Poziom żelaza – co oznacza niskie i podwyższone żelazo w badaniu krwi?

Żelazo – co to za mikroelement?

Żelazo należy do tak zwanych mikroelementów – oznacza to, że musi być ono dostarczane codziennie w niewielkich ilościach, aby umożliwić optymalne funkcjonowanie tkanek i narządów. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo wynosi od kilku do kilkunastu miligramów i zależne jest od takich czynników, jak: wiek, płeć czy ciąża. W organizmie największa ilość żelaza znajduje się w hemoglobinie – białku czerwonych krwinek, które umożliwia pobieranie tlenu w płucach i oddawanie go w tkankach. Podobną funkcję spełnia żelazo, współtworząc białko mięśniowe mioglobinę, która umożliwia mięśniom pobieranie z krwi niezbędnego do ich prawidłowej pracy tlenu.

Żelazo umożliwia także działanie wielu enzymów. W przewodzie pokarmowym wchłaniane jest przede wszystkim w dwunastnicy, gdzie w największej ilości znajdują się specjalnie przystosowane do tego białka transportowe. W standardowych warunkach wchłonięciu ulega zaledwie około 10 proc. dostarczonego żelaza. Wartość ta może być modyfikowana w niewielkim stopniu w przypadku niedotlenienia lub innych stanów zwiększonego zapotrzebowania oraz przez inne substancje obecne w posiłkach. W tym miejscu warto dodać, że żelazo hemowe jest lepiej wchłaniane i występuje m.in. w produktach zwierzęcych (np. wołowina, cielęcina), zaś niehemowe – w produktach roślinnych (np. buraki, pietruszka czy groch).

Kup Solgar Gentle Iron 90kaps. w Vitashop.pl

Po wchłonięciu żelazo transportowane jest we krwi przez transferynę, magazynowane jest natomiast głównie w wątrobie w postaci związanej z białkiem ferrytyną. Oznaczenie poziomu żelaza we krwi polega na pomiarze ilości żelaza związanego z transferyną.

Czytaj również: Niska hemoglobina – przyczyny

Poziom żelaza a anemia

Wśród wskazań do oznaczenia poziomu żelaza w surowicy krwi wyróżniamy diagnozowanie i różnicowanie rodzaju niedokrwistości. Anemią nazywamy stan obniżenia poniżej normy liczby czerwonych krwinek i hemoglobiny; niedostateczne dostarczanie żelaza z posiłkami lub zaburzenia jego wchłaniania z przewodu pokarmowego prowadzą do powstania najczęstszej niedokrwistości – tzw. anemii z niedoboru żelaza (niedoborowa).

Jej podstawowymi objawami są: bladość skóry i błon śluzowych, osłabienie i senność, łamliwość włosów i paznokci, zapalenie kącików ust, przyspieszony rytm serca; silne obniżenie poziomu żelaza może objawiać się spaczonym apetytem – np. na glinę; do innych rodzajów niedokrwistości należą anemie pokrwotoczne, anemie wynikające z zaburzonej produkcji czerwonych krwinek w szpiku oraz spowodowane nasilonym niszczeniem erytrocytów.

Inny wskazaniem do badania żelaza w surowicy krwi jest podejrzenie stanu „przeładowania” żelazem; zbyt duże gromadzenie żelaza w organizmie może objawiać się w postaci bólu stawów, męczliwości, bólu brzucha, a w ciężkich przypadkach marskością wątroby, cukrzycą i uszkodzeniem mięśnia sercowego.

Warto zaznaczyć, że poziom żelaza w surowicy krwi oznaczany jest zwykle razem z innymi parametrami gospodarki żelazowej – takimi jak poziom ferrytyny czy TIBC (całkowita zdolność wiązania żelaza).

Przeczytaj też: Co oznacza wysoki poziom hemoglobiny?

Żelazo we krwi – jak wygląda badanie?

Poziom żelaza oznacza się, wykonując badanie krwi. Ze względu na to, że poziom żelaza w surowicy zmienia się w znaczący sposób w ciągu doby, może on wzrastać po posiłkach oraz ponieważ często istnieje potrzeba kilkukrotnego wykonania badania – próbka powinna zostać pobrana rano na czczo.

Warto poinformować lekarza o przyjmowanych lekach i aktualnych chorobach, ponieważ niektóre z nich mogą wpływać na wynik oznaczenia. W przypadku nosicielstwa patogenów przenoszonych przez krew – takich jak wirus HIV, HBV czy HCV – należy poinformować o tym personel odpowiedzialny za pobranie krwi. Pozwoli to na zachowanie adekwatnych środków bezpieczeństwa.

Pobranie próbki odbywa się zwykle przez nakłucie żyły w okolicy dołu łokciowego z użyciem sterylnej igły i zebranie krwi do probówki. Po wyjęciu igły należy uciskać miejsce wkłucia przez kilka minut w celu powstrzymania krwawienia. Wynik analizy gotowy jest zwykle tego samego dnia.

Żelazo – norma

Przy zachowaniu zalecanych warunków pobierania próbki do badania, norma żelaza we krwi powinna mieścić się w zakresie 60–180 μg/ml, co jest równoznaczne z wynikiem 11–33 μmol/l. Czasami przyjmuje się, że dolną granicą wartości prawidłowych dla mężczyzn jest 70 μg/ml. Wartości referencyjne mogą różnić się nieznacznie w zależności od zastosowanej do oznaczania metody, dlatego razem z wynikiem laboratorium podaje przyjęty zakres prawidłowy.

Kup Acti-Globin 30tab. w Vitashop.pl

Niedobór żelaza – co to znaczy?

Jak już wcześniej wspomniano, najczęstszym zastosowaniem testu na poziom żelaza we krwi jest różnicowanie rodzajów niedokrwistości. W niedokrwistości niedoborowej oraz niedokrwistości chorób przewlekłych w wynikach obserwuje się zwykle niskie żelazo. Wynikać ono może z wielu przyczyn, z których wymienić należy między innymi:

• krwawienia – zwłaszcza przewlekłe i długotrwałe (np. w przypadku menstruacji; żelazo tracone jest razem z hemoglobiną zawartą w czerwonych krwinkach; sytuacja taka może pojawić się również u osób regularnie oddających honorowo krew);
• niedostateczną podaż żelaza w diecie (obserwujemy ją w przypadku nieprawidłowej diety bądź w różnorodnych zaburzeniach wchłaniania);

Zwiększone zapotrzebowanie (obserwowane na przykład w przypadku zapotrzebowania na żelazo w ciąży i podczas intensywnego wzrostu). Również w chorobach przewlekłych, jak np. reumatoidalne zapalenie stawów, niewydolność nerek czy choroba nowotworowa, różnorodne mechanizmy doprowadzają do obniżonego żelaza we krwi.

Podwyższone żelazo a niedokrwistość

Podwyższone żelazo może być związane z niedokrwistością hemolityczną, megaloblastyczną, syderoblastyczną czy aplastyczną. Obserwowana jest również w przypadku wielokrotnych przetoczeń koncentratu krwinek czerwonych (tzw. przetoczeń krwi), w zespołach mielodysplastycznych i w niektórych zaburzeniach genetycznych – np. w hemochromatozie wrodzonej, związanej z nadmiernym wchłanianiem żelaza z pokarmów.

Wysokie żelazo we krwi prowadzi do gromadzenia się tego mikroelementu w tkankach, co wywoływać może różnorodne zaburzenia. W przypadku wystąpienia objawów wskazujących na zatrucie żelazem, wykazanie jego podwyższonego stężenia w krwi jest pomocne do ostatecznego postawienia rozpoznania.

Kup Now Foods Iron 120vkaps. w Vitashop.pl

Warto mieć na uwadze, że pełną wartość diagnostyczną wyniki żelaza w surowicy uzyskują, kiedy można je odnieść do pozostałych parametrów gospodarki żelazowej.