Biegunka podróżnych – objawy, leczenie i profilaktyka

Co to jest biegunka podróżnych?

Biegunka podróżnych, czyli zespół uciążliwych objawów żołądkowo-jelitowych jest najczęstszym problemem medycznym osób wyjeżdżających do krajów o niskim poziomie higieny. Do zakażenia zwykle dochodzi tuż po przybyciu do miejsca docelowego, przeważnie w wyniku spożycia zanieczyszczonych chorobotwórczymi mikroorganizmami pokarmów i napojów (tzw. fekalno-oralna droga zakażenia). Z największym ryzykiem powikłań wiąże się biegunka podróżnych u dzieci i u ludzi w podeszłym wieku, jak również biegunka podróżnych w ciąży. Osoby takie, głównie z powodu postępującego odwodnienia, mogą wymagać hospitalizacji i intensywnego leczenia przyczynowego oraz objawowego.

Czytaj również: Leki na wymioty – jakie wybrać?

Biegunka podróżnych – przyczyny – co ją wywołuje?

Biegunka podróżnych należy do chorób infekcyjnych. Do enteropatogenów będących jej najczęstszą przyczyną należą bakterie Gram-ujemne Escherichia coli , przeważnie szczepy enterotoksyczne (ETEC) bądź enteroagregacyjne (EAEC). Za około 10 proc. przypadków biegunki podróżnych odpowiadają wirusy (zwłaszcza norowirusy), natomiast zakażenia pasożytnicze (głównie Giardia lamblia, Entamoeba histolytica) za mniej niż 5 proc. Aż w 40 proc. przypadków nie udaje się zidentyfikować patogenu odpowiedzialnego za objawy żołądkowo-jelitowe. U 15–30 proc. pacjentów choroba przebiega pod postacią jednoczesnej koinfekcji dwoma lub więcej patogenami (np. wirus plus bakteria). W części przypadków biegunka podróżnych może być bezpośrednio spowodowana zmianą diety lub stresem.

Do infekcji w trakcie podróży dochodzi drogą doustną (fekalno-oralną), najczęściej przez skażoną wodę, pokarm lub brudne ręce. W przypadku wirusów i bakterii od momentu zakażenia do pierwszych objawów mija od kilku do 72 godzin, czyli zwykle jeszcze w trakcie pobytu w danym kraju. Natomiast biegunka podróżnych po powrocie do domu może być spowodowana zakażeniem pasożytniczym bądź pierwotniakowym, gdyż okres wylęgania w ich przypadku wynosi od kilku do nawet kilkunastu dni.

To też może Cię zainteresować: Przelewanie w brzuchu – przyczyny

Biegunka podróżnych – objawy i rozpoznanie

Objawy kliniczne związane z biegunką podróżnych pojawiają się gwałtownie, w ciągu pierwszych dni podróży. Mimo że jej przebieg nie różni się od innych ostrych infekcji przewodu pokarmowego, to fakt, że pojawia się w niekomfortowych warunkach, zwykle bez możliwości szybkiej konsultacji lekarskiej, wzmaga stres z nią związany. Do najczęściej zgłaszanych objawów biegunki podróżnych należą:

• ból brzucha, przeważnie o charakterze kolkowym;
• uczucie przelewania się treści jelitowych, wzdęcia;
• wodnista biegunka, zwykle do 6 stolców dziennie, natomiast u 20 proc. turystów biegunka ma charakter krwisty, nawet z 15 wypróżnieniami w ciągu doby;
• uczucie nagłego parcia na stolec;
• gorączka, która rzadko przekracza 38^oC;
• bóle głowy, dreszcze, bóle stawowe, bóle okolicy krzyżowej pleców;
• wymioty;
• osłabienie wynikające w odwodnienia, utrata apetytu.

Objawy trwają 2–3 dni w przypadku infekcji wirusowej lub 3–7 dni w przypadku zakażenia bakteryjnego. Etiologia pierwotniakowa odpowiada za cięższy przebieg choroby – krwisto-śluzowa biegunka, nudności i gorączka mogą utrzymywać się przez kilka tygodni (biegunka podróżnych po powrocie).

Przeczytaj: Szczepienie przeciw polio – zwykłe czy skojarzone?

Aby rozpoznać biegunkę podróżnych, należy wykazać związek między początkiem objawów a podróżą do innego kraju. W przeważającej części zachorowań nie jest konieczne przeprowadzanie badań dodatkowych, chociaż w przypadku ciężkiego przebiegu (szczególnie u dzieci, kobiet w ciąży i osób z chorobami przewlekłymi) należy wykonać podstawowe badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi obwodowej, parametry stanu zapalnego oraz podstawowe badania biochemiczne. Badania mikrobiologiczne, w tym posiewy oraz badanie ogólne kału wskazane są w przypadku biegunki podróżnych o nietypowych lub długo utrzymujących się objawach.

Przeczytaj też: Apteczka na wakacje – co powinno się w niej znaleźć?

Biegunka podróżnych – bakterie i wirusy w różnych częściach świata

Na biegunkę podróżnych o etiologii bakteryjnej i wirusowej rocznie zapada nawet 70 proc. turystów. Częstość jej występowania zależy od regionu docelowego – zdecydowanie największe zagrożenie dotyczy krajów Azji, Afryki i Ameryki Południowej.

• Małe ryzyko zachorowania – Japonia, Australia, Ameryka Północna.
• Średnie ryzyko zachorowania – Europa Środkowa i Wschodnia, Portugalia, Grecja, kraje bałkańskie, Afryka Południowa, Argentyna, Chile.
• Duże ryzyko zachorowania – biegunka podróżnych w Tajlandii, Afryce, w Turcji, Indiach, Ameryce Łacińskiej, na Bliskim Wschodzie.

To, ile trwa biegunka podróżnych zależy od patogenu odpowiedzialnego za objawy. Infekcje wirusowe największe nasilenie osiągają w trakcie pierwszych 2 dni choroby. Biegunka wywołana toksynami bakteryjnymi może natomiast utrzymywać się nawet 7 dni. Najdłuższy okres wylęgania i czas trwania biegunki związany jest z infekcjami pierwotniakowymi oraz pasożytniczymi. W ich przypadku objawy mogą pojawić się dopiero po powrocie do domu.

Przeczytaj też: Ciąża a wakacyjne podróże

Biegunka podróżnych – czym leczyć? Czy istnieje lek na biegunkę podróżnych?

Leczenie biegunki podróżnych można podzielić na leczenie objawowe oraz przeciwdrobnoustrojowe. Podstawowe znaczenie ma odpowiednie nawodnienie chorego – drogą doustną lub dożylną. Preferuje się butelkowaną wodę mineralną lub specjalistyczne doustne płyny nawadniające zawierające elektrolity oraz glukozę. Do leków objawowych należą natomiast leki przeciwbiegunkowe hamujące perystaltykę jelit (np. loperamid). Leków zapierających nie powinno się jednak stosować w trakcie biegunki krwistej z towarzyszącą wysoką gorączką. W takich przypadkach należy rozważyć antybiotykoterapię.

Zobacz też: Na co stosuje się antybiotyk Biseptol?

Biegunka podróżnych – leki

W łagodnej biegunce podróżnych u osób dorosłych bez historii chorób przewlekłych antybiotykoterapia nie jest zalecana, gdyż udowodniono, że nie wpływa ona w istotny sposób na przebieg choroby. W takich przypadkach najważniejsze jest doustne nawadnianie chorego.

Biegunka podróżnych – antybiotyk

W biegunce podróżnych o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu antybiotykoterapia skraca intensywność i czas trwania objawów. Leczeniem preferowanym w biegunce podróżnych jest azytromycyna należąca do grupy antybiotyków makrolidowych, które wykazują silne działanie bakteriostatyczne i bakteriobójcze przeciwko bakteriom Gram-dodatnim oraz Gram-ujemnym. Do innych antybiotyków stosowanych w biegunce podróżnych należą fluorochinolony, jednak z uwagi na dużą oporność bakterii na leki z tej grupy nie powinno się ich włączać w przypadku dolegliwości związanych z pobytem w Azji Południowej.

Biegunka podróżnych – probiotyk, nifuroksazyd

Jak dotąd nie ma wystarczających dowodów potwierdzających skuteczność probiotyków i prebiotyków w leczeniu biegunki podróżnych. Zwyczajowo zaleca się je podczas antybiotykoterapii – szczególnie kultury drożdżowe szczepu Saccharomyces boulardii. Nifuroksazyd, niegdyś jeden z podstawowych leków w różnych rodzajach biegunki, w tym biegunce podróżnych, również nie jest obecnie stosowany. Najnowsze badania dowodzą, że najlepszym antybiotykiem nowej generacji w leczeniu empirycznym biegunki podróżnych jest rifaksymina.

Biegunka podróżnych – co jeść?

W trakcie ostrej biegunki zaleca się krótkotrwałą, zwykle 1- lub 2-dniową głodówkę. Konieczne jest wówczas przyjmowanie odpowiedniej ilość płynów, w tym doustnych płynów nawadniających. Po ustąpieniu ostrych objawów zaleca się unikanie wysokobłonnikowych, surowych owoców i warzyw, mleka, kofeiny oraz alkoholu. Rozszerzanie diety po biegunce podróżnych powinno rozpocząć się od kleiku i innych lekkostrawnych pokarmów zbożowych.

Biegunka podróżnych – zapobieganie

Profilaktyka biegunki podróżnych składa się z poniższych trzech kierunków postępowania.

1. Higiena rąk i pokarmów, która obejmuje: częste mycie rąk mydłem, a następnie ich dezynfekcję, niespożywanie pokarmów surowych, niepewnego pochodzenia, korzystanie z wody ze sprawdzonego źródła (najlepiej wody butelkowanej) i obieranie ze skórki wszystkich warzyw i owoców.
2. Profilaktyczna antybiotykoterapia, którą należy rozważyć u osób obciążonych dużym ryzykiem powikłań, w tym przede wszystkim odwodnienia i uogólnienia się infekcji.
3. Szczepienia ochronne, przede wszystkim przeciwko WZW typu A (wirusowe zapalenie typu A, tzw. żółtaczka pokarmowa), durowi brzusznemu, poliomyelitis oraz doustna szczepionka przeciwko cholerze.

Biegunka podróżnych – video