Zmęczenie i senność u dziecka – przyczyny, jak pomóc?

Nadmierna senność u dziecka

Sposób, w jaki manifestuje się zmęczenie i senność u dziecka nie zawsze jest taki sam, jak u osoby dorosłej. Dziecko może mieć problem ze skupieniem uwagi, skoncentrowaniem się, może zachowywać się paradoksalnie w sposób nadaktywny, jest ruchliwe czy podenerwowane. U osoby młodej występują też bardziej oczywiste symptomy, takie jak opadanie powiek. W skrajnych przypadkach zdarza się, że dziecko zwyczajnie zaśnie, tracąc napięcie mięśni posturalnych i nie reagując na bodźce zewnętrzne.

Jeżeli zauważymy, że dziecko prezentuje nadmierną senność, należy najpierw przyjrzeć się jak wygląda jego rytm dobowy i sen nocny. Należy także wziąć pod uwagę działanie zażywanych ewentualnie leków. Niespokojny sen dziecka nie zawsze powinien być powodem do niepokoju.

Zmęczenie i senność u dziecka wynika, upraszczając nieco, z trzech przyczyn: niewystarczającej ilości snu, nieprawidłowego snu (sen przerywany) lub zwiększonego zapotrzebowania na sen.

Niewystarczająca ilość snu może mieć źródło w:

• problemach behawioralnych (np. trudności z wyegzekwowaniem przez rodziców pójścia dziecka spać lub przyzwyczajenie do określonych rytuałów, jak np. zasypianie ze smoczkiem czy na kanapie z rodzicem),
• zaburzonym rytmie dobowym.

Przeczytaj też: Budzenie się w nocy – przyczyny, jak leczyć?

Sen przerywany

Sen przerywany może mieć następujące przyczyny:

• behawioralne,
• może wynikać z chorób z pogranicza neurologii, pulmonologii i laryngologii (np. obturacyjny bezdech senny, przerost migdałka gardłowego, chrapanie itp.),
• może wynikać z innych chorób, jak padaczka, astma, atopowe zapalenie skóry (świąd wybudza dziecko ze snu), zapalenie stawów (i inne choroby, gdzie czynnikiem wybudzającym jest ból),
• parasomnie: lęki i koszmary senne, lunatykowanie,
• ADHD (czyli deficyt uwagi z nadpobudliwością psychoruchową),
• zaburzenia rozwoju, np. dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, dzieci autystyczne, z zespołem Angelmana czy Pradera-Williego,
• czynniki środowiskowe, jak hałas i światło.

Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów

Zwiększone zapotrzebowanie na sen

Zwiększone zapotrzebowanie na sen może być efektem wielu czynników:

• depresji,
• narkolepsji (jest to neurologiczne schorzenie przyczyniające się do nadmiernej senności, włącznie z napadami snu z utratą siły mięśniowej, najczęściej wywoływane są one przez silne emocje jak stres, strach, a nawet śmiech, zdarzają się także halucynacje przysenne),
• stosowania leków czy substancji psychoaktywnych.

Nadmierne zmęczenie i senność u dziecka wymaga konsultacji pediatrycznej, a w razie potrzeby istnieje także wąska specjalizacja zajmująca się problemami ze snem.
Skupienie uwagi i swego rodzaju "przytomność" jest u dziecka niezbędna w szkole, w trakcie uczenia się, stąd nauczyciele i rodzice powinni łatwo zaobserwować, czy dziecko przejawia jakieś problemy w tym zakresie. Rozpoznanie problemu ułatwia dalszą drogę dochodzenia jego przyczyny i znalezienia sposobu jego rozwiązania.

Przeczytaj też: Czy posyłać 6-latka do szkoły?

Zmęczenie u dziecka

Zmęczenie i senność u dziecka to dość częsty objaw. Najczęściej wynika z napiętego grafiku zajęć szkolnych i pozaszkolnych, niewystarczającej ilości snu czy z głodu. Uczucie zmęczenia na koniec aktywnego dnia czy w razie dłuższej przerwy między posiłkami zwykle nie jest niczym niepokojącym i wystarczy np. lekka przekąska, by energia wróciła. Jeżeli jednak dziecko jest ciągle zmęczone bez uchwytnej przyczyny, jest to powód do konsultacji lekarskiej.

Dzieci relatywnie rzadko skarżą się na zmęczenie i symptomy owego zmęczenia są zwykle bardziej zauważane przez rodziców czy opiekunów. Jeżeli więc dziecko jawnie skarży się, że jest zmęczone czy pokłada się w ciągu dnia, to naprawdę należy bliżej przyjrzeć się temu problemowi.

Zmęczenie u dziecka a choroby

Zmęczenie i senność u dziecka może być zwiastunem nadchodzącej choroby, takiej jak zwykłe przeziębienie, zapalenie ucha, gardła, grypa i wiele innych chorób infekcyjnych. Tego rodzaju zmęczenie szybko znika po ustąpieniu zakażenia.
Chorobą, w której często obserwuje się zmęczenie jeszcze długo po jej ustąpieniu jest mononukleoza zakaźna, a owo osłabienie nosi nazwę zespołu przewlekłego zmęczenia.

Zmęczenie i senność u dziecka może być również efektem bezdechu sennego.

Inne choroby, w przebiegu których można zaobserwować nadmierne zmęczenie, to np.:

• cukrzyca,
• niedokrwistość,
• astma,
• alergie,
• choroby zapalne jelit,
• gruźlica,
• nowotwory,
• choroby serca,
• choroby nerek,
• zaburzenia odżywiania.

Oczywiście zmęczenie nie jest wtedy jedynym objawem, więc nie należy od razu popadać w panikę. Zmęczenie jest też często manifestacją problemów emocjonalnych u dzieci (problemy w szkole, z rówieśnikami itp.).

Jeżeli zmęczenie i senność u dziecka budzi niepokój rodziców, należy odwiedzić pediatrę, tak aby rozwiać wszelkie wątpliwości. Uprzednio dobrze jest upewnić się, czy dziecko się wysypia, czy nie chrapie w nocy lub nie budzi się z jakiegoś powodu. Warto także pochylić się nad dietą dziecka, czy jest odpowiednio zbilansowana i dostarcza wszystkich niezbędnych składników w odpowiednich ilościach. Szczera rozmowa o ewentualnych problemach (w szkole czy poza nią) może również okazać się pomocna.