść do inwazji tkankowej, gdy trofozoity wraz z krwią dostają się do wątroby bądź innych narządów. Ponadto trofozoity mogą ponownie przekształcić się w cysty i wtedy są wydalane wraz z kałem na zewnątrz.

Ameboza – objawy

Ameby mogą bytować w organizmie przez wiele lat, nie dając żadnych objawów chorobowych – wtedy człowiek nieświadomie staje się źródłem zakażenia. Objawy pełzakowicy jelitowej występują zaledwie u 10–20% osób i pojawiają się około 2–4 tygodni od momentu zakażenia.

Najczęściej objawy mają łagodny charakter i sprowadzają się do występowania bólu brzucha i wzdęć, biegunek czy zaburzeń łaknienia. Niekiedy dochodzi do rozwoju ciężkiej postaci choroby, czyli czerwonki pełzakowej.

Objawy czerwonki to:

• silne bóle brzucha,
• gorączka,
• biegunka z dużą ilością śluzu i krwi,
• nudności.

W przebiegu ostrej postaci czerwonki może dojść do perforacji jelita. Brak leczenia ostrej czerwonki prowadzi do rozwoju postaci przewlekłej, która objawia się naprzemiennymi biegunkami i zaparciami, stanami podgorączkowymi, anemią czy utratą masy ciała.

Pełzak czerwonki – postacie choroby

Bardzo rzadką postacią pełzakowicy jelitowej jest zapalny guz jelita zwany ameboma, który zlokalizowany jest w okrężnicy lub kątnicy i może prowadzić do niedrożności jelita.

Niekiedy ameba może osadzać się w wątrobie, tworząc ropień wątroby. Wtedy chory może odczuwać ból w nadbrzuszu, dyskomfort trawienny i doświadczać utraty masy ciała. Ponadto pełzaki mogą zajmować także mózg czy płuca.

Pełzakowica płucna i opłucnowa objawiają się przede wszystkim: dusznościami, kaszlem i odkrztuszaniem dużych ilości plwociny. Z kolei pełzakowica mózgu wiąże się z występowaniem: nudności, bólów głowy i zaburzeń świadomości.

Czerwonka pełzakowata – jakie badania na rozpoznanie?

Diagnostyka zakażenia czerwonką pełzakową sprowadza się do kilkukrotnego badania kału. W próbkach kału poszukuje się cyst Entamoeba histolytica. Próbki kału powinny być pobrane w odstępie 3–4 dni. W związku z możliwością występowania w jelitach także niepatogennych gatunków ameb, konieczne jest potwierdzenie rozpoznania przy pomocy badania PCR. W ten sposób badany jest materiał genetyczny pierwotniaka. Wykorzystywane są także metody serologiczne, czyli wykrywanie przeciwciał bądź antygenów metodą ELISA.

W przypadku rozwoju ropni konieczne są badania obrazowe – rentgen, badanie USG, tomografia komputerowa, a także kolonoskopia. Przy podejrzeniu ropnia wątroby wykonywana jest biopsja cienkoigłowa.

Pełzakowica – leczenie, zapobieganie zakażeniu

Rozpoznanie amebozy wymaga odizolowania chorego od zdrowych osób i podawania leków przeciwpasożytniczych. Jeżeli chodzi o pełzaka czerwonki, leczenie obejmuje zazwyczaj stosowanie metronidazolu w dawce 500–750 mg trzy razy dziennie (przez okres 10 dni).

Po zakończeniu leczenia metronidazolem należy kontynuować terapię z zastosowaniem leku działającego wewnątrzjelitowo, np. paromomycyny. Takie leczenie uzupełniające trwa około 7 dni.

Zapobieganie zakażeniu amebą (jej cystami) sprowadza się do zachowania higieny, spożywania jedynie wody uzdatnionej, a także dokładnego mycia warzyw i owoców. Ponadto osoby powracające z rejonów, gdzie powszechnie występuje ameboza, powinny wykonać kontrolne badania kału.