Zapalenie szpiku kostnego

Czym jest szpik kostny?

Szpik kostny to silnie ukrwiona tkanka o gąbczastej konsystencji, która znajduje się wewnątrz jam szpikowych kości. Szpik kostny dzieli się na dwa rodzaje – szpik żółty i szpik czerwony. W szpiku kostnym czerwonym produkowane są najważniejsze składniki krwi: erytrocyty, leukocyty oraz trombocyty. Z kolei w szpiku żółtym znajdują się komórki tłuszczowe. Szpik ten nie produkuje żadnych elementów morfotycznych krwi.

Szpik kostny zawiera także nerwy i naczynia chłonne. U dzieci szpik kostny czerwony znajduje się we wszystkich kościach. W miarę wzrastania dziecka czerwony szpik kostny przekształca się w żółty. Dlatego też u dorosłych czerwony szpik kostny występuje jedynie w mostku, trzonach kręgów, kościach czaszki, żebrach, kościach miednicy i łopatkach oraz w nasadach kości.

Zapalenie szpiku kostnego u dziecka

Zapalenie szpiku kostnego u dziecka to stan zapalny w obrębie szpiku kostnego i tkanki kostnej go otaczającej. Może ono dotyczyć zasadniczo każdej kości, ale u dzieci pojawia się głównie w obrębie długich kości kończyn górnych i dolnych, czyli w kości udowej i piszczelowej, a także ramieniowej oraz promieniowej. Najczęściej dotyka dzieci w wieku od 5 do 14 roku życia, z przewagą wśród chłopców.

Przyczyną zapalenia szpiku kostnego u dzieci jest najczęściej zakażenie bakteryjne. U maluchów poniżej 4 miesiąca życia wywołują go głównie gronkowce, a także bakterie z grupy Enterobacter. U dzieci pomiędzy 4 miesiącem życia a 4 rokiem życia przyczyną zapalenia szpiku mogą być dodatkowo bakterie z grupy Streptococcus i bakteria Haemophilus influenzae.

Powyżej 4 roku życia czynnikiem wywołującym zapalenie szpiku mogą być wszystkie wymienione mikroorganizmy. Do zakażenia szpiku kostnego dochodzi na ogół drogą krwiopochodną, tzn. bakterie roznoszone są poprzez krew. Możliwe jest także przejście stanu zapalnego przez ciągłości z otaczających zainfekowanych struktur, takich jak kość, mięśnie, ścięgna czy skóra.

Zapaleniu szpiku kostnego u dziecka sprzyjają stany obniżenia odporności, a także bardzo szybki proces wzrastania, dożylne podawanie leków, złamania otwarte, zakażenia okolicznych tkanek i skóry czy też cukrzyca.

Czytaj również: Złamanie miednicy – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania

Zapalenie szpiku kostnego u dziecka – objawy

Objawy zapalenia szpiku kostnego mogą się różnic u dzieci, co wynika m.in. ze zmiennej szybkości narastania procesu zapalnego. Objawem naczelnym jest gorączka. W większości przypadków pojawia się:

• gorączka,
• złe samopoczucie,
• nadmierna potliwość,
• dreszcze,
• ból,
• obrzęk,
• ucieplenie i zaczerwienienie tkanek bezpośrednio nad ogniskiem zapalnym w kości.

Powyższe dolegliwości nasilają się podczas ruchu kończyną. W przypadku przewlekłego zapalenia szpiku kostnego, wśród objawów nie występuje na ogół ból ani gorączka, natomiast pojawia się wyciek ropy z przetoki pomiędzy jamą szpikową a skórą. Spadek gorączki w tym przypadku nie jest zjawiskiem korzystnym i świadczy o przejściu procesu ostrego w proces przewlekły. U dzieci, które jeszcze nie mówią, objawami, które zwracają szczególną uwagę, są: niechęć do chodzenia, utykanie, ograniczanie używania chorej kończyny.

Zapalenie szpiku kostnego u dziecka – diagnostyka i badania

W rozpoznaniu zapalenia szpiku kostnego bierzemy pod uwagę objawy chorobowe, które widoczne są u dziecka, a także wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych. Badanie krwi ujawni istnienie stanu zapalnego w postaci podwyższenia parametrów, takich jak:

• wzrost liczby limfocytów,
• wzrost wartości CRP,
• wzrost wskaźnika OB,
• różnego stopnia niedokrwistość.

Ponadto należy wykonać biopsję kości i szpiku oraz pobrać wymazy z wszystkich podejrzanych o zapalenie miejsc, a także wykonać posiew krwi. Ma to na celu ustalenie etiologii procesu zapalnego i dobranie odpowiedniego antybiotyku.

Stosowane są także badania obrazowe, takie jak: tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny oraz badanie radiologiczne. Zmiany zapalne w szpiku widoczne są w nich zwykle dopiero po około dwóch tygodniach od początku trwania choroby u dziecka i prezentują się jako ogniska martwicy kości, nawarstwienia okostnej oraz zatarcie struktury beleczkowej w kości.

Zapalenie szpiku kostnego u dziecka – cele leczenia

Celem leczenia zapalenia szpiku kostnego jest ograniczenie procesu zapalnego oraz zmniejszenie możliwości powstania powikłań odległych, do których należą:

• złamania osłabionej przez proces zapalny kości,
• ubytki i deformacje kości,
• przykurcze w okolicznych stawach,
• zahamowanie wzrostu dziecka (gdy proces chorobowy obejmuje płytki wzrostu),
• ropnie w kościach,
• przetoki do skóry,
• posocznica, czyli uogólnienie procesu zapalnego.

Zapalenie szpiku kostnego u dziecka – leczenie

Leczenie zapalenia szpiku kostnego u dzieci jest długoterminowe, trwa nawet do 2 miesięcy i przebiega bardzo intensywne. Opiera się ono na antybiotykoterapii, koniecznej w celu wyeliminowania źródła zakażenia. Antybiotyki podawane są głównie dożylnie, czasami poprzez specjalny cewnik bezpośrednio do miejsca zmienionego chorobowo albo doustnie. Są to antybiotyki o szerokim spektrum działania, w miarę możliwości obejmujące swym oddziaływaniem wszystkie potencjalne patogenny.

Następnie, po uzyskaniu wyniku posiewów, które wskazują dokładnie, jaka bakteria jest przyczyną zapalenia, przechodzi się na antybiotykoterapię celowaną.

W niektórych przypadkach konieczna jest interwencja chirurgiczna mająca na celu drenaż ropy czy też usunięcie uszkodzonej tkanki albo kości.

Podczas zapalenia szpiku kostnego wskazany jest odpoczynek, a także nieobciążanie chorej kończyny. Ważne jest także zwalczanie bólu poprzez podawanie leków przeciwbólowych.