Leukocyty we krwi (krwinki białe) – normy w wynikach morfologii

Co to są leukocyty?

Leukocyty (potocznie białe krwinki lub białe ciałka krwi, na wynikach badań oznaczane jako WBC) są komórkami pełniącymi istotną rolę w działaniu układu immunologicznego. Wyróżnia się pięć podstawowych typów leukocytów. Trzy z nich – neutrofile (stanowią największą część leukocytów), eozynofile i bazofile tworzą grupę tzw. granulocytów.

Komórki te zawierają w sobie ziarnistości (stąd nazwa), w których gromadzą „arsenał” konieczny do wypełniania swojego zadania - np. do walki z drobnoustrojami. Dwa pozostałe typy to monocyty i limfocyty, tworzące razem grupę tzw. agranulocytów. Każdy rodzaj leukocytów różni się od pozostałych. Jednocześnie wszystkie one ze sobą współpracują, zapewniając organizmowi skuteczną ochronę.

Białe krwinki produkowane są w szpiku kostnym, podobnie jak pozostałe komórki krwi. Niektóre z nich przechodzą z krwi do tkanek, inne natomiast w niej pozostają. W przypadku zakażenia i stanów zapalnych o innym pochodzeniu, zwiększona ilość leukocytów jest produkowana i uwalniana do krwi, skąd przemieszczają się do zaatakowanego miejsca. Na wyniku badania widzimy wtedy podwyższony poziom WBC.

Wzrost lub spadek liczby białych krwinek może być spowodowany również chorobami, które wpływają na ich produkcję lub czas przeżycia. Stan podwyższenia liczby leukocytów ponad normę nazywamy leukocytozą, natomiast obniżenia poniżej normy – leukopenią.

Przeczytaj też: Co oznacza wysoki poziom hemoglobiny?

Leukocyty we krwi – kiedy badać?

Liczba leukocytów badana jest najczęściej razem z pozostałymi kluczowymi parametrami w morfologii krwi obwodowej. Jest to badanie przesiewowe, wykonywane często w celu ogólnej oceny stanu zdrowia. Na leukocyty szczególną uwagę zwraca się w przypadku wystąpienia objawów infekcji lub zapalenia: gorączki i dreszczy, bólu mięśni, bólu głowy oraz innych. Oznaczenie ich liczby przydatne jest również w przypadku podejrzenia takich stanów, jak:

• uczulenia – w takich przypadkach układ odpornościowy ulega nieprawidłowemu pobudzeniu, w wyniku czego obserwujemy nadprodukcję niektórych rodzajów białych krwinek;
• choroby autoimmunologiczne i zapalne (np. reumatoidalne zapalenie stawów, nieswoiste choroby zapalne jelit) – leukocytoza powstaje w ich przebiegu z podobnych powodów;
• choroby przebiegające z obniżeniem odporności – przykładem takiej patologii jest AIDS (nabyty zespół niedoboru odporności) rozwijający się w wyniku zakażenia wirusem HIV; choroba ta prowadzi do stopniowego obniżania liczby tzw. limfocytów T pomocniczych i powstania leukopenii.

Badanie poziomu leukocytów we krwi wykonuje się także w przypadku podejrzenia chorób rozrostowych układu immunologicznego i/lub szpiku - w przebiegu wymienionych schorzeń zdarza się, że następuje podwyższenie liczby leukocytów. Może to być wynikiem nieprawidłowej, nadmiernej ich produkcji – sytuacja taka ma miejsce między innymi w białaczkach; choroby prowadzące do zniszczenia szpiku – powodują one obniżenie jego zdolności do produkcji białych krwinek – np. zespoły mielodysplastyczne.

Przeczytaj też: Grupa krwi – od czego zależy, jakie są grupy krwi i jak się je oznacza?

Krwinki białe – jak wygląda badanie leukocytów?

Przebieg oznaczania leukocytów jest taki sam jak w przypadku standardowego badania krwi. Próbka pobierana jest najczęściej z żyły, w okolicy dołu łokciowego (rzadziej z grzbietu dłoni lub stopy, czy z palca u dzieci) przez nakłucie jej jednorazową igłą i zebranie krwi do probówki. Na pobranie próbki należy zgłosić się rano, na czczo. Przed badaniem powinno się poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, gdyż niektóre z nich mogą wpływać na otrzymany wynik. Należy ponadto powiadomić personel pobierający krew o ewentualnym nosicielstwie takich wirusów jak HIV, HBV, HCV oraz o przebytych żółtaczkach – pozwoli to na zachowanie maksymalnej ostrożności i zapobiegnie dalszemu przekazaniu chorób.

Przed wkłuciem igły osoba pobierająca założy na ramię pacjenta tzw. stazę – dzięki niej krew nagromadzi się w żyle i będzie łatwiejsza do pobrania. Po wyjęciu igły należy uciskać miejsce wkłucia przez kilka minut, aby zapobiec krwawieniu. Próbka zostanie poddana analizie w specjalnym urządzeniu. Wyniki badań krwi dostępne są zwykle tego samego dnia.

Leukocyty – norma białych krwinek w morfologii

Zakres wartości prawidłowych liczby leukocytów zależny jest od wieku badanego. Dla osób dorosłych wynosi on 4–10 tys./μl. Dla dzieci wygląda on następująco:

• noworodki – 9–30 tys./μl,
• 12 miesięcy – 6–20 tys./μl,
• 4-6 lat – 5–15,5 tys./μl,
• 10 lat – 4,5–13,5 tys./μl.

Wartości referencyjne mogą różnić się między laboratoriami, dlatego też przyjęty zakres podawany jest razem z wynikiem badania morfologii.

Ponadto poziom leukocytów we krwi bada się w celu monitorowania wymienionych chorób już po ich zdiagnozowaniu oraz w celu obserwacji efektów leczenia i jego skutków ubocznych (np. powrót białych krwinek do wartości prawidłowych po wyleczeniu infekcji lub ich spadek wskutek zniszczenia szpiku przez radio- i chemioterapię).

Niskie i podwyższone leukocyty – leukopenia i leukocytoza

Leukocytoza

Leukocytoza (podwyższenie liczby białych krwinek przekraczające górną granicę normy) może powstać w stanie prawidłowym. Zdarza się ona po intensywnym wysiłku fizycznym, po posiłku, czy po silnym stresie psychicznym. Może pojawić się również pod koniec ciąży i w okresie połogu. Bywa jednak, że leukocytoza jest objawem choroby. Ma to miejsce w przypadku odpowiedzi układu odpornościowego na zakażenia lub uszkodzenia tkanek – dzieje się tak w infekcjach wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych czy pasożytniczych, po oparzeniach, po operacjach chirurgicznych, po urazach, czy w wyniku zawału serca.

W innych sytuacjach wynik leukocyty powyżej normy może być spowodowany nieprawidłową aktywacją układu immunologicznego, jak ma to miejsce w przypadku alergii oraz przewlekłych chorób zapalnych (np. we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego).

W końcu leukocytoza (wysokie leukocyty) w chorobach przebiegających z nadmierną, nieadekwatną do sytuacji produkcją leukocytów – są to tzw. choroby rozrostowe szpiku, których przykładem jest białaczka i inne zespoły mieloproliferacyjne.

Leukopenia

W przypadku leukocytów poniżej normy we krwi mówimy o leukopenii, która może powstawać wskutek nasilonego zużywania i niszczenia leukocytów lub w wyniku osłabionej ich produkcji. Do pierwszej kategorii należą schorzenia autoimmunologiczne, w których leukocyty niszczone są przez własny układ odpornościowy (np. toczeń rumieniowaty układowy), szczególnie silne infekcje (np. sepsa) oraz choroby, w których zniszczeniu ulega układ odpornościowy (np. AIDS). Do zaburzenia produkcji leukocytów prowadzą stany, takie jak: uszkodzenie szpiku kostnego przez chemio- lub radioterapię, toksyny i niektóre leki, choroby rozwijające się w obrębie szpiku (np. naciekające go nowotwory, zwłóknienie szpiku, zespół mielodysplastyczny) oraz niedobory składników odżywczych i ogólne niedożywienie (do produkcji leukocytów wymagana jest odpowiednia ilość kwasu foliowego i witaminy B₁₂). Leukopenię (obniżone leukocyty) możemy obserwować również w chorobach wątroby i śledziony.

Należy pamiętać, że wiele leków wpływa na liczbę leukocytów. Do preparatów podwyższających ją należą m. in. allopurynol, aspiryna, chloroform, kortykosteroidy, adrenalina, heparyna, chinidyna i triamteren.

Liczbę leukocytów obniżać mogą niektóre antybiotyki, leki przeciwdrgawkowe, leki przeciwhistaminowe, barbiturany, leki stosowane w chemioterapii, diuretyki, sulfonamidy. Nie są to oczywiście wszystkie leki wpływające na wynik badania, dlatego tak ważne jest poinformowanie lekarza o przyjmowanych preparatach.

Znaczenie diagnostyczne ma również kierunek zmiany liczby leukocytów w kolejnych oznaczeniach. Jeśli kolejne badania wykazują brak zmiany nieprawidłowego wyniku lub coraz większe odchylenie wyników od normy, jest to wskazówka, że leczenie jest nieskuteczne lub choroba się pogarsza. Sytuacja, w której wynik coraz bardziej zbliża się do normy może być natomiast wyrazem poprawy stanu pacjenta.

Trzeba mieć na uwadze, że liczba leukocytów we krwi jest wyłącznie parametrem przesiewowym, pozwalającym zauważyć możliwość rozwoju choroby. Nie wystarczy ona do postawienia diagnozy. W przypadku otrzymania nieprawidłowego wyniku, konieczne jest odniesienie go do pozostałych parametrów morfologii oraz do całości obrazu pacjenta. Lekarz może zlecić ponadto szereg bardziej szczegółowych badań, takich jak rozmaz krwi obwodowej (pozwala on na ocenę liczby poszczególnych typów białych krwinek).