Biegunka a choroby układu pokarmowego

Jak rozwija się biegunka

Biegunka jest objawem zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego. Definicja mówi, że jest to oddawanie stolca o płynnej lub półpłynnej konsystencji częściej niż zwykle, tzn. ponad 3 razy na dobę. W zależności od czasu trwania i przyczyny możemy podzielić biegunkę na ostrą i przewlekłą. Biegunka ostra może trwać do 2 tygodni. Jeżeli po upływie tego czasu nadal występuje zwiększona ilość wypróżnień, mówimy wtedy o biegunce przewlekłej.

W wyniku zaburzeń pracy jelit może dochodzić do zmniejszonego wchłaniania substancji odżywczych z treści pokarmowej lub zwiększonego wydzielania wody i elektrolitów do światła jelita. Doprowadza to do zwiększenia objętości spożytych pokarmów i rozrzedzenia mas kałowych. Taki stan obserwowany jest w różnych chorobach układu pokarmowego, w tym w stanach zapalnych błony śluzowej jelit, w przyspieszonym pasażu treści pokarmowej lub po spożyciu substancji, które nie ulegają wchłanianiu w przewodzie pokarmowym.

Przeczytaj też: Biegunka po jedzeniu – przyczyny i leczenie

Przyczyny biegunek

Biegunki ostre zazwyczaj spowodowane są infekcjami układu pokarmowego. Do zakażenia dochodzi na drodze pokarmowej, przez spożycie zainfekowanych produktów, np. owoców lub warzyw. Często też zakażenia spowodowane są piciem wody z nieznanego źródła, czemu sprzyjają częste podróże. Kontakt z osobą chorą lub nosicielem patogenu też może przyczyniać się do zachorowania, zarazki bardzo łatwo przenoszą się przez bliski kontakt lub podczas przygotowywania posiłków, picia z tej samej szklanki lub butelki. Biegunkę ostrą mogą także spowodować zatrucia pokarmowe zepsutą żywnością, alkoholem, środkami toksycznymi lub lekami, np. niektórymi antybiotykami.

Biegunka przewlekła jest najczęstszym przejawem chorób układu pokarmowego. Występuje m.in. w nieswoistych zapaleniach jelit i może jej towarzyszyć obecność śluzu i krwi, w celiakii biegunka jest obfita i wodnista, w zespole jelita drażliwego pojawia się naprzemiennie z zaparciami.

Towarzyszącymi objawami są:

• bóle brzucha,
• wzdęcia,
• nudności,
• wymioty,
• odbijanie.

Zawsze objawem alarmującym jest obecność krwi w kale, która wymaga szybkiej wizyty u lekarza.

Biegunka przewlekła z obecnością tłuszczu, o gnilnym, nieprzyjemnym zapachu może pojawić się w zaburzeniach wydzielania trzustki lub wątroby. Dochodzi do zmniejszonego wydzielania enzymów lub żółci, które rozdrabniają i rozkładają cząsteczki tłuszczów pochodzące z pokarmu. Stolec ma błyszczącą powierzchnię i trudno spłukuje się z muszli klozetowej.

U osób nadużywających alkoholu czy środków przeczyszczających może dochodzić do nadmiernego przechodzenia wody z organizmy do światła jelita i częstych wypróżnień luźną treścią.

Biegunka a odwodnienie

Najniebezpieczniejszym powikłaniem biegunki jest odwodnienie organizmu, które w konsekwencji może doprowadzić do ciężkich zaburzeń organizmu. Objawy zależą od stopnia odwodnienia. Na początku chorzy są osłabieni, mają bóle i zawroty głowy, chce im się pić, mają suche usta i język, przyspieszone bicie serca, oddają małą ilość moczu. Przy zaburzeniu gospodarki wodnej pojawiają się także zachwiania gospodarki elektrolitowej, grożące zaburzeniami pracy serca.

W większości przypadków zastosowanie domowych sposobów na biegunkę okazuje się wystarczające i objawy ustępują zazwyczaj po 2–3 dniach. W niektórych przypadkach może jednak być konieczna wizyta lekarska i dodatkowe badania.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

• przy obecności krwi w kale czy wymiotach,
• przy pojawieniu się objawów odwodnienia,
• przy wysokiej gorączce (powyżej 38°C),
• przy znacznej utracie masy ciała,
• kiedy biegunka pojawiła się po powrocie z tropikalnych krajów,
• przy ciągle pogarszającym się stanie ogólnym,
• kiedy jest się w ciąży albo cierpi się na zaburzenia odporności,
• przy przedłużającej się biegunce.

W momencie pojawienia się wyżej wymienionych objawów należy zgłosić się do lekarza, który przeprowadzi wywiad i badanie lekarskie. Konieczne może być wykonanie badania krwi w celu oceny stopnia odwodnienia i zaburzeń ilości elektrolitów.

Lekarz może zlecić specjalistyczne badania na podstawie dolegliwości. Zalicza się do nich:

• USG jamy brzusznej,
• RTG przeglądowe jamy brzusznej z podaniem środka cieniującego,
• kolonoskopię z pobraniem wycinków błony śluzowej do badania histopatologicznego.

W przypadku biegunki infekcyjnej może być konieczne wykonanie badań bakteriologicznych z próbki pobranego kału.

Leczenie biegunek

Podczas biegunki należy pamiętać o zapobieganiu odwodnieniom. Konieczne jest picie wody lub płynów nawadniających małymi łyczkami ze wzmożoną częstotliwością. Po każdym epizodzie biegunki czy wymiotów należy uzupełnić ubytek płynów. Przy niewielkim odwodnieniu leczenie można przeprowadzać w domu, podając płyny doustnie, ale przy znacznych cechach odwodnienia wskazana jest hospitalizacja i podanie kroplówek.

Podczas leczenia w domu należy pamiętać, że nie wolno poić chorego wysokosłodzonymi napojami (np. typu cola), sokami owocowymi, napojami gazowanymi, ponieważ mogą nasilić biegunkę. Środki zapierające powodują zwolnienie pasażu jelitowego.

Domowym sposobem na biegunkę jest od dawna znane jedzenie jagód, które mają właściwości ściągające. Substancjami, które wiążą w przewodzie pokarmowym toksyczne związki, patogeny czy ich toksyny są węgiel leczniczy i pektyny.

Lekami, które wpływają na mięśniówkę jelit i wymagają ostrożnego stosowania są pochodne opioidów, np. loperamid. Powodują one zwolnienie perystaltyki jelit i zwiększone wchłanianie wody. W biegunkach bakteryjnych należy stosować odpowiedni antybiotyk, który przepisze lekarz.