Niskie i podwyższone erytrocyty w wynikach badań krwi – co to znaczy?

Erytrocyty we krwi – czym są?

Erytrocyty (potocznie czerwone krwinki, na wynikach badań laboratoryjnych najczęściej oznaczane jako RBC) są wyspecjalizowanymi komórkami, odpowiedzialnymi za przenoszenie tlenu. Pobierają go podczas przepływu przez naczynia krwionośne pęcherzyków płucnych, skąd rozprowadzają go po całym organizmie. Dzieje się tak dzięki obecnej w erytrocytach hemoglobinie. Białko to zawiera hem – związek chemiczny zdolny do związania tlenu w płucach i „oddania” go w odpowiednich warunkach. Specjalny dwuwklęsły kształt czerwonych krwinek zapewnia im jeszcze efektywniejsze wypełnianie zadania. Zwiększa on powierzchnię, przez którą tlen może wniknąć do komórki oraz zapewnia jej elastyczność konieczną do przeciskania się przez najmniejsze naczynia krwionośne. Kształt ten utrzymywany jest dzięki obecności sieci białek błonowych stanowiących strukturę przypominającą szkielet komórki.

Krwinki czerwone produkowane są w szpiku kostnym pod wpływem erytropoetyny (wytwarzanej przez nerki) i żyją ok. 120 dni. Ich liczba w warunkach prawidłowych jest zależna od wielu czynników – w tym płci, wieku, wypoczynku, czy stosowanej diety. Ponadto spada w ciąży. Zdarza się jednak, że zwiększenie lub zmniejszenie liczby erytrocytów wynika z procesów patologicznych.

Przeczytaj również:

Niska hemoglobina – o czym świadczy niski poziom hemoglobiny?

Kiedy oznaczać erytrocyty w morfologii krwi?

Oznaczenie liczby erytrocytów wykonuje się najczęściej w ramach morfologii krwi, razem z innymi parametrami (stężeniem hemoglobiny, hematokrytem, MCV, MCH, MCHC, liczbą leukocytów i płytek krwi). Do najważniejszych wskazań tego badania, w których szczególną rolę pełni ocena liczby czerwonych krwinek, należą:

• diagnostyka niedokrwistości – na niedokrwistość (anemię) mogą wskazywać objawy, takie jak np.: ciągłe zmęczenie, senność, bladość skóry, zwiększona podatność na infekcje czy szybka czynność serca;
• podejrzenie chorób szpiku kostnego – liczba erytrocytów może ulec zwiększeniu lub obniżeniu zależnie od stanu szpiku.

Oznaczenie liczby czerwonych krwinek pomocne bywa również w przypadku:

• podejrzenia niedotlenienia – stanach przewlekłego niedotlenienia organizm reaguje zwiększeniem produkcji erytrocytów;
• podejrzenia rozwoju niektórych nowotworów – niektóre typy nowotworów (np. rak nerki) produkują substancje, które wpływają na ilość erytrocytów w krwi;
• badań antydopingowych.

Zwiększona liczba erytrocytów w wynikach badań krwi może być objawem zażywania niektórych niedozwolonych środków dopingowych – np. erytropoetyny.

Przeczytaj również:

Wysoki poziom hemoglobiny (hemoglobinemia) – objawy, przyczyny, leczenie

Czerwone krwinki w wynikach morfologii (RBC) – norma

Badanie erytrocytów wykonuje się na próbce krwi pacjenta, pobieranej najczęściej z żyły łokciowej przez jej nakłucie z użyciem jednorazowej igły i probówki. Na pobranie krwi należy przyjść rano na czczo. Po wyjęciu igły należy uciskać miejsce wkłucia przez kilka minut – zapobiegnie to krwawieniu. Przeprowadzenie badania nie jest zalecane u kobiet podczas miesiączki, gdyż może ona wpłynąć na otrzymane wyniki badań.

Wartości referencyjne liczby erytrocytów we krwi różnią się w zależności od płci i wieku pacjenta. Dla dorosłych przyjmuje się następujące normy RBC:

• kobiety: 4,0–5,5 mln/μl,
• mężczyźni: 4,5–6,0 mln/μl.

Dla dzieci wartości prawidłowe zmieniają się wraz z wiekiem. Zakresy referencyjne mogą różnić się nieznacznie między laboratoriami, dlatego też razem z wynikiem badania podane są zwykle przyjęte wartości prawidłowe.

Przeczytaj również:

Dziedziczenie grupy krwi – jaką grupę będzie miało dziecko?

Niskie erytrocyty a niedokrwistość (anemia)

Obniżenie liczby erytrocytów we krwi jest oznaką niedokrwistości (anemii). Ze względu na mechanizm powstania, rozróżniamy wiele jej rodzajów. Najczęściej wynika ona z niewystarczającej dostawy żelaza koniecznego do produkcji czerwonych krwinek – mówimy wtedy o anemii z niedoboru żelaza. Sytuacja taka może wystąpić np. z powodu obfitych krwawień miesiączkowych (razem z krwią tracone jest żelazo) lub zbyt małej ilości żelaza w pożywieniu. Anemie niedoborowe mogą powstać również z powodu zbyt małego dostarczania innych składników – przede wszystkim miedzi, folianów, witaminy B₆i B₁₂.

Kolejnym typem są niedokrwistości hemolityczne. Pojawiają się one, kiedy organizm niszczy erytrocyty – np. w chorobach naczyń krwionośnych, po transfuzji krwi, czy w przypadku nieprawidłowej budowy erytrocytów lub ich zawartości (np. sferocytoza wrodzona, talasemie czy anemia sierpowata).

Do powstania anemii mogą również doprowadzić patologie szpiku, który odpowiada za produkcję erytrocytów – należą do nich uszkodzenia toksyczne szpiku (np. polekowe), zniszczenie szpiku przez radioterapię, czy nowotwór rozwijający się w obrębie szpiku (w tym różne typy białaczek).

Niedokrwistość jest także objawem chorób przewlekłych, takich jak: choroby nerek (spada produkcja erytropoetyny, która odpowiada za pobudzanie tworzenia czerwonych krwinek), reumatoidalne zapalenie stawów i inne. Niedokrwistość obserwujemy również po dużych krwotokach. Może wystąpić w czasie ciąży.

Istnieją leki, które mogą wskutek działań ubocznych powodować spadek liczby erytrocytów – należą do nich m. in. chloramfenikol, leki z grupy hydantoiny, chinidyna, czy leki stosowane w chemioterapii. W diagnostyce niedokrwistości oprócz liczby erytrocytów ważnymi parametrami są stężenie hemoglobiny, hematokryt oraz parametry krwinkowe (MCV, MCH, MCHC).

Przeczytaj również:

Neutrofile – co oznaczają podwyższone, a co neutrofile poniżej normy?

Podwyższone erytrocyty – co to znaczy?

Sytuację odwrotną – podwyższenie liczby czerwonych krwinek (nadkrwistość) – możemy obserwować m.in.:

• w wyniku przewlekłego palenia tytoniu,
• czy podczas przebywania przez dłuższy czas na dużych wysokościach nad poziomem morza.

W obu tych przypadkach do tkanek dostarczana jest mniejsza ilość tlenu niż w normalnych warunkach. Stan taki nazywamy hipoksją. Odpowiedzią organizmu jest zwiększenie produkcji erytrocytów. Do innych stanów przebiegających z hipoksją należą m.in.:

• wrodzone wady serca,
• zespół serca płucnego,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP).

Zwiększenie liczby erytrocytów może wynikać także z nadmiernej produkcji substancji pobudzających ich wytwarzanie (ma to miejsce w przypadku rozwoju raka nerki produkującego erytropoetynę) oraz z niektórych chorób rozrostowych szpiku – należy do nich czerwienica prawdziwa. Do leków powodujących zwiększenie liczby czerwonych krwinek jako działanie uboczne należą np. gentamycyna i metylodopa.

Każdy przypadek nieprawidłowego wyniku badania liczby erytrocytów w krwi musi zostać zinterpretowany przez lekarza. Podczas analizy wyników bierze on pod uwagę objawy pacjenta oraz pozostałe parametry oznaczane w morfologii i dopiero na tej podstawie może postawić rozpoznanie lub zalecić dalsze postępowanie.

Tabelka – porównanie: przyczyny i postępowanie

Przeczytaj również:

Podwyższony ALAT – co oznacza? Jak interpretować wyniki badania ALAT?

Ciekawostki i najnowsze informacje

W ostatnich latach medycyna i badania naukowe znacząco posunęły się naprzód w zrozumieniu, jak powstają i regulują się czerwone krwinki (erytrocyty). Oto kilka najciekawszych faktów:

• Naukowcy odkryli nowe geny, które mogą odpowiadać za przypadki tzw. „niezrozumiałej” nadkrwistości (czyli zbyt dużej liczby erytrocytów), gdzie wcześniej nie było wyraźnej przyczyny.

• Okazuje się, że w obrębie genu odpowiedzialnego za produkcję hormonu erytropoetyny (EPO) wykryto warianty, które w warunkach niedotlenienia powodują nadmierną jego aktywność, co może skutkować zwiększeniem liczby czerwonych krwinek.

• Zrozumienie procesu erytropoezy (czyli powstawania erytrocytów) idzie coraz głębiej – obecnie badacze opisują poziomy genetyczne i metaboliczne, które decydują o tym, jak efektywnie szpik kostny produkuje erytrocyty.

• W leczeniu anemii (czyli gdy erytrocytów jest za mało) związanej z chorobami nerek lub przewlekłymi schorzeniami coraz częściej stosuje się terapie bardziej ukierunkowane i spersonalizowane, na przykład leki, które działają przez „czucie” niedotlenienia komórek i pobudzanie produkcji czerwonych krwinek na drodze reakcji organizmu.

• Kolejna ciekawostka: choć liczba erytrocytów i ich objętość są często interpretowane jako proste wyniki pod względem norm, to obecnie wiadomo, że mają znaczenie także aspekty jakościowe, np. jak długo żyją erytrocyty, czy są prawidłowo zbudowane, jak reagują na stres oksydacyjny.

Metody leczenia i postępowanie kliniczne

Kiedy liczba erytrocytów odbiega od normy — zarówno gdy jest ich za mało (anemia), jak i za dużo (nadkrwistość) — kluczowe jest zrozumienie dlaczego oraz zastosowanie odpowiednich metod leczenia. Poniżej znajdziesz przystępny opis podstawowych dróg postępowania.

Gdy erytrocytów jest za mało (anemia)

• Pierwszym krokiem zazwyczaj jest ustalenie przyczyny: może to być niedobór żelaza, witaminy B12 albo kwasu foliowego; mogą to być też choroby nerek, przewlekłe infekcje, stany zapalne lub zaburzenia szpiku.

• W leczeniu standardowym stosuje się suplementację (żelazo, B12, kwas foliowy) oraz leczenie przyczyny, np. zatrzymanie przewlekłego krwawienia lub leczenie chorób nerek.

• W przypadku anemii związanej z przewlekłą chorobą nerek lub gdy inne metody nie przynoszą efektu, stosuje się leki stymulujące produkcję czerwonych krwinek. Sa to przede wszystkim tzw. agoniści hormonu erytropoetyny (ESA) lub nowocześniejsze leki działające na mechanizmy niedotlenienia.

• Ważne: leczenie musi być zindywidualizowane, np. u pacjentów z chorobami nerek nie zaleca się podnoszenia poziomu hemoglobiny (czyli czerwonych krwinek) do bardzo wysokich wartości, ponieważ może to zwiększyć ryzyko powikłań naczyniowych.

Przeczytaj również:

Glukoza (cukier) na czczo – badanie, co oznacza wysoki i niski?

Gdy erytrocytów jest za dużo (nadkrwistość)

• Przy nadkrwistości kluczowe jest rozpoznanie przyczyny – może być to przewlekła hipoksja (np. u palaczy, osób z chorobami płuc, pracujących na dużych wysokościach), czynniki genetyczne albo choroby rozrostowe szpiku kostnego.

• Postępowanie obejmuje: ograniczenie czynników wywołujących (np. zaprzestanie palenia, leczenie chorób płuc), leczenie choroby podstawowej oraz, w niektórych przypadkach, stosowanie metod takich jak upusty krwi (terapia flebotomii) lub leki cytoredukcyjne (które zmniejszają produkcję krwi).

• W przypadku chorób genetycznych lub rozrostowych szpiku coraz częściej rozważa się terapie ukierunkowane na konkretne mutacje lub szlaki sygnałowe, to przykład bardziej nowoczesnego podejścia.

• Ważne jest, aby monitorować pacjenta i oceniać ryzyko powikłań (np. zakrzepów), a także współistniejące schorzenia bo nadkrwistość to nie tylko „za dużo czerwonych krwinek”, ale także większe obciążenie dla układu sercowo-naczyniowego.

Ogólne wskazówki postępowania

• Każdy wynik odbiegający od normy wymaga interpretacji w kontekście pacjenta – jego wieku, płci, stanu zdrowia, zastosowanej metody badania i warunków (np. odwodnienie może sztucznie podnieść liczbę erytrocytów).

• Leczenie nigdy nie sprowadza się wyłącznie do „wyrównania liczby erytrocytów”, ale przede wszystkim do leczenia przyczyny i minimalizowania ryzyka powikłań.

• Coraz większy nacisk kładzie się na monitorowanie jakości produkcji czerwonych krwinek – ich rozmiaru, kształtu, czasu życia – oraz na postępy w medycynie precyzyjnej (np. dopasowanie terapii do genetyki pacjenta).

Przeczytaj również:

Leukocyty we krwi (krwinki białe) – normy w wynikach morfologii

Erytrocyty – o co najczęściej pytają pacjenci?

1. Czy wysoki wynik erytrocytów zawsze oznacza chorobę rozrostową szpiku?
Nie, w wielu przypadkach przyczyną jest przewlekła hipoksja (np. palenie, przebywanie na dużej wysokości) lub odwodnienie. Dopiero po wykluczeniu bardziej łagodnych przyczyn rozważa się choroby szpiku.

2. Czy można samodzielnie zwiększyć liczbę erytrocytów naturalnymi metodami?
Tak, poprzez odpowiednią dietę (żelazo, B12, kwas foliowy), aktywność fizyczną, unikanie przewlekłej hipoksji i palenia. Jednak przy znacznym niedoborze zawsze konieczna jest konsultacja lekarska.

3. Czy odwodnienie może wpływać na wynik erytrocytów?
Tak, odwodnienie może spowodować wzrost stężenia czerwonych krwinek proporcjonalnie do zmniejszenia objętości osocza, co może sztucznie podwyższyć wynik. Warto powtórzyć badanie po wyrównaniu nawodnienia.

4. Czy w ciąży zmienia się liczba erytrocytów?
Tak, w ciąży obserwuje się fizjologiczne rozcieńczenie krwi („anemia ciążowa”), czyli względny spadek liczby erytrocytów, co jest normalne. Ważna jest jednak kontrola żelaza i B12.

5. Jak często należy powtarzać morfologię z oceną erytrocytów?
Zazwyczaj raz w roku jako badanie kontrolne, lub częściej, jeśli pojawiły się nieprawidłowości lub czynniki ryzyka (np. choroby płuc, palenie, przewlekłe krwawienia, leczenie cytotoksyczne).

współpraca: redakcja Wylecz.to