Cholera – przyczyny, objawy, leczenie, szczepionka

Cholera – co to jest, czy jeszcze istnieje?

Cholera to choroba zakaźna przewodu pokarmowego. Wywołuje ją bakteria – przecinkowiec cholery (z łaciny Vibrio cholerae). Bakteria ta kolonizując jelito cienkie prowadzi do pojawienia się wodnistej biegunki.

Jak można zarazić się cholerą?

Rezerwuarem przecinkowców cholery, czyli bakterii Vibrio cholerae jest człowiek. Bakterie wywołujące cholerę mogą namnażać się w wodzie, co sprawia, że do zakażenia przecinkowcem cholery może dojść przez skażoną ludzkimi odchodami wodę (np. ścieki).

Do zarażenia może również dojść na drodze spożycia pokarmów zanieczyszczonych odchodami ludzkimi. Inny sposób zarażenia się cholerą to spożycie surowych lub niedosmażonych ryb lub też owoców morza, pochodzących z zanieczyszczonych przez przecinkowiec cholery wód. Wodę zanieczyszczać bakteriami zdolni są jedynie nosiciele lub ludzie chorzy.

Oczywiście należy wspomnieć, że do zakażenia może też dojść przez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną przez toksyczny szczep bakterii, jednak ma to miejsce znacznie rzadziej, niż w przypadku kontaktu ze skażoną wodą lub pożywieniem.

Cholera – przyczyny choroby

Dlaczego dochodzi do pojawienia się objawów klinicznych choroby? Szczep przecinkowca cholery produkuje toksyny zdolne do wnikania do komórek nabłonka błony śluzowej jelita cienkiego, co z kolei prowadzi do zaburzeń elektrolitowych (zahamowania wchłaniania jonów sodu, a nasilenia wydzielania jonów chlorkowych). Takie odchylenia elektrolitowe skutkują osmotycznym przyciąganiem wody do światła jelita i pojawieniem się wodnistej biegunki.

Warto mieć świadomość, że istnieją pewne czynniki, które zwiększają szansę na rozwinięcie się tej choroby. Należy tutaj wymienić zmniejszoną kwasowość soku żołądkowego (sok żołądkowy ma fizjologicznie bardzo niskie pH – około 2). Z tego powodu osoby przyjmujące inhibitory pompy protonowej, a więc leki zmniejszające kwasowość, są bardziej narażone na zachorowanie.

Inne czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na cholerę to:

• stan po gastrektomii – a więc usunięciu żołądka;
• stan po przecięciu włókien nerwu błędnego – zmniejsza to kwasowość soku żołądkowego,
• osoby z grupą krwi O.

Objawy cholery

Najczęściej występujące objawy choroby to:

• obecność wodnistej biegunki, bez uczucia parcia, bez domieszki śluzu i krwi, typowo o mdłym, czasami rybim zapachu. Stolce w przebiegu cholery przypominają wodę po płukaniu ryżu (ang. rice water stools);
• wymioty, nudności;
• kurczowe bóle mięśni, drżenia mięśniowe;
• chorobie towarzyszą objawy odwodnienia: między innymi zawroty głowy, pogorszenie samopoczucia, początkowo wzmożone pragnienie, w późniejszym okresie od wystąpienia objawów choroby również zapadnięcie gałek ocznych, wyostrzenie rysów twarzy oraz śpiączka.

Należy podkreślić, że typowo nie stwierdza się tutaj bólów brzucha i gorączki – podczas badania pacjenta brzuch jest miękki, niebolesny palpacyjnie.

Należy mieć świadomość, że nawet 75% pacjentów zakażonych przecinkowcami cholery nie wykazuje żadnych objawów klinicznych choroby, ale może zarażać innych, ponieważ w ich kale znajdują się bakterie. W ciężkich przypadkach, u pozostałych 25% pacjentów może dojść – na skutek odwodnienia – do zaburzeń elektrolitowych i ostrej niewydolności nerek. U dzieci chorych na cholerę często rozwija się zapalenie płuc.

Cholera – diagnostyka choroby

W badaniach laboratoryjnych u pacjentów z cholerą widoczne są typowe zaburzenia elektrolitowe, w wyniku których dochodzi do nasilenia objawów kwasicy metabolicznej. Celem diagnostyki cholery można wykonać badanie mikroskopowe kału, w którym widoczne są poruszające się przecinkowce cholery.

W kale można wykryć również toksyny produkowane przez te bakterie. Z kolei we krwi wykrywane są przeciwciała skierowane przeciwko toksynom lub antygenom przecinkowca cholery.

Czy cholera jest śmiertelna?

W przypadku niepodjęcia leczenia, cholera może być chorobą śmiertelną, szczególnie jeśli dotyka dzieci i osoby starsze, obciążone innymi schorzeniami przewlekłymi. Do zgonu prowadzi przede wszystkim ciężkość przebiegu choroby, niewydolność nerek, odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe.

Jak można uniknąć zachorowania na cholerę?

W tym celu warto stosować się do kilku zasad. Mianowicie należy:

• unikać spożywania wody z nieznanych źródeł, szczególnie na wakacjach;
• starać się spożywać wodę przegotowaną;
• starać się spożywać podczas wyjazdów pokarmy poddane obróbce termicznej;
• po kontakcie z osobą chorą należy poddać się kwarantannie – zgodnie z wytycznymi kwarantanna taka powinna trwać 5 dni od kontaktu z osobą chorą lub osobą u której występuje podejrzenie cholery;
• zrealizować szczepienie ochronne, jeśli wybieramy się w miejsce endemicznego występowania choroby.

Wszystkie przypadki choroby podlegają obowiązkowemu zgłoszeniu do powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych (PSSE).

Cholera – leczenie choroby

Gdy chodzi o leczenie cholery, kluczowe jest szybkie nawodnienie pacjenta i uregulowanie istniejących zaburzeń elektrolitowych. Jeżeli istnieje taka konieczność, to włącza się nawadnianie dożylne. W celu zwalczenia przecinkowca cholery i aby tym samym skrócić czas trwania biegunki, stosuje się antybiotyki – w leczeniu mało zaawansowanej postaci cholery zastosowanie znajdują przede wszystkim tetracyklina, doksycyklina lub też azytromycyna.

Są to leki pierwszego rzutu w leczeniu cholery. Lekami drugiego wyboru (stosuje się je w sytuacji, gdy pacjent jest uczulony na leki pierwszego wyboru lub są przeciwwskazania do ich stosowania), jest cyprofloksacyna lub erytromycyna.

Czy przeciwko cholerze można się zaszczepić?

Istnieje szczepienie ochronne przeciwko cholerze (doustna szczepionka inaktywowana), które cechuje się dwudawkowym schematem (dwie dawki szczepionki). Drugą dawkę przyjmuje się typowo ≥1 tydz. przed wyjazdem w miejsce endemicznego występowania cholery.

Szczepienie przeciw cholerze nie jest obowiązkowe. Szczepienie zaleca się osobom, które udają się do endemicznego lub epidemicznego kraju występowania cholery – należy tutaj wymienić przede wszystkim kraje Afryki oraz niektóre kraje Ameryki Południowej i Środkowej. Warto mieć świadomość, że szczepionka ta chroni również częściowo przed biegunką podróżnych wywołaną przez niektóre szczepy E. coli.

Podsumowując, cholera należy do poważnych chorób zakaźnych i wymaga szybkiego wprowadzenia leczenia. Warto stosować się do opisanych w tym artykule zasad, by uniknąć zachorowania i w najtragiczniejszym przypadku – śmierci chorego.