Hematokryt – co oznacza niski i podwyższony wynik badania HCT?

Hematokryt – co to jest?

Hematokryt (HT, HCT) jest parametrem sprawdzanym w badaniu krwi, który mówi nam, jaki procent całej objętości krwi stanowią krwinki czerwone, tzw. erytrocyty. Hematokryt pozwala na określenie procentowego udziału erytrocytów do pozostałych elementów morfotycznych krwi, a więc płytek krwi i leukocytów. Wartość HCT to stosunek objętości skoagulowanych erytrocytów do objętości całej krwi. Wartość ta najczęściej podawana jest w procentach. Wynik badania poziomu hematokrytu wyrażone są jako procent frakcji komórkowej krwi. Jeżeli np. zawartość hematokrytu wynosi 40 proc., oznacza to, że na 100 ml krwi 40 proc. elementów morfotycznych to właśnie erytrocyty. Parametr ten jest niezwykle ważny w diagnozowaniu i monitorowaniu jednostek chorobowych, które mają wpływ na zmiany liczby krwinek czerwonych.

W organizmie człowieka krwinki czerwone pełnią wiele bardzo ważnych funkcji, niezbędnych do prawidłowej pracy organizmu. Ich podstawowe zadanie to dostarczanie tlenu do wszystkich tkanek ustroju. Erytrocyty wytwarzane są w szpiku kostnym. Do zmian w ich ilości może dojść w wyniku zaburzenia pracy szpiku, które mają miejsce w przebiegu niektórych jednostek chorobowych.

Nieprawidłowe wyniki hematokrytu mogą świadczyć toczącym się procesie chorobowym. Na wartość hematokrytu wpływa liczba erytrocytów – zarówno ich nadmiar (podwyższony hematokryt), jak i niedobór (niski hematokryt), a także ich rozmiar.

Przeczytaj: Podwyższone PDW – co oznacza?

Wskazania do badania HCT – kiedy oznacza się hematokryt?

Hematokryt jest oznaczany w ramach badania zwanego morfologią krwi. W zakres tego badania wchodzą dodatkowo takie parametry jak: hemoglobina, liczba erytrocytów, a także wskaźniki erytrocytowe. Lekarz zleca badanie morfologii krwi, gdy pacjent zgłosi się z niepokojącymi objawami wskazującymi konieczność jego wykonania (np. w podejrzeniu niedokrwistości).

Morfologia jest wskazana w celu potwierdzenia bądź wykluczenia anemii. Niedokrwistość objawia się w badaniach laboratoryjnych niskim poziomem czerwonych krwinek. Przyczyn takiego stanu może być niezwykle wiele. Do najczęstszych zalicza się: niedokrwistość z niedoboru żelaza, kwasu foliowego bądź z powodu chorób przewlekłych.

Wykonanie morfologii krwi, (hematokrytu włącznie) będzie potrzebne do dalszej diagnostyk bądź monitorowania choroby. Badanie krwi może być wykonywane także w ramach profilaktyki. Należy pamiętać, że rutynowe badanie krwi pozwala na wcześniejsze wykrycie nieprawidłowości i możliwość szybkiego wdrożenia leczenia.

Stanem przeciwnym do niedokrwistości jest nadkrwistość (podwyższone erytrocyty). Jej objawy są mało charakterystyczne, więc możliwe do przeoczenia. Należą do nich m.in.: bóle i zawroty głowy, szumy w uszach, a także zaburzenia widzenia. Ich wystąpienie powinno skłonić do oznaczenia hematokrytu. Wśród głównych przyczyn nadkrwistości wymienia się: czerwienice prawdziwą, a także odwodnienie.

Należy przy tym pamiętać, że hematokryt ulega także zmianie, gdy następuje zmiana objętości krwinki czerwonej. Niski hematokryt to stan, w którym ich objętość spada, z hematokrytem wysokim mamy do czynienia, gdy objętość wzrasta.

Przeczytaj też: Co oznacza wysoki poziom hemoglobiny?

Jak wykonuje się badanie hematokrytu?

Nie jest wymagane specjalne przygotowanie do badania HCT. Przed wykonaniem badania hematokrytu zaleca się jedynie, aby pacjent był na czczo na około 12 godzin przed pomiarem. Od pacjenta pobierana jest próbka krwi. Materiał pobierany jest zazwyczaj z żył najbardziej widocznych, najczęściej tych w obrębie dołu łokciowego. Otrzymana próbka przesyłana jest następnie do analizy. Czas oczekiwania na wynik wynosi zwykle jeden dzień.

W celu jak najlepszego przygotowania się do badania i ustalenia diagnozy, należy skonsultować z lekarzem stosowane leki, zdiagnozowane wcześniej choroby, które mogą mieć wpływ na wynik badania. W przypadku kobiet, należy zgłosić lekarzowi ewentualną ciążę oraz miesiączkę. Za niski hematokryt w ciąży odpowiada fizjologiczne zwiększenie się objętości płynów ustrojowych.

Hematokryt – norma HCT u kobiet, mężczyzn i dzieci

Zakres wartości referencyjnych HCT różni się w zależności od płci.

• Za normę HCT u kobiet uznaje się: 37–47 proc.
• Zakres wartości prawidłowych dla mężczyzn to: 40–54 proc.
• Wartości te różnią się u dzieci w zależności od wieku:
  • noworodki: 48–69 proc.
  • dzieci 6–12 lat: 35–35 proc.
  • dziewczynki w wieku 13–18 lat: 36–46 proc.
  • chłopcy w wieku 13–18 lat: 37–49 proc.

Należy pamiętać, że wartości te mogą różnić się w zależności od laboratorium, w którym wykonane zostało badanie hematokrytu. Przy każdym otrzymanym wyniku znajduje się podany dla danego laboratorium zakres referencyjny.

Otrzymane wartości hematokrytu lekarz zawsze analizuje w oparciu o uzyskane pozostałe składowe badania morfologii krwi: liczbę czerwonych krwinek, hemoglobinę i inne parametry.

Hematokryt – jak interpretować wyniki?

Jeśli otrzymany wynik znajduje się w granicach normy, świadczy to o prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Należy jednak zwrócić uwagę, czy wynik nie znajduje się w obrębie dolnej albo górnej granicy normy. Lekarz może wówczas zalecić badanie kontrolne za wskazany okres. Na wynik hematokrytu ma wpływ wiele czynników, które należy ze sobą odpowiednio powiązać i przeanalizować.

Co oznacza podwyższony hematokryt?

Jeśli otrzymany wynik HCT wskazuje na to, że hematokryt jest powyżej normy, może to świadczyć o:

• odwodnieniu organizmu, np. w przebiegu biegunek, wymiotów, nadmiernego pocenia się,
• czerwienicy prawdziwej – jest to nowotwór zwany mieloproliferacyjnym, w wyniku którego wzrasta liczba krwinek czerwonych, co skutkuje wysokim hematokrytem, oprócz erytrocytów, w chorobie tej obserwuje się również podwyższone trombocyty (płytki krwi) i leukocyty (krwinki białe);
• stanach niedotlenienia – organizm próbuje się bronić i wytwarza wówczas większą ilość czerwonych krwinek; do niedotlenienia organizmu prowadzą między innymi choroby płuc, choroby serca.

Kiedy hematokryt jest za wysoki, można podejrzewać także chorobę nowotworową nerek. Niektóre nowotwory nerki produkują erytropoetynę, jest to hormon, który pobudza produkcję erytrocytów przez szpik kostny. Podwyższone HCT obserwuje się także w przewlekłym paleniu tytoniu.

Niski hematokryt – HCT obniżone

Hematokryt poniżej normy poza ciążą nie jest stanem fizjologicznym i może wskazywać na chorobę. Niskie HTC wiąże się z ryzykiem:

• niedokrwistości – to jedna z najczęstszych przyczyn spadku poziomu hematokrytu. Do przyczyn niedokrwistości należą między innymi:
  • niedobór żelaza, kwasu foliowego,
  • krwawienia z przewodu pokarmowego,
  • zaburzenia pracy szpiku kostnego,
  • choroby nerek, dochodzi wówczas do zaburzeń wydzielania hormonu erytropoetyny – jego funkcją jest pobudzanie szpiku kostnego do produkcji czerwonych krwinek,
  • niedokrwistości o podłożu immunologicznym,
  • niedokrwistości związane z nieprawidłową budową krwinek czerwonych, bądź hemoglobiny,
  • niedokrwistości związane z chorobami przewlekłymi, zakażeniami,
• stanie przewodnienia,
• krwotoku.

Jak wspomniano niski hematokryt w ciąży nie powinien wzbudzać niepokoju.

Czytaj również: Niska kreatynina – co oznacza?