Odkrztuszanie plwociny (flegmy)

Plwocina (flegma) – co to jest?

Plwocina jest to wydzielina pochodząca głównie z górnych dróg oddechowych, na którą składa się:

• flegma zalegająca w jamie nosowej,
• flegma pochodząca z krtani,
• flegma w oskrzelach,
• flegma w gardle (częściowo).

W warunkach prawidłowych nadmiar zalegającej flegmy jest usuwany z dróg oddechowych podczas kaszlu poprzez odkrztuszanie plwociny. Warto podkreślić, że plwocina nie zawiera śliny produkowanej w obrębie jamy ustno-gardłowej, natomiast składa się ze śluzu, komórek nabłonkowych, granulocytów i ewentualnych składników patologicznych, np. ropy czy krwi. Kaszel z flegmą może sugerować różne jednostki chorobowe.

Przeczytaj też: Do czego służy berodual?

Odkrztuszanie ropnej plwociny

Ropa

Ropa jest białożółtawą lub żółtozielonkawą gęstą wydzieliną, składającą się z:

• martwych komórek – granulocytów obojętnochłonnych (neutrofili),
• białek,
• bakterii,
• resztek uszkodzonych tkanek.

Do powstania żółtej lub zielonej flegmy w tkankach ustroju dochodzi praktycznie wyłącznie w przypadku zakażenia bakteryjnego (gronkowcowego, paciorkowcowego, pałeczką ropy błękitnej oraz innymi rodzajami bakterii, określanymi łącznie jako "bakterie ropotwórcze"). Nieprzyjemny zapach ropnej plwociny jest najczęściej związany z zakażeniem bakteriami beztlenowymi.

Zobacz też: Gorzki posmak w ustach – przyczyny

Stany chorobowe z ropną plwociną

Ropna plwocina sugeruje:

• zakażenie zatok przynosowych,
• zakażenie oskrzeli,
• infekcję obejmującą miąższ płuc.

Najczęściej zieloną lub żółtą flegmę spotyka się ją w takich jednostkach chorobowych, jak:

• przewlekłe zapalenie oskrzeli,
• rozstrzenie oskrzeli,
• zapalenie płuc,
• ropień płuca.

Bardzo duża ilość ropnej plwociny jest najczęściej związana z rozstrzeniami oskrzeli. Gdy pojawia się ona nagle, może być związana z pęknięciem do światła oskrzela ropnia płuca.

Sprawdź również: Otrivin – wskazania, skutki uboczne, opinie

Postępowanie w przypadku ropnej plwociny

Odkrztuszanie plwociny ropnej wiąże się z toczącą się infekcją bakteryjną w obrębie układu oddechowego. W tym przypadku należy udać się do lekarza rodzinnego, który zaleci nam zastosowanie:

• antybiotyku przez okres 7 dni – empirycznie (bez posiewu) stosuje się aminopenicyliny (amoksycylina) lub makrolidy (np. erytromycyna, azytromycyna, klarytromycyna). Jeśli antybiotykoterapia po 3 dniach nie przyniesie poprawy, należy ponownie udać się do lekarza. W przypadku ciężkiego zapalenia płuc lub ropnia płuca antybiotykoterapia będzie dłuższa, a chory może wymagać hospitalizacji;
• leku wykrztuśnego – działającego bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe, np. syropu zawierającego sulfogwajakol – kaszel z flegmą, której odkrztuszanie sprawia trudność pacjentowi, jest wskazaniem do takiego postępowania. Leki wykrztuśne ułatwiają oczyszczenie dróg oddechowych z zalegającej wydzieliny, gdyż flegma staje się bardziej płynna, a jej lepkość zmniejsza się. Korzyści może przynieść także równoczesne oklepywanie chorego.

Ponadto zalecany jest odpoczynek, zaprzestanie palenia tytoniu oraz picie dużej ilości płynów (nawadnianie również zmniejsza lepkość flegmy zalegającej w oskrzelach). W razie wystąpienia gorączki można zastosować leki przeciwgorączkowe (np. paracetamol, ibuprofen).

To też może Cię zainteresować: Czym jest komora hiperbaryczna?

Odkrztuszanie śluzowej (gęstej, lepkiej) plwociny

Stany chorobowe ze śluzową plwociną

Śluzową plwocinę spotyka się w przebiegu przewlekłego zapalenia oskrzeli (PZO). Przewlekłe zapalenie oskrzeli rozpoznaje się, jeżeli u pacjenta obserwuje się flegmę z gardle i kaszel utrzymujący się przez 3 miesiące w ciągu dwóch kolejnych lat. U pacjentów palących papierosy zmniejszenie ilości produkowanej flegmy można uzyskać przez rezygnację z palenia tytoniu. Efekt ten staje się widoczny już w ciągu kilku miesięcy.

Śluzowa, gęsta i lepka plwocina jest odkrztuszana także przez chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). Jest to schorzenie, które obejmuje jednocześnie przewlekłe zapalenie oskrzeli (patrz wyżej) ze współistniejącą rozedmą miąższu płuca. W okresie stabilnym przewlekłej obturacyjnej choroby płuc plwocina jest zwykle przezroczysta i chorym często sprawia trudność jej odkrztuszenie.

Kolor flegmy jest niezwykle ważnym wskaźnikiem zaostrzenia procesu chorobowego – zmiana jej charakteru na ropną może świadczyć o wyprzedzającym zaostrzenie POChP zakażeniu bakteryjnym. Stąd też wygląd plwociny powinien być przez pacjentów rutynowo obserwowany. Zarówno w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc, jak i w przewlekłym zapaleniu oskrzeli odkrztuszanie plwociny śluzowej jest najbardziej nasilone w godzinach porannych.

Zobacz też: Podwyższona temperatura ciała przez dłuższy czas – przyczyny

Postępowanie w przypadku śluzowej plwociny

Kaszel w obu tych nakładających się na siebie jednostkach chorobowych jest kaszlem przewlekłym, tzn. trwa dłużej niż 8 tygodni. Jeśli zaobserwujemy u siebie kaszel trwający tak długo, powinniśmy bezwzględnie udać się do lekarza. Należy zaprzestać palenia tytoniu. Wybór postępowania terapeutycznego zależy od wyników badań dodatkowych i obrazu klinicznego – decyduje o nim lekarz. W bardzo dużym uproszczeniu, zastosowanie znajdują:

• leki rozszerzające oskrzela (cholinolityki, krótko i długo działające β-2-mimetyki wziewne),
• leki zmniejszające nasilenie stanu zapalnego w obrębie oskrzeli (glikokortykosteroidy, roflumilast).

Odkrztuszanie przezroczystej (lepkiej) plwociny

Stany chorobowe z przezroczystą plwociną

Zaostrzenie astmy zazwyczaj przebiega z nadmiernym wydzielaniem gęstego i lepkiego śluzu, który jest następnie odkrztuszany przez pacjenta. Gruczolakorak oskrzela może także wiązać się ze wzmożonym wydzielaniem przezroczystej i lepkiej plwociny. Odkrztuszanie flegmy widoczne jest zwłaszcza w początkowym etapie rozwoju, kiedy nie doszło jeszcze do destrukcji naczyń krwionośnych i nowotwór nie objawia się w postaci krwioplucia.

Postępowanie w przypadku przezroczystej plwociny

Chorzy na astmę najczęściej wiedzą, jak powinni postępować w przypadku wystąpienia zaostrzenia. Ta grupa pacjentów wymaga interwencji lekarskiej w postaci:

• powtarzanych inhalacji krótko działającego leku rozszerzającego oskrzela (β-2-mimetyku, np. salbutamolu); pacjenci cierpiący na astmę przeważnie noszą taki inhalator przy sobie,
• tlenoterapii,
• zastosowania glikokortykosteroidów ogólnoustrojowo, które mają zmniejszyć stan zapalny.

W kontekście gruczolakoraka należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu, jeżeli kaszel z odkrztuszaniem plwociny przezroczystej ma charakter przewlekły – utrzymuje się powyżej 8 tygodni. Lekarz może zlecić badania obrazowe (RTG klatki piersiowej) i skierować taką osobę do specjalisty pneumonologa.

Odkrztuszanie grudek i czopów

Stany chorobowe z plwociną z grudkami i czopami

Odkrztuszanie plwociny składającej się z grudek i czopów jest charakterystyczne dla grzybicy dróg oddechowych oraz mukowiscydozy. Mukowiscydoza (inna nazwa: zwłóknienie torbielowate) charakteryzuje się tym, że organizm w obrębie narządów posiadających gruczoły śluzowe produkuje nadmiernie lepki i gęsty śluz. Prowadzi to do powstawania czopów śluzowych w obrębie oskrzelików, które powodują odcinkową niedodmę (czyli zapadnięcie się) miąższu płuca. Obszary płuc dotknięte niedodmą łatwo ulegają zakażeniom bakteryjnym (szczególnie pałeczką ropy błękitnej oraz gronkowcem złocistym).

W przebiegu grzybic układu oddechowego (najistotniejsze znaczenie ma tzw. alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna) w odkrztuszaniu plwociny w formie grudek dąży się do wykazania obecności strzępek grzybów.

Postępowanie w przypadku plwociny z grudkami i czopami

W kontekście grzybicy dróg oddechowych osoby, u których występuje odkrztuszanie plwociny składającej się z grudek i czopów, powinny udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Ten, po wykluczeniu innych przyczyn oraz zweryfikowaniu objawów zgłaszanych przez pacjenta, prawdopodobnie skieruje pacjenta do specjalisty w dziedzinie pneumonologi. Tam zostanie wykonana diagnostyka – badanie plwociny, bronchoskopia, popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe, badania obrazowe (TK) oraz wdrożone leczenie przeciwgrzybicze.

Każdy noworodek, który rodzi się w naszym kraju, jest obowiązkowo badany w kierunku mukowiscydozy – jest to jedno z badań przesiewowych noworodków. Stąd wniosek, że praktycznie wszyscy tacy pacjenci znajdują się pod stałą kontrolą pneumonologiczną. W celu rozpuszczenia czopów i grudek zalegających w oskrzelach stosuje się u nich leki mukolityczne – enzym dornazę alfa oraz inhalacje hipertonicznego roztworu chlorku sodu.

Czytaj również: Zwłóknienie płuc – rodzaje, przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania