Wymioty i biegunka u dziecka – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Biegunka u dzieci

Gdy dziecko wymiotuje i ma biegunkę, większość rodziców wpada w panikę. I nic w tym dziwnego biorąc pod uwagę często towarzyszące objawy – dziecko może być znacznie osłabione, może gorączkować, mogą dołączyć się nieprzyjemne, kurczowe bóle brzucha, z którymi dość trudno jest sobie poradzić.

Nie każdy luźny stolec można uznać za biegunkę. Biegunkę u dzieci cechuje zwiększona częstość oddawania stolca – ma on formę płynną lub półpłynną, może ponadto zawierać treść nieprawidłową, np. krew lub śluz. Niemowlęta karmione piersią mogą oddawać stolec nawet po każdym posiłku, jednak dopóki nie zawiera on składników patologicznych, nie należy się martwić. Podobnie, jeśli dziecko karmione pokarmem mamy oddaje jeden stolec na kilka dni, ale jest on normalnej konsystencji, oddawany bez niepokoju i bólu, również możemy spać spokojnie.

To też może Cię zainteresować: Śmierdzące stopy – przyczyny, leczenie

Wymioty u dzieci

Wymioty u dzieci mogą być objawem wielu różnych schorzeń. Najczęściej idą w parze z biegunką (jako objaw nieżytu żołądkowo-jelitowego). Mogą być jednak spowodowane innymi chorobami – nieprawidłowościami w budowie lub czynności układu pokarmowego, zaburzeniami neurologicznymi, hematologicznymi, metabolicznymi, zakażeniami pasożytniczymi (aby to zdiagnozować, należy przeprowadzić badanie kału), zatruciami, chorobami układu oddechowego i krążenia oraz innymi problemami zdrowotnymi. Wymioty poranne, podobnie jak żółciowe lub krwiste, zawsze wymagają pilnej konsultacji z lekarzem.

W przypadku niemowląt należy właściwie odróżnić wymioty od ulewania, które polega na biernym cofaniu się treści pokarmowej, bez innych dolegliwości i bez wpływu na rozwój dziecka.

Czytaj również: Leki na wymioty – jakie wybrać?

Rotawirusy

W znakomitej większości przypadków wymioty i biegunka u dzieci spowodowane są wirusowym zakażeniem układu pokarmowego. Czynnikiem wywołującym jest najczęściej rotawirus. Objawy nieżytu żołądkowo-jelitowego spowodowane nim występują zwykle pomiędzy 3 a 15 miesiącem życia dziecka, najczęściej w miesiącach zimowych. Pierwszym objawem są wymioty, następnie dołącza się niewielki wzrost temperatury i pojawia się biegunka, która może trwać średnio od 4 do 8 dni. Niestety na biegunkę rotawirusową można chorować kilka razy, ale przebieg pierwszego zakażenia zwykle jest najcięższy. W Polsce dostępna jest od kilku lat doustna szczepionka przeciwko zakażeniu rotawirusem, którą podaje się dziecku między 2 a 6 miesiącem życia. Szczepienie jest wprawdzie odpłatne, ale korzyść w postaci zmniejszenia częstości zachorowań i ciężkości przebiegu infekcji wydaje się być odpowiednią rekompensatą.

Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów

Inne przyczyny biegunek i wymiotów u dzieci

Wśród innych przyczyn wymiotów i biegunki u dzieci można wymienić znacznie rzadsze:

• zakażenie bakteryjne układu pokarmowego,
• antybiotykoterapię, która powoduje zniszczenie prawidłowej flory bakteryjnej jelit dziecka i prowadzi do rozwoju biegunki o wodnistym charakterze, której nie towarzyszą objawy ogólne (gorączka, osłabienie), ustępującej po odstawieniu antybiotyku,
• schorzenia innych układów, np. zakażenie układu moczowego lub dróg oddechowych.

Leczenie wymiotów i biegunek

Większość przypadków wymiotów i biegunki u dzieci nie wymaga leczenia przyczynowego i ustępuje samoistnie z pomocą leków objawowych. Zwykle nie jest wymagane badanie wykrywające czynnik sprawczy biegunki, gdyż nie ma to wpływu na podstawowe leczenie. Posiew kału należy bezwzględnie wykonać jedynie w przypadku wystąpienia krwistej biegunki, biegunki o bardzo ciężkim przebiegu, ze znacznym odwodnieniem oraz biegunki przewlekłej (trwającej dłużej niż 2 tygodnie). W większości przypadków rodzice mogą sami rozpocząć leczenie objawowe w domu.

Podstawowym sposobem leczenia biegunki u dzieci jest nawadnianie doustne. Od momentu wystąpienia pierwszych objawów należy podawać więcej lekko osolonych płynów lub doustne płyny nawadniające (dostępne na receptę w aptekach – dobrze jest wcześniej poprosić lekarza o możliwość wykupienia jednego opakowania takiego płynu na zapas). Domowym sposobem na sporządzenie takiego płynu jest zmieszanie 0,5 litra wody z 1 łyżką soli kuchennej.

Przeczytaj: Wymiotowanie żółcią – co oznacza?

Absolutnie należy unikać podawania soków owocowych lub coli i innych napojów gazowanych, ponieważ zawarta w nich substancja słodząca może nasilać biegunkę. Ponadto wskazane jest podawanie dziecku probiotyków z zawartością Lactobacillus GG i Saccharomyces boulardii w zalecanych przez lekarza dawkach. W czasie trwania biegunki należy kontynuować karmienie piersią. W przypadku dzieci starszych, po wstępnej czterogodzinnej fazie nawadniania doustnego, należy kontynuować normalne żywienie – głodówka nie jest wskazana.

Przeczytaj też: Biegunka po jedzeniu – przyczyny i leczenie

Dieta przy biegunce u dziecka

Zaleca się stosowanie diety odpowiedniej do wieku dziecka. Takie postępowanie nie wydłuża czasu trwania biegunki i wymiotów, a wpływa korzystnie na masę ciała i samopoczucie dziecka. W leczeniu biegunki u dzieci nie powinno się stosować leków przeciwwymiotnych, hamujących perystaltykę przewodu pokarmowego lub węgla aktywowanego.

Również antybiotykoterapia nie powinna być leczeniem z wyboru ze względu na tendencję do samoistnego ustępowania biegunki oraz możliwość spowodowania nosicielstwa bakterii chorobotwórczej (nosiciel to osoba, która jest zainfekowana daną bakterią, ale nie choruje – może zarażać inne osoby z otoczenia). Decyzję o podaniu antybiotyku zawsze podejmuje lekarz po zapoznaniu się z przebiegiem choroby, dokładnym zbadaniu pacjenta oraz ewentualnie po otrzymaniu wyników badań dodatkowych.

W czasie początkowego postępowania w domu rodzice powinni w miarę możliwości oceniać stan dziecka – jego żywotność, pragnienie, nasilenie biegunki i wymiotów, ilość oddawanego moczu (u niemowląt – zwrócenie uwagę na ilość mokrych pieluszek). Jeśli po dobie leczenia objawowego stan dziecka poprawia się, wymioty ustępują, częstość stolców zmniejsza się – można kontynuować leczenie objawowe w domu.

Biegunka u dziecka – kiedy do lekarza?

Jak wcześniej wspomniano, większość przypadków wymiotów i biegunki u dzieci w przebiegu nieżytu żołądkowo-jelitowego nie musi być bezwzględnie badana przez lekarza.

Badanie lekarskie jest konieczne wtedy, gdy:

• niemowlę oddaje więcej niż 8 stolców na dobę,
• niemowlę jest w wieku poniżej 2 miesięcy,
• dziecko choruje na inną ciężką chorobę, np. cukrzycę, niewydolność nerek,
• wymioty są przewlekłe.

Wskazania do leczenia w szpitalu obejmują:

• uporczywe wymioty prowadzące do sytuacji, gdy dziecko nie jest w stanie doustnie przyjmować płynów,
• nadmierna senność, apatia, drgawki,
• wymioty żółciowe,
• znaczne odwodnienie.

Niekiedy wymioty i biegunka u dzieci mogą być spowodowane stanami wymagającymi interwencji chirurgicznej – wówczas dziecko także powinno znaleźć się w szpitalu w celu obserwacji i podjęcia niezbędnych działań.