Hemoroidy – przyczyny, objawy, leczenie

Skąd się biorą żylaki odbytu?

W końcowym odcinku jelita grubego, czyli odbytnicy naczynia żylne układają się w dwa skupiska leżące płytko pod błoną śluzową i tworzą sploty – wewnętrzny i zewnętrzny. Jeżeli na te żyły zaczną działać pewne niekorzystne czynniki, dochodzi do ich poszerzania się. Rozwijają się zmiany pod postacią poszerzonych splotów żylnych. Dochodzi do rozwoju żylaków, podobnie jak to ma miejsce w przypadku żylaków kończyn dolnych.

Poszerzone żyły przypominają swoim wyglądem guzki, stąd ich inna nazwa – guzki krwawnicze, a potocznie mówimy o nich – hemoroidy. Choroba powszechnie kojarzona jest z bardzo nieprzyjemnymi i uciążliwymi objawami – świądem, pieczeniem, podkrwawianiem. Ból rozwija się w chwili, kiedy w chorych naczyniach zaczynają rozwijać się drobne zakrzepy. Leczenie hemoroidów w pierwszym etapie jest objawowe. Zaleca się stosowanie maści, kremów, czopków, nasiadówek. W zaawansowanych przypadkach lekarze proponują zabieg, dysponując różnymi metodami leczenia żylaków odbytu.

Zobacz też: Guzek w odbycie – co może oznaczać?

Przyczyny powstawania hemoroidów

Do czynników powodujących powstawanie żylaków zalicza się:

• genetyczne nieprawidłowości w budowie ściany naczyniowej (stąd pewna skłonność do rodzinnego występowania żylaków, chociaż nie jest to schorzenie typowo dziedziczne);
• przewlekłe zaparcia i nadużywanie środków przeczyszczających;
• nadwagę;
• siedzący tryb życia i brak ruchu;
• pracę wymagającą dużego wysiłku fizycznego, połączonego z użyciem tłoczni brzusznej, np. przy dźwiganiu ciężarów;
• zawodowe uprawianie niektórych dyscyplin sportowych – kolarstwa, jazdy konnej, wielogodzinne podróże samochodem;
• częste ciąże;
• nadciśnienie wrotne;
• przewlekłą niewydolność krążenia;
• podeszły wiek i związane z tym osłabienie mięśni i elastyczności tkanki łącznej.

Żylaki odbytu są bardzo powszechną dolegliwością, jednak ze względu na umiejscowienie również bardzo wstydliwą, dlatego część chorych nie zgłasza się do lekarza, próbując radzić sobie własnymi sposobami. Niektórzy autorzy szacują, iż żylaki dotyczą około 70 proc. osób powyżej 30. roku życia.

Objawy hemoroidów

Żylaki odbytu u części chorych mogą nie dawać żadnych objawów.

U części osób są przyczyną okresowo pojawiającego się:

• uczucia swędzenia i pieczenia odbytu;
• bólów przy oddawaniu stolca;
• dużej ilości śluzu wydobywającego się z kanału odbytu;
• podkrwawiania w czasie wypróżnienia lub poza nim (świeża krew pokrywająca stolec).

Rozpoznanie hemoroidów podejmuje się na podstawie oglądania okolicy odbytu – rozpoznajemy wówczas żylaki zewnętrzne – lub na podstawie wziernikowania, które uwidacznia żylaki wewnętrzne. Najczęściej wykonuje się rektoskopię lub kolonoskopię.

Jakie mogą być skutki hemoroidów?

Choroba hemoroidalna może w sposób znaczący ograniczyć jakość życia. Ból i świąd odbytu jest przyczyną problemów z siadaniem. Wydzielina z odbytu może z kolei być pożywką dla bakterii gromadzących się w okolicach, co wymusza zachowanie rygorystycznych zasad higieny.

W przypadku nasilonego krwawienia pacjent może odnosić wrażenie masywnego krwotoku wzbudzającego lęk i zwykle wtedy szybko szuka pomocy lekarskiej. Powtarzające się często krwawienia mogą doprowadzić do anemii z niedoboru żelaza.

W czasie wypróżnienia guzki wewnętrzne mogą wypadać na zewnątrz i cofać się samoistnie lub zostać ręcznie odprowadzone przez chorego. Zdarza się jednak również, że guzek zostanie uwięźnięty przez zaciskający się zwieracz odbytu, a wówczas jest przyczyną nasilonego bólu i dużego dyskomfortu. Stan ten sprzyja zakrzepicy i stanom zapalnym, czasem o charakterze ropnym lub zgorzelinowym. Do silnego bólu dołącza się wysoka gorączka i złe samopoczucie.

Innymi powikłaniami żylaków odbytu są szczelina odbytu i zapalenia odbytnicy.

Jak leczyć hemoroidy?

Leczenie żylaków polega głównie na łagodzeniu dolegliwości bólowych i zapobieganiu powikłaniom. Przede wszystkim należy przestrzegać zasad higieny osobistej i unikać zaparć poprzez prawidłowe odżywianie się, co oznacza:

• dostarczać odpowiednią ilość błonnika w postaci owoców i warzyw, razowego pieczywa i makaronów;
• prawidłowe nawodnienie;
• unikanie alkoholu;
• ograniczaniu produktów wysokoprzetworzonych.

W łagodzeniu bólów i świądu odbytu stosuje się środki ściągające, znieczulające i odkażające w postaci czopków i maści. Można stosować nasiadówki z rumianku lub kory dębu, nalewki z owoców kasztanowca. Wygodne w użyciu są doustne preparaty diosminy, escyny czy rutozydu, które wzmacniają żyły, uszczelniają ich ścianę, działają lekko przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo. Mogą być stosowane długo, a w stanach ostrych w zwiększonej dawce. Działanie znieczulające, likwidujące ból i pieczenie okolic odbytu ma maść na hemoroidy z lidokainą. Pomocny jest także żel do mycia okolic odbytu dedykowany osobom borykającym się z problemem hemoroidów, zawierający w składzie m.in. aloes, miód, opuncję, gruszkę czy nagietek.

Leczenie chirurgiczne hemoroidów

Hemoroidy często nawracające i dające duże dolegliwości wymagają leczenia chirurgicznego. Najbardziej popularnym zabiegiem jest zakładanie na żylaka specjalnych gumowych podwiązek, które go zaciskają, doprowadzając do obumarcia i samoistnego odpadnięcia.

Nie jest to równoznaczne z wyleczeniem, ponieważ żylaki mogą tworzyć się z innych naczyń splotu żylnego i zabiegi trzeba co jakiś czas powtarzać. Żylaki III i IV stopnia, duże, silnie krwawiące, wymagają chirurgicznego wycięcia. Rzadziej wykonywane są takie zabiegi jak skleroterapia, krioterapia czy fotokoagulacja.

Żylaki odbytu nie są jedyną przyczyną bólu i krwawienia, dlatego zawsze należy zgłosić się do lekarza, aby wyeliminować m.in. takie choroby jak rak, przewlekłe zapalenie jelit, chorobę Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, ponieważ nie tylko wymagają innego leczenia, ale także są stanami zagrażającymi zdrowiu i życiu.

Hemoroidy – wypowiedź eksperta