Rotawirusy – czym są, jakie choroby wywołują, jak im zapobiegać

Rotawirusy – czym są?

Co to jest rotawirus? Rotawirusy są czynnikami zakaźnymi, które stanowią jedną z głównych przyczyn biegunek w populacji dziecięcej. Są one tak rozpowszechnione, że prawie każde dziecko w wieku do 5 lat było nimi zakażone. Na szczęście organizm ludzki wytwarza odporność po każdej infekcji rotawirusowej, dlatego zakażenia wywołane tymi czynnikami występują stosunkowo rzadko u dorosłych. ''Rota'' z języka łacińskiego oznacza koło, a opisywane wirusy zostały tak nazwane z powodu ich kolistego kształtu.

Wśród pięciu głównych grup rotawirusów (typ od A do E) tylko trzy pierwsze są zaraźliwe dla człowieka. Najbardziej rozpowszechnionym typem rotawirusa jest typ z grupy A i jest on odpowiedzialny za 90 proc. wszystkich infekcji rotawirusowych. W naszej strefie klimatycznej zakażenia rotawirusami mają miejsce głównie w sezonie jesiennym i zimowym.

Istnieje kilka dróg rozprzestrzeniania się rotawirusów. Możliwe jest ich przenoszenie się:

• drogą pokarmową,
• drogą kropelkową,
• poprzez kontakt bezpośredni z osobą chorą,

Do zarażenia rotawirusami może dochodzić także poprzez kontakt z przedmiotami zanieczyszczonymi.

Biegunka u dziecka a rotawirusy

Rotawirusy najbardziej zarażają dzieci, które są w trakcie choroby albo zaraz po przebyciu biegunki. Miejscami, w których najłatwiej się zakazić rotawirusami, są duże skupiska dzieci (np. żłobki, przedszkola). Grupą największego ryzyka zarażenia rotawirusem są dzieci pomiędzy 6. miesiącem a 2. rokiem życia (rotawirus u dzieci). Wynika to z tego, że do 6. miesiąca życia dzieci chronione są przez przeciwciała przekazywane im z mlekiem matki. Częściową ochroną jest także ich niedojrzały jeszcze układ pokarmowy.

Rotawirusy u dzieci prowadzą do wystąpienia objawów tak zwanej grypy jelitowej (jelitówki u dzieci). Mechanizm działania rotawirusów polega na atakowaniu i niszczeniu komórek wyścielających jelito cienkie, czyli enterocytów. Organizm dziecka pozbywa się zatem rotawirusów dopiero po złuszczeniu się i wydaleniu komórek jelitowych. Dopiero po tygodniu od ustąpienia biegunki dziecko przestaje zarażać, gdyż wirusy zostają całkowicie wydalone z jego przewodu pokarmowego.

Rotawirus – objawy – zakażenie rotawirusem

Czas jaki upływa od momentu przedostania się rotawirusów do organizmu dziecka do ujawnienia się objawów wynosi średnio 2 dni. Należy jednak zaznaczyć, że zakażenie rotawirusami może przybiegać bezobjawowo albo mieć postać łagodną lub ostrą.

Jednym z pierwszych objawów są wymioty u dziecka, na ogół poprzedzone wodnistą biegunką (trwającą średnio od 4 do 8 dni). Jest ona wodnista, o dużej częstotliwości – dziecko oddaje ponad 10 stolców w ciągu doby. Stolce są luźne, tryskające, o kolorze zielonożółtym. Taki charakter biegunki jest bardzo niebezpieczny, gdyż dziecko traci duże ilości płynów i elektrolitów, ulegając tym samym odwodnieniu. Bardzo szybko staje się osłabione.

Biegunka rotawirusowa potrafi przebiegać z poważnym odwodnieniem u dziecka. Może być ono w przypadkach skrajnych, u dzieci nienawadnianych, nawet przyczyną śmierci. Dlatego tak istotne staje się odpowiednie nawadnianie dziecka. Najlepiej za pomocą doustnych płynów nawadniających dla dzieci.

Podczas infekcji rotawirusowej występuje na ogół gorączka u dziecka – do 38°C. W wyniku niszczenia kosmków jelitowych może dojść do czasowej nietolerancji laktozy, a także do przejściowego zaburzenia funkcji wątroby, co odzwierciedla wzrost aktywności transaminaz, czyli markerów funkcji wątroby. Według statystyk u połowy dzieci z biegunką rotawirusową występuje infekcja górnych dróg oddechowych.

Rotawirus u dorosłych – kto jest narażony na rotawirusy (A, B, C)?

Infekcje wywołane przez typ A rotawirusa mogą występować przez całe życie. Pierwsza infekcja jest na ogół pełnoobjawowa, natomiast w miarę nabywania przez organizm odporności, obraz zakażenia staje się mniej symptomatyczny, do zakażenia bezobjawowego włącznie. Grupami szczególnego narażenia są:

• dzieci od 6 miesiąca życia do 2 lat,
• osoby starsze,
• osoby z obniżoną odpornością (deficytami układu immunologicznego).

Należy pamiętać, że u dziecka prawidłowo nawadnianego z powodu biegunki, następuje całkowity powrót do zdrowia. Typ B rotawirusa, nazywany bywa gorączką dorosłych (rotawirus u dorosłych). Miał on swój udział w kilku poważniejszych epidemiach biegunek, głównie w Azji. Rotawirus grupy C jest stosunkowo słabo rozpowszechniony i wywołuje infekcje pokarmowe u dzieci.

Rotawirusy – jakie badania na rotawirusa?

Podstawą diagnostyki biegunki wywołanej przez rotawirusy są objawy kliniczne, a także badanie kału dziecka. Na oddziałach pediatrycznych kał do badań pobierany jest w fazie ostrej infekcji, czyli zaraz po rozpoczęciu się biegunki.

W diagnostyce laboratoryjnej dostępne są testy wykrywające antygeny wirusa w kale, takie jak test lateksowo-aglutynacyjny, a także test ELISA, czyli immunoenzymatyczny. Możliwe jest również wykrywanie obecności swoistych przeciwciał w surowicy krwi dziecka (badanie krwi u dziecka). Bardziej zaawansowaną metodą jest poszukiwanie materiału genetycznego wirusa w próbce kału przy pomocy metody PCR.

Rotawirusy – leczenie – elektrolity dla dzieci

Biegunka spowodowana przez rotawirusy jest zakażeniem wirusowym, więc nie leczy się jej antybiotykiem. Dziecko należy przede wszystkim nawadniać. U dzieci odwodnionych w stopniu lekkim wystarczające będzie nawadnianie doustne. Ten sposób dostarczania płynów jest najlepszy. Najlepiej podawać dziecku: chłodną wodę niegazowaną, słabo zaparzoną herbatę, elektrolity dla dzieci (płyny nawadniające dla dzieci, płyny bogatoelektrolitowe).

U dzieci bardziej odwodnionych, odmawiających dodatkowo spożywania doustnego, konieczna jest hospitalizacja i zastosowanie wlewów kroplowych dożylnych. Należy pamiętać także że w początkowej fazie choroby dziecko nie musi jeść. Priorytetem staje się nawadnianie dziecka. Uzupełnianie płynów jest niezwykle ważne z powodu biegunki, która towarzyszy infekcji. U dzieci karmionych piersią, karmienie to powinno być podtrzymane.

Szczepionka na rotawirusy

Szczepionki na rotawirusy znajdują się na liście szczepień zalecanych, więc są odpłatne. Szczepionki podawane powinny być pomiędzy 6. a 24. tygodniem życia niemowlęcia. Pomimo odpłatności, szczepienia powinny być wykonywane. Celem szczepienia jest łagodniejsze przechodzenie choroby, które pozwala uniknąć poważnego odwodnienia dziecka. Gdy prawidłowo zaszczepi się dziecko wszystkimi zalecanymi dawkami, około 80 proc. maluchów w ogóle nie zachoruje na biegunkę wywołaną przez rotawirusy i stan taki utrzyma się w ciągu 3 lat po szczepieniu. Obecnie na rynku dostępne są dwa rodzaje szczepionki zawierające nieaktywną postać wirusa. Są to preparaty w postaci płynnej do stosowania doustnego:

• Rotarix (do podania w 2 dawkach),
• RotaTeq (do podania w 3 dawkach).

Rotawirusy są łatwo przenoszone w kontaktach pomiędzy ludźmi. Kluczowym jest więc zachowanie odpowiednich zasad higieny. Po każdym zetknięciu się z osobą chorującą na biegunkę rotawirusową należy dokładnie umyć ręce, nie pić ze wspólnych naczyń. Najlepiej jest unikać kontaktu z chorym, gdyż zakażenie przenosi się m.in. drogą kropelkową.