Przewlekły katar u dzieci – co oznacza i jak leczyć ciągły katar u dziecka?

Katar u dziecka – jakie są przyczyny?

Katar (nieżyt nosa) to zapalenie błony śluzowej, któremu często towarzyszy wyciek z nosa. Dzieci wówczas często skarżą się na zatkany nos i kichają. Nie zawsze wszystkie objawy występują jednocześnie. Katar u niemowlaka czy starszej pociechy może mieć wiele przyczyn. Najczęstszą jest przeziębienie, czyli samoograniczająca się infekcja wirusowa w zakresie górnych dróg oddechowych.

W przebiegu przeziębienia u dziecka występuje wydzielina w nosie, początkowo przezroczysta, stopniowo może jednak zmieniać swój wygląd na żółtawo-zielony, co często jest mylnie kojarzone z nadkażeniem bakteryjnym.

Ile trwa katar u dziecka? Gdyby nadkażenie rzeczywiście miało miejsce, objawy utrzymywałyby się dłużej niż w zwykłym przeziębieniu (czyli ponad 7 dni).

Co więcej, miałyby tendencję do nasilania się, nie minęłyby z czasem same, ponadto mogłaby im towarzyszyć uporczywa gorączka (w wirusowym przeziębieniu jeśli jest, to mija zwykle w ciągu 3 dni). Katar u dzieci stanowi częstą przyczynę problemów z zasypianiem i ze snem.

Przewlekły katar u dziecka – co to znaczy?

Przewlekły katar u dzieci, uczucie blokady nosa i, nierzadko związany z tymi dolegliwościami, kaszel to dziecięce dolegliwości, z którymi boryka się wielu rodziców. Często są przyczyną wielokrotnych wizyt u lekarza wynikających z niepokoju o zdrowie dziecka. Tymczasem nie każdy kaszel to zapalenie oskrzeli, a nie każdy katar to objaw ostrej infekcji wymagającej intensywnego leczenia. Również rozpoznawanie alergii w przypadku kataru i zatkanego nosa u dziecka jest zbyt częste. Wielu zmęczonych i zniechęconych rodziców zadaje lekarzom pytania: Dlaczego moje dziecko ma ciągle katar? Katar u dziecka – ile trwa?

Nieżyt nosa u dziecka i obrzęk śluzówek w jamie nosowej to najczęściej objaw infekcji układu oddechowego. Czynnikiem wywołującym są zwykle wirusy. W czasie infekcji oprócz obecności wydzieliny w nosie obserwowany jest nieżyt gardła, zwyżki temperatury, a u młodszych dzieci – zaburzenia w przyjmowaniu pokarmu.

Przeczytaj też: Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła

W przypadku infekcji mamy do czynienia z wodnistą wydzieliną z nosa. Następnie pojawia się gęsty, żółty lub zielony katar u dziecka. Katar infekcyjny zwykle rozpoczyna się fazą płynną, żeby w ciągu kilku dni zmienić charakter na bardziej gęsty i nierzadko zabarwiony na żółto lub zielono. Zmiana koloru wydzieliny z nosa u dziecka nie świadczy o zakażeniu bakteryjnym – pojawia się naturalnie w przebiegu infekcji i jest związana z obecnością komórek, które usuwają proces zapalny.

Nierzadko, szczególnie u dzieci żłobkowych i przedszkolnych, katarowi towarzyszy mokry, gardłowy kaszel, który często niepokoi rodziców. Zwykle taki kaszel u dziecka wynika ze spływania wydzieliny z nosa po tylnej ścianie gardła i nasila się po zmianie pozycji ciała.

Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów

Nieżyt nosa u dziecka to objaw alergii

Poza przeziębieniem katar jest bardzo częstym objawem alergii u dziecka. Mówimy wtedy o alergicznym nieżycie nosa (ANN). Na katar alergiczny u dziecka składa się kilka elementów: wyciek wodnistej wydzieliny z nosa, świąd nosa, niedrożność, kichanie, swędzenie podniebienia, gardła, uszu.

Często, gdy pojawi się nieżyt nosa u dzieci, występują także objawy ze strony oczu – swędzenie, łzawienie, zaczerwienienie.

Alergiczny nieżyt nosa występuje sezonowo (gdy mały pacjent reaguje na alergeny pojawiające się w powietrzu o określonych porach roku – przydaje się wtedy znajomość kalendarza pylenia) lub może trwać cały rok (gdy dziecko jest uczulone np. na kurz czy inne alergeny całoroczne).

Przewlekły nieżyt nosa u dziecka – przyczyny

Dużym problemem dla rodziców i dzieci jest również katar nie związany bezpośrednio z ostrą infekcją, ale powodujący nieprzyjemne objawy pod postacią kaszlu z odkrztuszaniem flegmy czy zaburzeń snu. Jeżeli nie obserwuje się przy tym żadnych dodatkowych objawów (gorączki albo bólu gardła), można spokojnie przez kilka dni wykorzystywać metody stosowane w ostrej kataralnej infekcji dróg oddechowych. Jednak przy przedłużających się objawach warto zasięgnąć opinii lekarza, który oceni, czy katar u dziecka nie wynika z innych przyczyn.

Wśród przyczyn przewlekłego kataru u dziecka i kaszlu, nie związanych z ostrą infekcją, wymienia się najczęściej:

• zespół zaciekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła,
• alergiczny nieżyt nosa,
• przyczyny laryngologiczne (np. przerost migdałka gardłowego u dziecka,czyli tzw. trzeciego migdała, lub migdałków u dziecka podniebiennych, stany zapalne zatok),
• ciało obce w jamie nosowej.

Zespół zaciekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła jest zdecydowanie najczęstszą przyczyną kataru u dzieci przedszkolnych oraz kaszlu. Postępowanie zasadniczo nie różni się bardzo od leczenia ostrego kataru infekcyjnego.

Przeczytaj: Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Żeby jednak w sposób pewny rozpoznać zespół zaciekania wydzieliny, konieczne jest wcześniejsze wykluczenie innych przyczyn. Jeśli poza katarem stwierdza się: chrapanie u dziecka, krótkotrwałe bezdechy, często otwarte usta, zmęczenie, laryngolog powinien ocenić stan układu limfatycznego okolicy jamy nosowo-gardłowej.

Jeżeli obserwowane są objawy stanu zapalnego zatok, tj. obfity, ropny, gęsty katar u dziecka czy okresowe bóle zatok i głowy (zwłaszcza w związku ze zmianą pozycji głowy), może być potrzebne bardziej intensywne leczenie z użyciem kropli antybiotykowych, sterydowych, a czasami również antybiotyku ogólnego.

Nierzadko przewlekły katar i niedrożność nosa u dziecka spowodowane są obecnością ciała obcego w nosie – jakiegoś małego przedmiotu, który dziecko włożyło do nosa, np. guzika, kulki, ziaren grochu itp. Zwykle zachowania takie dotyczą najmłodszych i zawsze muszą być brane pod uwagę w różnicowaniu przyczyny ciągłego kataru.

To też może Cię zainteresować: Jak rozpoznać i leczyć katar sienny?

Nawracający katar u dziecka – alergiczny nieżyt nosa?

Jeżeli mamy do czynienia z katarem wyraźnie przezroczystym, wodnistym katarem u dziecka, któremu towarzyszą napady kichania i świąd nosa, a który nasila się np. w czasie spaceru w parku, można podejrzewać przyczynę alergologiczną. W takim przypadku również można zaobserwować zaczerwienienie, świąd i łzawienie spojówek. Takie objawy najczęściej mają związek z uczuleniem na tzw. alergeny sezonowe, np. pyłki drzew i traw.

Obrzęk śluzówki i uczucie blokady nosa również mogą wynikać z przyczyn alergologicznych – taki przebieg alergii częściej spowodowany jest alergenami tzw. całorocznymi, jak np. pleśnie i roztocza kurzu domowego. W każdym przypadku podejrzenia alergicznego nieżytu nosa u dziecka należy skonsultować się ze specjalistą, który: zbierze dokładny wywiad w kierunku występowania chorób alergicznych w rodzinie, oceni objawy, przeprowadzi dokładne badanie fizykalne i wykaże zasadność poszerzenia diagnostyki oraz rozpoczęcia leczenia.

Należy jednak pamiętać, że w ostatnich latach alergia u dzieci stała się niejako "modna". Wielu rodziców szuka właśnie takiej przyczyny chronicznego kataru u dzieci i kaszlu. Wydaje się, że wielokrotnie bezpodstawnie dziecko otrzymuje długotrwałe leczenie przeciwalergiczne, mimo braku przeprowadzonej wcześniej diagnostyki i ewidentnych wskazań. Z pewnością podawanie leków przeciwhistaminowych w ostrej infekcji kataralnej jest nieuzasadnione. Natomiast leki sterydowe stosowane donosowo, które mają swoje miejsce w leczeniu alergicznego nieżytu nosa, w ostrej infekcji nosa mogą zmniejszyć obrzęk śluzówki i zadziałać przeciwzapalnie, przynosząc dziecku ulgę. W tym przypadku leki te są stosowane krótko, w przeciwieństwie do alergii, kiedy stosuje się je przewlekle.

Podsumowując – jeśli wykluczono inne przyczyny zapchanego nosa u dziecka i przewlekłego kataru, należy uzbroić się w środki oczyszczające i delikatnie pielęgnować jamę nosa, a jedynie okresowo przeprowadzać kontrolę lekarską.

Sprawdź również: Katar z krwią – jakie są przyczyny krwi w katarze?

Katar u dziecka – czy to zapalenie zatok?

Katar u dziecka może być także objawem zapalenia zatok. Nos i zatoki są ze sobą w ciągłym kontakcie, więc każdy katar w pewnym (choć różnym) stopniu dotyka także zatoki. Zapalenie zatok u dzieci może być ostre (gdy trwa krócej niż 3 miesiące) oraz przewlekłe, jeśli objawy utrzymują się ponad 3 miesiące.

Ostre zapalenie zatok może rozwinąć się w przebiegu zwykłego przeziębienia opisanego powyżej. Zatoki łączą się z nosem przez niewielkie otwory, a gdy błona śluzowa nosa jest obrzęknięta, otwory te nie drenują zatok tak, jak powinny.

Objawy sugerujące zapalenie zatok to:

• rozpierający ból w okolicach nosa i twarzy oraz uczucie ucisku;
• wyciek w postaci wodnistego kataru u dziecka lub ropno-śluzowej wydzieliny z nosa;
• miejscowy obrzęk i uczucie „rozpierania” w obrębie twarzy;
• ból głowy przy pochylaniu;
• niespecyficzne objawy przeziębienia.

Rozpoznanie przewlekłego zapalenia zatok u dziecka jest trudne, ponieważ inne choroby mogą dawać podobne objawy, np. wspomniany wcześniej alergiczny nieżyt nosa czy przerost migdałka gardłowego. Poza tym te jednostki chorobowe mogą wikłać się zapaleniem zatok, co nie ułatwia postawienia diagnozy.

Katar u dzieci może pojawić się także jako objaw polipów nosa. Pojawienie się wydzieliny w nosie może wynikać ze zmiany temperatury otoczenia (przejście z zimnego do ciepłego pomieszczenia itp.), mogą ją wywołać również czynniki drażniące unoszące się w powietrzu, takie jak dym tytoniowy, zapachy, zanieczyszczenia.

Co na katar dla dziecka? Jakie leki wybrać?

Jak pozbyć się kataru u dziecka? Nieżyt nosa najczęściej daje się opanować za pomocą środków stosowanych miejscowo. Istnieje oczywiście możliwość zażywania leków doustnych, redukujących obrzęk błony śluzowej nosa, nie należy ich jednak stosować u dzieci poniżej 12. roku życia.

Odpowiadając na pytanie, co na katar u dziecka, należy wskazać, że skutecznymi lekami w tym przypadku są:

• izotoniczne roztwory soli morskiej do nosa (mają za zadanie oczyścić i nawilżyć błonę śluzową);
• hipertoniczne roztwory soli fizjologicznej (oczyszczają oraz zmniejszają obrzęk błony śluzowej dzięki wyższemu stężeniu);
• obkurczające leki na katar dla dzieci – substancje sympatykomimetyczne (oksymetazolina, ksylometazolina) obkurczające naczynia błony śluzowej nosa, co powoduje udrożnienie nosa; nie można ich jednak nadużywać (tzn. nie stosować dłużej niż około 5 dni, 2–3 razy na dobę), ponieważ stosowane zbyt często i zbyt długo mogą uszkodzić błonę śluzową nosa; co więcej, z czasem rozwija się oporność na ich działanie (zjawisko tachyfilaksji); preparaty te mają różne stężenia substancji czynnej: dla najmłodszych dzieci 0,01 proc., następnie 0,025 proc. i 0,05 proc. (po 6. roku życia).

W przypadku zapalenia zatok, alergicznego nieżytu nosa czy polipów nosa stosowane są także inne leki donosowe, zalecane wyłącznie przez lekarza, jak np. steroidy donosowe. Preparaty te wykazują działanie przeciwzapalne, zmniejszają również obrzęk śluzówki nosa i świąd.

W leczeniu alergicznego nieżytu nosa u dziecka stosowane są także leki doustne, przeciwhistaminowe o działaniu hamującym reakcję alergiczną.

Zapalenie zatok u dziecka może w wybranych przypadkach wymagać antybiotykoterapii, a polipy nosa działań chirurgicznych.

Plastry na katar u dziecka z olejkami eterycznymi

Skutecznym domowym sposobem na katar u dziecka są także plasterki na katar naklejane na odzież (np. na piżamkę). Plastry te nasączone są naturalnymi olejkami eterycznymi, które ułatwiają dziecku oddychanie, zasypianie i zapewniają długi i spokojny sen.

Plaster przyklejony w okolicy klatki piersiowej na ubranie czy piżamę zapewnia w czasie snu swego rodzaju inhalację na katar dla dziecka. Plastry takie można stosować już w przypadku kataru u 3-latka.

Naturalne olejki zawarte w plastrach to głównie olejek eukaliptusowy i olejek z sosny. Ten pierwszy wykazuje działanie przeciwwirusowe i zmniejszające przekrwienie błon śluzowych. Sprawdza się w leczeniu kataru u dzieci, który towarzyszy przeziębieniu. Ten sam olejek jest składnikiem szeroko stosowanych sztyftów do nosa. Wyraźnie zmniejsza przekrwienie śluzówki, łagodzi stany zapalne i zwalcza bakterie.

Woda morska to coś skutecznego na katar dla dziecka?

Rodzice zastanawiają się często, co na katar dla rocznego dziecka? Skutecznym sposobem będzie tu np. woda morska do nosa. Dobre efekty można zaobserwować także po zastosowaniu inhalacji z soli fizjologicznej lub soli wzbogaconej różnymi olejkami eterycznymi, np. sosnowym, z mięty pieprzowej czy eukaliptusa u starszych dzieci.

Woda morska zawiera wiele cennych mikroelementów – m.in. magnez, cynk, potas i selen. Preparaty soli morskiej dostępne są bez recepty i są to tak zwane roztwory izotoniczne (izotoniczny oznacza, że utrzymuje ciśnienie identyczne z tym, jakie panuje w komórkach organizmu).

Preparaty te bardzo dobrze nawilżają i oczyszczają nos. Hipertoniczna sól morska na katar wykazuje wyższe ciśnienie, przez co absorbuje wodę z komórek, a tym samym eliminuje uciążliwe objawy kataru.

Woda morska wykazuje działanie przeciwbakteryjne. Woda, którą podaje się do nosa, oczyszcza jego śluzówkę z wszelkich zanieczyszczeń, w tym z bakterii i czynników, które potencjalnie mogłyby stać się przyczyną alergii.

Woda morska chroni śluzówkę nosa przed podrażnieniami i nawilża nos. Roztwory soli fizjologicznej (izotoniczne) mogą być stosowane bez ograniczeń przez dłuższy czas. Mogą stanowić stały element higieny nosa.

Z kolei hipertoniczne roztwory zaleca się stosować u dzieci tylko w sytuacjach niedrożności nosa. Roztworów tych nie powinno stosować się przed ukończeniem przez dziecko – w zależności od preparatu – trzeciego, szóstego lub osiemnastego miesiąca życia.

Ciągły katar u dziecka – leczenie

Lekarz indywidualnie powinien dobrać optymalną metodę oczyszczania nosa, jego częstotliwość oraz skład sprayów i kropli na katar dla dziecka. Nieżyt nosa częstokroć wystarczy zwyczajnie przeczekać, czasami pomocne są środki obkurczające śluzówkę nosa, które powinno się stosować krótko (maksymalnie 5 dni) i w odpowiednich do wieku stężeniach.

Wszelkie sposoby nawilżania nosa również mogą pomóc w złagodzeniu objawów infekcji. Do tego celu służą między innymi roztwory wody morskiej dla dzieci w atomizerach albo sól fizjologiczna stosowana bezpośrednio z ampułki lub przy użyciu nowoczesnych przyrządów, delikatnie aplikujących roztwór w jamie nosowej, pod niewielkim ciśnieniem. W ostatnich latach dostępne są na rynku urządzenia do oczyszczania nosa, podłączane do nebulizatora, pojawiła się również wersja zasilana bateriami. Taka metoda oczyszczania nosa jest bezpieczna i skuteczna, a przede wszystkim względnie przyjazna dla małego pacjenta. Skuteczną metodą jest stosowanie plasterków na katar u dziecka, które po przyklejeniu na odzież dziecka, wydzielają zapach olejku eukaliptusowego i sosnowego, ułatwiającego dziecku oddychanie.

Popularne wody morskie w sprayu, stosowane chętnie przez rodziców, powinny być używane ostrożnie, gdyż niektóre dzieci odczuwają rozpylenie pod ciśnieniem jako bardzo nieprzyjemne. Oczyszczanie przy pomocy sprayów należy zakończyć możliwie szybko po ustąpieniu ostrych objawów.

W leczeniu przewlekłego kataru u dziecka do przewlekłego nawilżania i natłuszczania, a przez to ochrony śluzówek jamy nosowej, zaleca się raczej roztwory (np. oliwy z oliwek) dostępne w sprzedaży pod postacią delikatnych aerozoli. Ponadto skuteczne wydaje się być stosowanie nawilżaczy i utrzymywanie odpowiedniej temperatury pomieszczeń mieszkalnych.

współpraca: lek. Anna Krakowska

Jak wygląda płukanie nosa u dziecka?