Wstrząśnienie mózgu u dzieci

Co to jest wstrząśnienie mózgu?

Wstrząśnienie mózgu u dzieci jest skomplikowanym procesem zachodzącym wskutek urazu głowy. Dotyczy on bardziej funkcjonowania mózgu niż jego anatomicznej struktury. Zaburzenia, które wywołuje, występują nagle, są krótkotrwałe i mają zdolność do samoistnego, stopniowego ograniczania. Na ogół w badaniach obrazowych układu nerwowego (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) nie widać znaczących nieprawidłowości. Termin "wstrząs mózgu", choć często używany przez rodziców, nie jest prawidłowym określeniem.

Objawy wstrząśnienia mózgu

Główne objawy wstrząśnienia mózgu u dzieci to:

• utrata przytomności (krócej niż 30 minut),
• zaburzenia pamięci (od kilku minut do kilku dni),
• wymioty.

Aby rozpoznać wstrząśnienie mózgu u dzieci po urazie, konieczne jest stwierdzenie utraty świadomości przez dziecko. Jest to stan, w którym dziecko nie reaguje na głos lub dotyk. Wstrząśnienie mózgu może objawiać się dodatkowo problemami ze strony układu nerwowego, takimi jak: zaburzenia równowagi, zaburzenia wzroku lub słuchu. Dziecko po urazie może czuć się zdezorientowane, mieć ból głowy czy nudności. U małych dzieci wstrząśnienie mózgu objawia się rozdrażnieniem i zmiennym nastrojem. Dodatkowo dzieci mogą mieć problemy ze snem (od bezsenności po ospałość).

Według nowych zaleceń, stopnia ciężkości wstrząśnienia mózgu u dzieci nie określa się od razu po zdarzeniu, ale dopiero po pewnym czasie, po ustąpieniu objawów.

Pierwsza pomoc przy urazach głowy

W przypadku każdego wypadku i urazu najważniejsze znaczenie ma szybkie udzielenie pomocy poszkodowanemu. Urazy głowy należą do najgroźniejszych. Bywa, że objawy nie wskazują w pełni na skalę i rodzaj urazu. Konieczne jest monitorowanie stanu dziecka. W pierwszej kolejności należy:

1. upewnić się, że miejsce, w którym przebywa dziecko i jego opiekun, zapewnia bezpieczeństwo,
2. sprawdzić, czy dziecko jest przytomne i odpowiada na wezwania opiekuna,
3. sprawdzić, czy dziecko ma drożne drogi oddechowe i czy oddycha,
4. ocenić, czy dziecko nie ma krwawień zewnętrznych; jeśli tak, należy je zatamować,
5. ocenić, czy dziecko nie doznało dodatkowo urazu kręgosłupa (profilaktycznie należy unieruchomić odcinek szyjny kręgosłupa), przy wykluczeniu urazu należy zapewnić dziecku spokój i ułożyć je z lekko uniesioną górną częścią tułowia (pod kątem około 30 stopni),
6. obserwować dziecko po urazie do czasu przybycia pogotowia lub przekazania dziecka lekarzowi izby przyjęć.

Kiedy wezwać pogotowie?

• przy utracie świadomości (natychmiastowej lub późniejszej),
• po wystąpienie drgawek,
• przy cechach zaczynającego się wstrząsu (bladość, ochłodzenie, poty, przyspieszenie tętna),
• przy krwawieniu z nosa, ust lub ucha (podejrzenie złamania podstawy czaszki),
• po wystąpieniu drgawek.

Zespół powstrząśnieniowy

Po wstrząśnieniu mózgu u dzieci przez długi czas mogą utrzymywać się:

• bóle głowy,
• zawroty głowy,
• problemy z pamięcią i koncentracją,
• drażliwy nastrój.

Występowanie wspomnianych objawów określa się jako zespół powstrząśnieniowy. Symptomy te mogą się pojawić niezależnie od stopnia urazu, jednakże przy cięższych obrażeniach i po powtarzających się kolejnych wstrząśnieniach ryzyko ich wystąpienia jest bardziej prawdopodobne.

Leczenie wstrząśnienia mózgu u dziecka

Jeśli u dziecka doszło do urazu głowy i podejrzewasz u niego wstrząśnienie mózgu, konieczna jest konsultacja lekarska. W lekkich obrażeniach głowy czy łagodnym wstrząśnieniu mózgu stan dziecka powinien powoli poprawiać się po 7–10 dniach. U dzieci dynamika powrotu do zdrowia jest początkowo szybsza niż u dorosłych, ale trwa dłużej. Leczenie chirurgiczne przy lekkich obrażeniach głowy jest bardzo rzadkie.

Przez 1–2 doby po urazie głowy dziecko powinno być uważnie obserwowane. Najważniejszy w procesie zdrowienia jest odpoczynek, jednak leżenie w łóżku nie jest zalecane. Stopniowo powinno wprowadzać się u dziecka czynności o narastającej intensywności. Początkowo będzie to spacer, następnie ćwiczenia fizyczne o lekkim nasileniu, aż do pełnego udziału w grach i zabawach. Cały proces powinien zająć około 4–6 tygodni.

Ważne jest, aby objawy wstrząśnienia mózgu u dzieci nie nawracały na żadnym z etapów powrotu do zdrowia. Gdy się pojawią, należy przerwać rodzaj wykonywanej czynności i wrócić do aktywności o mniejszym nasileniu. W czasie powrotu do zdrowia niezbędne są wizyty kontrolne u lekarza (zwłaszcza doświadczonego neurologa dziecięcego), a u dzieci należących do drużyn sportowych również opieka rehabilitanta medycznego.

W cięższych przypadkach konieczna jest wczesna interwencja rehabilitanta, który pomoże zarówno w problemach dotyczących koordynacji ruchowej, jak i w przypadku zaburzeń pamięci, wzroku czy widzenia.