Uraz kręgosłupa u dziecka

Przyczyny urazów kręgosłupa u dzieci

Najczęstszą przyczyną urazu kręgosłupa u dziecka są wypadki komunikacyjne – w tym samochodowe, motocyklowe i rowerowe. Do poważnych urazów kręgosłupa może dojść również w wyniku upadku z dużej wysokości, skoków do zbyt płytkiej wody, jak również w trakcie zajęć sportowych, np. jazdy konnej. Szacuje się, że w trakcie wszystkich wypadków sportowych u około 2–3% poszkodowanych dzieci dochodzi do urazów kręgosłupa.

W przypadku noworodków i małych dzieci przyczynami poważnych urazów kręgosłupa mogą być powikłania porodowe, a także urazy powstałe wskutek aktów przemocy wobec dziecka. Uraz kręgosłupa u dziecka zdarza się dwukrotnie częściej u chłopców i dotyczy przede wszystkim dzieci w drugiej dekadzie życia, między 10 a 18 rokiem życia. Najczęściej uszkodzenia obejmują pogranicze kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego.

Objawy urazu kręgosłupa

Uraz kręgosłupa u dziecka możemy podejrzewać, gdy poszkodowany prezentuje jeden lub więcej objawów, takich jak:

• ból i sztywność karku:
  • uczucie opasującego bólu na poziomie szyi lub klatki piersiowej,
  • przymusowe ułożenie głowy (zwykle gdy uraz dotyczy odcinka szyjnego),
  • bolesność uciskowa, która występuje w trakcie dotykania wyrostków kolczystych wybranego odcinka kręgosłupa u przytomnych pacjentów;
• zniekształcenia kręgosłupa:
  • widoczne na zewnątrz obrażenia kręgosłupa: otarcia, stłuczenia, krwiaki,
  • widoczne lub wyczuwalne w badaniu przesunięcia się kręgów: uskoki, garby, zniekształcenia,
  • zmiana odległości między kolejnymi wyrostkami kolczystymi kręgosłupa;
• zaburzenia motoryki – gdy uszkodzenie dotyczy również rdzenia kręgowego:
  • problemy z poruszaniem którejkolwiek z części ciała,
  • znaczne osłabienie siły mięśniowej,
  • niedowład (całkowity lub częściowy) kończyn,
  • na uszkodzenie kręgosłupa szyjnego u dziecka wskazuje niemożność poruszania dłońmi i rękami, niedowład nóg spowodowany jest uszkodzeniem części lędźwiowej;
• zaburzenia czucia:
  • zniesienie czucia od poziomu uszkodzenia rdzenia kręgowego;
• zaburzenia funkcji układu pokarmowego i wydalniczego:
  • zaburzenia czynności pęcherza moczowego i jelita grubego,
  • ­mimowolne oddawanie kału i moczu, a u mężczyzn bolesny wzwód prącia (priapizm);
• niewydolność oddechowa:
  • obrzęki, zakrzepy, zatory, nadciśnienie tętnicze;
• zaburzenia świadomości.

Uraz kręgosłupa i uraz głowy

Do izolowanego urazu kręgosłupa u dziecka dochodzi niezwykle rzadko, najczęściej towarzyszy mu uraz głowy. Objawami wskazującymi na obrażenia centralnego układu nerwowego są:

• ból głowy,
• nudności, wymioty,
• zaburzenia widzenia,
• drgawki,
• utrata przytomności – nawet krótkotrwała,
• dezorientacja co do własnej osoby, miejsca lub czasu,
• poszkodowany może być nieprzytomny, splątany lub senny,
• poszkodowany może nie odpowiadać logicznie na pytania lub wypowiadać niezrozumiałe słowa, jęczeć.

Objawy urazu kręgosłupa u dziecka mogą narastać w czasie, nawet do kilkudziesięciu godzin od urazu – dotyczy to około 20% chorych. Jeśli poszkodowany jest przytomny, odpowiada logicznie na pytania i nie stwierdza się u niego żadnego z powyższych objawów, wówczas prawdopodobieństwo uszkodzenia kręgosłupa wynosi zaledwie 1–2%.

Pierwsza pomoc w urazach kręgosłupa u dzieci

Przy podejrzeniu urazu kręgosłupa u dziecka pomocy należy udzielić z wielką ostrożnością oraz należytą starannością. Jest to szczególnie ważne ze względu na częste urazy rdzenia kręgowego, który znajduje się w biegnącym w kręgosłupie kanale kręgowym. Rdzeń kręgowy może zostać uszkodzony w czasie niepożądanego zdarzenia, ale też w trakcie nieodpowiednio udzielanej pierwszej pomocy. Nieumiejętnie niesiona pomoc może pogłębić powstały uraz i doprowadzić do trwałego kalectwa ofiary.

Jeśli poszkodowany jest przytomny, ale podejrzewa się u niego uraz kręgosłupa, wówczas należy zawsze zabezpieczyć go w pozycji, w której się go zastało. Jego ruchy należy ograniczyć do minimum, podobnie jak ruchy osoby udzielającej pomocy.

Zanim przystąpisz do udzielania pomocy poszkodowanemu dziecku:

• zadbaj o bezpieczeństwo swoje, poszkodowanego dziecka, jak i innych świadków zdarzenia,
• niezwłocznie wezwij pomoc (numer 112 lub 999),

Jeśli stwierdzisz, że miejsce zdarzenia jest niebezpieczne (np. pożar, skażenie chemiczne, miejsce przestępstwa, katastrofa budowlana), natychmiast wezwij pomoc, a następnie poczekaj na przybycie odpowiednich służ ratowniczych.

Uraz kręgosłupa u dziecka – co robić?

W przypadku zaistnienia urazu kręgosłupa u dziecka przystąp do udzielania poszkodowanemu właściwej pomocy. Oceń stan poszkodowanego według schematu ABCD:

• A (ang. airway) – sprawdź, czy drogi oddechowe są drożne; jeżeli nie, udrożnij je,
• B (ang. breathing) – sprawdź, czy poszkodowany oddycha; jeżeli nie oddycha, podejmij resuscytację,
• C (ang. circulation) – oceń, czy nie ma krwawień zewnętrznych; jeżeli są, zatamuj je, sprawdź kolor i temperaturę skóry poszkodowanego i zapewnij mu komfort termiczny,
• D (ang. disability) – oceń stan przytomności poszkodowanego zadając mu proste pytania.

Poszkodowane dziecko pozostaw w pozycji, w jakiej je zastałeś i w miejscu, gdzie doszło do urazu. Jego pozycję zmień wyłącznie wtedy, gdy zaistnieje wyższa konieczność (tj. brak oznak życia, zagrażające niebezpieczeństwo w miejscu, w którym doszło do wypadku) lub ewakuuj z miejsca zdarzenia.

Unieruchom głowę oraz odcinek szyjny kręgosłupa:

• za pomocą własnych rąk i kolan ustabilizuj głowę oraz odcinek szyjny kręgosłupa poszkodowanego tak, aby nie mógł nimi poruszać,
• jeśli pomocy udziela dwóch ratowników – jeden cały czas stabilizuje głowę rannego łącznie z kręgosłupem szyjnym,
• załóż poszkodowanemu kołnierz ortopedyczny (jeśli go posiadasz); w innym przypadku w dalszym ciągu stabilizuj głowę oraz kręgosłup szyjny za pomocą dłoni i kolan,
• ustabilizuj nogi dziecka – zwiąż je chustami trójkątnymi w dwóch lub trzech miejscach,
• dodatkowo możesz obłożyć osobę poszkodowaną np. zrolowanymi kocami, kurtkami czy torbami.

Zadbaj o komfort termiczny i psychiczny poszkodowanego dziecka:

• przykrywaj je kocem termoizolacyjnym, a jeżeli go nie masz, wówczas użyj kurtki, koca lub bluzy,
• utrzymuj kontakt słowny z dzieckiem, zapewnij je, że pomoc jest już w drodze.

Monitoruj funkcje życiowe poszkodowanego. Jeżeli jest przytomny, utrzymuj z nim kontakt słowny, nie zezwalaj na poruszanie.

Rokowanie po urazie kręgosłupa

Rokowanie w przypadku urazu kręgosłupa u dziecka zależy w głównej mierze od ciężkości i rozległości powstałego urazu, jak również tego, którego odcinka kręgosłupa dotyczy uraz. Nieocenione znaczenie ma prawidłowo udzielona pierwsza pomoc na miejscu zdarzenia oraz dalsze leczenie szpitalne.

Przy całkowitym przerwaniu ciągłości rdzenia kręgowego niezwykle rzadko dochodzi do zadowalającej poprawy, jednak dzięki sprawnemu postępowaniu od samego momentu zadziałania siły uszkadzającej jesteśmy w stanie wyeliminować powikłania zdarzenia do minimum.