Smolisty (czarny) stolec – jakie są przyczyny ciemnego stolca?

Kolor stolca – jaki jest właściwy?

Stolec formuje się w jelicie grubym z niestrawienia resztek pokarmowych. W jego skład wchodzą woda, niestrawiony pokarm, bakterie. Fizjologicznie ilość stolców mieści się w granicach 1–2 dziennie. Wszystko zależy od ilości i rodzaju spożywanego pokarmu, szybkości pasażu przewodu pokarmowego, aktywności fizycznej, trybu życia. Prawidłowy stolec posiada zbitą konsystencję, nie jest wodnisty, ale też nie za twardy, jest uformowany, nie widać w nim elementów pożywienia, a tym bardziej kału ze śluzem lub świeżej krwi.

Właściwy kolor stolca to kolor brązowy. Każda zmiana zabarwienia, wyglądu, ilości i konsystencji stolca może świadczyć o zaburzeniach i różnych chorobach przewodu pokarmowego. W zależności od stanu chorobowego, stolec może być jasny, biały, żółty, zielony, czarny.

Czarny, smolisty stolec jest częstym objawem i powodem niepokoju wśród pacjentów. Obawy zazwyczaj są słuszne, bo czarny kolor stolca wiąże się z krwawieniem z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Najczęstszą przyczyną są wrzody na żołądku.

To też może Cię zainteresować: Zielony mocz – przyczyny

Smolisty stolec – dlaczego kolor kału jest czarny?

Czarne stolce powstają na skutek przemian chemicznych hemoglobiny – czerwonego barwnika krwi. Krew i erytrocyty, czyli czerwone krwinki dostając się do przewodu pokarmowego, np. w czasie krwawienia z żołądka, zostają strawione. To jest właśnie przyczyną pojawiania się czarnych stolców. A te mogą być luźne, twarde, zbite.

Krew w trakcie przechodzenia przez przewód pokarmowy zostaje poddana różnym procesom chemicznym, przede wszystkim działaniu bakterii jelitowych, soku żołądkowego, enzymów trawiennych. Wskutek tych procesów kał staje się czarny. Stolec może mieć konsystencję stałą, zbitą, ale często, gdy krwawienie jest obfite, występuje pod postacią biegunki, ponieważ krew przyspiesza perystaltykę.

Czerwony stolec z krwią oznacza krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Przyczyną mogą być: nieżyt żołądka (zapalenie błony śluzowej żołądka), hemoroidy, szczelina odbytu, a także rak odbytu. Należy zaznaczyć, że krwawienie z górnych pieter, np krwawienie z wrzodu żołądka nie będzie dawało objawów w postaci czarnego stolca.

Czytaj również: Niska hemoglobina – przyczyny

Czarny stolec, czerwony stolec i krew w kale – jakie choroby oznacza?

Czarny stolec występuje, gdy do jelit przedostanie się co najmniej 100 ml krwi. Wśród najczęstszych przyczyn krwawienia z przewodu pokarmowego wymienia się chorobę wrzodową dwunastnicy lub żołądka, a także:

• gastropatię krwotoczną;
• pęknięcie żylaków przełyku;
• zespół Mallory’ego-Weissa (podłużne pęknięcia błony śluzowej przełyku w okolicy wpustu żołądka związane z uporczywymi wymiotami);
• chorobę refleksową przełyku.

Najczęściej oprócz smolistego stolca pojawiają się dodatkowe objawy, takie jak: krwiste lub fusowate wymioty o czarnym kolorze powstające w wyniku działania soku żołądkowego na krew. Czasami, jeśli krwawienie jest bardzo intensywne, mamy do czynienia z krwią w kale (stolec przestaje być smolisty, mamy do czynienia z obecnością krwi w stolcu).

Poza krwią często występuje także śluz w kale, który świadczy np. o wrzodzie samotnym bądź żylakach odbytu. Krew w stolcu i na papierze toaletowym wskazuje natomiast na występowanie hemoroidów (guzków krwawniczych)

Ciemne i krwiste stolce mogą również świadczyć o krwawieniu z początkowego odcinka jelita grubego (dolny odcinek przewodu pokarmowego), czyli kątnicy. Zwykle dzieje się tak, gdy krwawienie jest mało obfite, a treść jelitowa przechodzi powoli. Może to świadczyć o obecności raka jelita grubego (podobnie jak obecność świeżej krwi w kale). Tu na szczególną uwagę zasługuje to, czy stolec jest ołówkowaty. Cienkie stolce są przyczyną ucisku guza w świetle jelita grubego.

Osobnej diagnostyki wymaga krew w kale u dziecka. Najczęściej jest ono efektem uszkodzenia delikatnej śluzówki jelita grubego w czasie defekacji.

Ciemny stolec – inne przyczyny

Stolec koloru czarnego może wskazywać jednak na zupełnie inne przyczyny. Zalicza się do nich:

• leczenie preparatami żelaza;
• przyjmowanie bizmutu;
• zażywanie węgla lekarskiego;
• spożywanie: jagód, buraków, wiśni, szpinaku i lukrecji.

Zwykle nie ma dodatkowych objawów, a kolor kału wraca do normy po zaprzestaniu zażywania wymienionych leków oraz spożywania pokarmów.

Bardzo ciemny stolec może jednak świadczyć o poważnych nieprawidłowościach krążenia w przewodzie pokarmowym, np.:

• niedokrwieniu jelit;
• wadach rozwojowych naczyń (nieprawidłowe wykształcenie żył);
• żylakach przełyku.

Ciemny i czarny kał – jakie badania wykonać?

Pojawienie się czarnego kału czy obecność krwi przy oddawaniu stolca jest wskazaniem do wprowadzenia szerszej diagnostyki. Przede wszystkim należy zweryfikować, czy smolisty stolec zależy od obecności krwi w przewodzie pokarmowym.

W tym celu wykonuje się test na obecności krwi utajonej w kale. Jest to nieinwazyjne badanie, które wykrywa nawet małą ilość krwi. Wyróżnia się 2 rodzaje testu: tradycyjny gwajakolowy oraz test z użyciem bibułek. Pierwszy z nich jest bardziej tradycyjny, wykonuje się go w laboratorium, a wynik analizują specjaliści. Natomiast test bibułkowy jest dostępny w aptece bez recepty, wykonuje się go samemu. Kolejnym krokiem jest wykonanie badań laboratoryjnych, głównie morfologii krwi.

Dodatkowo, gdy wynik testu na krew utajoną jest dodatni lekarz zleca kolonoskopię (wprowadzenie endoskopu ze światłowodem i kamerą do jelita grubego przez odbyt) lub gastroskopię (wprowadzenie endoskopu przez jamę do żołądka przez przełyk).